Tarihi Diyarbakır sur kapılarındaki yapısal hasarların georadar (GPR) yöntemiyle belirlenmesi: Urfa Kapı örneği

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 101 - 109, 30.03.2022

Nursen Işık , Fatma Meral Halifeoğlu , Mehmet Şakir Güler

https://doi.org/10.24012/dumf.1069160

Öz

Diyarbakır Suriçi bölgesi, farklı biçim ve boyutta burçların bulunduğu tarihi surlarla çevrili bir kentsel sit alanıdır. Savunma yapılarından olan sur duvarları ve burçların geçmişte kullanılmalarına rağmen yakın dönemde bakımsız ve boş durumda kalarak, yapısal sorunları meydana gelmiştir. Urfa Kapı, Suriçi Bölgesindeki sur dışına açılan tarihi kapılarından biridir. Uzun yıllar restorasyon çalışması yapılmayan tarihi kapıda, yoğun trafik akışının etkisiyle zaman içinde yapısal sorunlar meydana gelmiştir. Sur duvarları ve kapı geçişleri ile burçlarda strüktürel çatlaklar ve ayrışmalara bağlı olarak hasarlar oluşmuştur. Oluşan hasarların zemin ve duvarlardaki konumları ve düzeylerinin belirlenmesi amacıyla, tarihi yapılarda tahribatsız yöntemlerden biri olarak kullanılan Georadar (GPR) taramaları yapılmıştır. Urfa Kapı ve kapı geçişlerinde 50 metre profil boyu araştırma derinliği zeminde 20 metre duvarlarda 4.00 metre olarak seçilmiştir. Bu çalışmada, tarihi surların batı yönünde bulunan ve Suriçi Bölgesinin dışına çıkışı sağlayan Urfa Kapı ‘da bulunan üç ayrı geçişi bulunan sur duvarlarında zeminden kaynaklanan yapısal sorunları georadar (GPR) cihazıyla tespit edilmiştir. Gözlemsel olarak tespit edilen hasarlar, georadar taramalarıyla desteklenerek, hasar düzeyleri ve konumları belirlenmiştir. Zeminde çökme deformasyonları ve duvarlarda, çatlak ve kırıklar tespit edilerek deformasyonlar radargramlarla gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Urfa Kapı, Yapısal Sorun, Georadar(GPR)

Kaynakça

• Referans 1 V. Berchem, Strzygowski, J., 1910.“Amida, Heidelberg
• Referans 2 C. Parla, “Türk İslam şehri olarak Diyarbakır” Yüksek lisans tezi. s.35,1990
• Referans 3 F.M. Halifeoğlu, “Castle Architecture in Anatolia; Fortifications of Diyarbakır”. Frontiers of Architectural Research (2), 209–221,2013.
• Referans 4 N. Husrev, “Sefername” (Abdulvahap Terzi, Trans.). The Ministry of Education Publication, 1985.
• Referans 5 N. Işık “Investigation of structural problems on the ground and walls of Diyarbakir historical Behram Pasha mosque by the georadar (GPR) method” DUJE (Dicle University Journal of Engineering) DÜMF Mühendislik Dergisi 12:4 689-698. 2021. Doi: 10.24012/dumf.1002241
• Referans 6 D.M, McCann., M.C. Forde. Review of NDT methods in the assessment of concrete and masonry structures. NDT&E International 34, 71–84. 2001
• Referans 7 N. Işık, Halifeoğlu, F.M. “Tarihi yapılarda tahribatsız yöntemlerle yapısal sorunların tespiti; Diyarbakır Hoca Ahmet (Ayn minare) camide georadar (gpr) ölçümleri ve değerlendirilmesi” DUJE (Dicle University Journal of Engineering)- DÜMF Mühendislik Dergisi 12:5, 2021: pp. 829-840 Doi: 10.24012/dumf.1051475 Ş. Beysanoğlu, “Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, I”, s.335, 1990.
• Referans 8 İ. Bedirhanoğlu, A. İrfanoğlu “Diyarbakır Şeyh Mutahhar Camii Dört Ayaklı minaresinin deprem yer hareketine karşı davranışı. Uluslararası katılımlı tarihi eserlerin güçlendirilmesi ve geleceğe güvenle devredilmesi sempozyumu, 223-234, 15-17 Ekim 2009
• Referans 9 N. Massini, L. Nuzzo and Enzo Rizzo GPR investigations for the study and the restoration of the rose window of Troia Cathedral (southern Italy) Near Surface Geophysics, 287-300, 2007 İ. Yıldız, Ş. Öztürk, “Diyarbakır Surları” T.C Diyarbakır Valiliği Yayınları.s.24. 2016
• Referans 10 P. Ulriksen P. Application of impulse radar to civil engineering. PhD thesis, Lund University of Technology, Lund, Sweden. 1982.
• Referans 11 L. Binda, Lenzi G., A. Saisi. NDE of masonry structures: use of radar tests for the characterization of stone masonries. NDT&E International 31, 411–419.1998
• Referans 12 D. Daniels, “Ground Penetrating Radar, 2nd Edition”. The institution of engineering and technology, 2004
• Referans 13 A. S. Turk, K.A. Hocaoglu, A. A. Verity, 2011. “Subsurface Sensing”. John Wiley & Sons Inc., ISBN: 978-0-470-13388-0.
• Referans 14 M. Ambrosanio, V. Pascazio, “A compressive sensing-based approach for microwave tomography and GPR applications”, International Geoscience and Remote Sensing Symposium, Quebec City, Canada, 2014.
• Referans 15 S. Meschino, L. Pajewski, M. Pastorino, A. Randazzo, and G. Schettini, “Detection of subsurface metallic utilities by means of an SAP technique: Comparing MUSIC- and SVM-based approaches,” Journal. Applied. Geophysics, 2013.
• Referans 16 J. M. Gutiérrez “Analisis del subsuelo utilizando tecnicas geofisicas.sistema georadar ramac/GPR VIII Congreso Nacional de Topografía y Cartografía TOPCART 2004
• Referans 17 Kadıoğlu, S., “3D Ground Penetrating Radar-Data Acquisition, Processing, and Interpretation”, 14th International Petroleum Congress and Natural Gas Congress and Exhibition of Turkey, Ankara-TURKEY, Proceedings, p.485-486. 2003
• Referans 18 Kadıoğlu, S. and Ulugergerli, E.U., Determination of cavities using ground penetrating radar in Dalaman Akköprü dam construction area, the 16th international geophysical congress and exhibition of Turkey, 7-10 December, MTA Cultural Center-Ankara, Abstract Book, 372-375. 2004.
• Referans 19 A. Gabriel, “Voyages Archeologiques Dans La Turquie Orientale.” 2. Cilt. s106. 1940.
• Referans 20 N. Işık, F.M. Halifeoğlu, S. İpek, “Nondestructive testing techniques to evaluate the structural damage of historical city walls” Construction and Building Materials. Volume 253, 30 August 2020, 119228.
• Referans 21 Ş. Beysanoğlu, “Anıtlar ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, I”, s.335, 1990.
• Referans 22 İ. Yıldız, Ş. Öztürk, “Diyarbakır Surları” T.C Diyarbakır Valiliği Yayınları.s.24. 2016
• Referans 23 S. Karadoğan, M. Assenat, “Amida” (Université Paul-Valéry Montpellier 3) Atölyesi ve Çalışmaları, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi Cilt:8 Sayı:2 285-292. 2017.
• Referans 24 E. Deniz, “Türk Dünyasından Haberler”, Türk Dünyası Dergisi sayı. 40, 233,2016
• Referans 25 C. Parla, “Türk İslam şehri olarak Diyarbakır” Yüksek lisans tezi. s.41, 1990
• Referans 26 Ş. Beysanoğlu, “Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi: Cumhuriyet dönemi”, 2001.
• Referans 27 C. Parla, “Diyarbakır Surları ve Kent Tarihi” ODTÜ Mühendislik Fakültesi Dergisi 2005/1. (22: 1) 57-84.
• Referans 28 N. Işık, “Geleneksel Yığma Yapılarda Taşıyıcı Sistem Hasarları ve Nedenlerinin Tespiti ile Güçlendirme ve Tamamlayıcı Müdahale Önerileri; Diyarbakır Suriçi Örneği”, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 287-288, 2017
• Referans 29 A.E. Anaran, “Urfa Kapı zemin ve duvar bazlı yayımlanmamış jeofizik etüt raporu”.2020
• Referans 30 URL 1 https://whc.unesco.org/archive/2015/whc15-39com-19-en.pdf (Erişim Tarihi: 31.01.2022)
• Referans 31 URL 2 https://www.arkeolojikhaber.com/haber-arkad-11905/ (Erişim Tarihi: 05.02.2022)
• Referans 32 URL 3.https://radsys.lv/en/products-soft/products/prod/6 (Erişim Tarihi: 01.02.2022). Referans 16