Debi ve sediment değişkenlerinin trend analizi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 2, 169 - 180, 01.12.2016

Murat Ay , Özgür Kişi

Öz

Bir akarsudaki değişkenlerin ölçüm ve izleme çalışmalarının sistemli bir şekilde yapılması hem bölgedeki
inşaat geliştirme projeleri hem de havza bilgi sistemleri için önemli bir aşamadır. Örneğin, kritik bir
parametre olan nehir akışının ölçülmesinin, akarsuyun enerji üretim potansiyeli, içme veya sulama suyu
kullanımı, bölgedeki taşkın kontrolü ve diğer bir takım amaçlardan dolayı bölgeye yapılan veya yapılacak
olan projelerde önemli bir aşama olduğu bilinmektedir. Aynı şekilde sediment miktarının da ölçülmesi
planlama ve bölgedeki su yapılarının işlevselliği açısından önemlidir. Ayrıca, sedimentin debi değişkeni ile
aralarında bir ilişkinin de olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, Şen (2012) tarafından önerilen oldukça yeni
bir eğilim metodu, Türkiye’nin Kızılırmak Havzası’ndan Fatlı (Kelkit Çayı), Durucasu (Yeşilırmak Nehri),
Gömeleönü (Yeşilırmak Nehri) ve Çiçekbükü (Kelkit Çayı) istasyonlarında aylık olarak ölçülen akış ve
sediment verilerine uygulanmıştır. Daha sonra aynı verilere Mann-Kendall eğilim testi de uygulanarak
sonuçlar tartışılmıştır. Neticede, yeni önerilen Şen metodunda, özellikle görsel olarak veri değerlendirme
aşamasında tüm aralıklardaki eğilimlerin yorumlanabilmesi önemli bir avantaj olarak görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Debi, Mann-Kendall test, Sediment, Şen eğilim testi, Türkiye.

Trend analysis of streamflow and sediment variables

Öz

Identifying trends in a given time series is very
important in predicting future values in water
resources. Moreover, trend analysis is used to
decide various design parameters based on scientific
aspects and real applications everywhere in the
world.
On the other hand, systematically measuring and
monitoring for water variables in a river is an
important phase for both construction-developing
projects and basin information systems. For
instance, measuring of streamflow that is a critical
variable has been known as an important step for
energy potential of a river, water usage in drinking
or irrigation, flood control and a number of other
projects to be constructed or already constructed in
regions. Similarly, it is important to measure the
sediment amount in terms of in planning and
construction. In addition, there is a relationship
between sediment and discharge variables. In this
context, a new trend method recently proposed by
Şen is used for two variables, discharge and
sediment amount, recorded at four different stations,
Fatli (Kelkit creek), Durucasu (Yesilirmak river),
Gomeleonu (Yesilirmak river) and Cicekbuku (Kelkit
creek), selected from Yesilirmak Basin of Turkey.
Afterwards, the Mann-Kendall trend test is also
applied to the same data, and the results are
discussed. Consequently, the proposed new method
of Şen is noticed as an important advantage in terms
of especially in all ranges graphically clarification
of the data evaluation phase.

Anahtar Kelimeler

Mann-Kendall test, Streamflow, Sediment, Şen trend test, Turkey.