MİZAH GAZETELERİNDEKİ BİLGİLER IŞIĞINDA “ZAMANE ŞIKLARI” VE “İŞTE ALAFRANGA”

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, 45 - 66, 23.07.2016

Derya Kılıçkaya

Öz

Mustafa Nuri’nin yazdığı “Zamane Şıkları” ve M.F.’nin kaleme aldığı “İşte Alafranga”, alafranga hayat uğruna dejenere olmuş, kendini kaybetmiş insanları anlatır. Yetiştiği kültürü bir tarafa bırakıp küçümseyerek, Batı kültürünü her şeyiyle kabul eden “şık” ve “sivilize” beyler, bu iki piyesin ana kişileridir. Onların düştükleri gülünç hâlleri, birer komedi yazarak göstermek isteyen yazarlar, bize 1870’li yılların tipleri hakkında bilgi de vermiş olurlar. Ayrıca, bu piyeslerdeki bilgiler ile 1870’li yılların mizah gazetelerinde anlatılanlar karşılaştırıldığında, bir paralellik görülür. Piyeslerde alafranga kişiler hakkında verilen bilgiler, mizah gazetelerini destekler niteliktedir. Biz bu yazımızda, ilk dönem mizah gazetelerinde alafrangalaşmış kişiler hakkında verilen bilgiler ışığında, “Zamane Şıkları” ve “İşte Alafranga” isimli piyesleri incelemeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Mizah, Gazete, Piyes, “Zamane Şıkları”, İşte Alafranga”

IN THE LIGHT OF HUMOR NEWSPAPER “ZAMANE ŞIKLARI” AND “İŞTE ALAFRANGA”

Öz

"Zamane Şıkları" and "İşte Alafranga", refers to people who have lost himself. life for the sake of European style degenerated."Elegant" and "civilians", who agreed with everything Western culture, are these two play the main person.The authors wanted to show that their ridiculous situations they fall, writing a comedy, they also gave us the sociology of the 1870's.Also, seen parallel compared to those described in the humor newspaper of the 1870's with the information in these plays.The information provided about the European style of play people who are supportive of the humor newspaper. In this paper,we will investigate play about the person of European style with the early stages of humor newspaperthe information

Anahtar Kelimeler

Humor, Newspaper, Play, “Zamane Şıkları”, “İşte Alafranga”

Kaynakça

• Akı, Niyazi (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I, Dergâh Yay., İstanbul.
• Akpınar, Soner (2008). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarında ‘Alafrangalık’ Teması’, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(4).
• Çelik, Yüksel (2008). Eminönü’nde İlk Kulüp, Payitaht-ı Zemin Eminönü Bir Dünya Başkenti I, Eminönü Belediyesi Yay., İstanbul.
• Demiryürek, Meral (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Değişen Moda Anlayışının Edebiyata Yansımaları (1860-1923), Turkish Studies, 5(3).
• Güray, Cenk (2010). İki Kenti Birleştiren Kadim Miras İstanbul'dan Paris'e Kahve ve Kahvehane Kültürü, İz Atılım Üniversitesi Dergisi, ss.9.
• Hayâl, nr. 73, 17 Haziran 1874, (5 Haziran 1290), ss. 1-2.
• Hayâl, nr. 118, 21 Kasım 1874, (9 Teşrinisani 1290), ss. 2-3.
• Hayâl, nr. 123, 9 Aralık 1874, (27 Teşrinisani 1290), ss. 3.
• İbretnümâ-yı Âlem, nr. 9, 1 Eylül 1871, 15 Cemaziyelahir 1288, 20 Ağustos 1287, ss. 2-3.
• İbretnümâ-yı Âlem, nr. 13, 16 Eylül 1871, 1 Recep 1288, 4 Eylül 1287, ss. 2
• Karabıyık, B.F. ( 1995), Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet, İz Yay., İstanbul.
• Kılıçkaya, D. (2015). İlk Dönem Mizah Gazetelerinde İstanbul Hayatı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Koca, E. (2009), 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı Erkek Modası, Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, ss. 7.
• Koç, F., Koca, E.(2012). Geleneksel Giysi Tarzlarının Değişimi ve Türk Modasının Oluşumunda İstanbul, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul Bildiriler IV, Atatürk Kültür Merkezi, Konya.
• Latife, nr. 8, 23 Nisan 1875, 11 Nisan 1291, 14 Rebiülevvel 1292, ss. 2
• Latife, nr. 39, 20 Mart 1875, 6 Mart 1291, 10 safer 1292, ss. 2-3.
• Letâif-i Âsâr, nr. 10 ve 12, 2 Şubat 1875 ve 9 Mart 1875, ( 25 Zilhicce 1291 ve 1 Safer 1292), ss. 81 ve 98.
• Letâif-i Âsâr, nr. 26, 1 Temmuz 1871, 12 Rebiülahir 1288, 19 Haziran 1287, ss. 2.
• Letâif-i Âsâr, nr. 43, 6 Eylül 1871, 20 Cemaziyelahir 1288, 25 Ağustos 1287, ss. 2-4.
• Letâif-i Âsâr, nr. 76, 9 Şubat 1872, 29 Zilkade 1288, 28 Kanunusani 1287, ss. 2- 3.
• Letâif-i Âsâr, nr. 86, 25 Mart 1872, 15 Muharrem 1289, 13 Mart 1288, ss. 3-4.
• M.F. (Türklerin Ahvâline Vâkıf Bir Madam) (1874), İşte Alafranga. Komedya Üç Perde.
• Moran, B. (2004). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, İletişim Yay., İstanbul.
• Musahipzade, C. (1985). İstanbul’da Giyim Kuşam, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt II, Fasikül 18, İstanbul.
• Mustafa, N.(1875). Zamane Şıkları. Üç Fasıl Mudhik Tiyatro Oyunu, Şeyh Yahya Efendi Matbaası.
• Özbent, İ. (1987). İlk Türkçe Mizah Gazetelerinde Alafranga Tipler ve Alafranga Hayat, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, , İstanbul.
• Özdiş, H. (2004). Tanzimat Devri Mizah Gazetelerinde Batılılaşma ve Toplumsal-Siyasal Eleştiri: Diyojen (1870-1873) ve Çaylak (1876-1877) Üzerinde Bir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Özer, İ. (2006). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda, Truva Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Parla, J.(1993). Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İletişim Yay., 2. Baskı, İstanbul.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yay., Ankara.
• Sevin, N. (1990). On Üç Asırlık Türk Kıyâfet Târihine Bir Bakış, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• Tiyatro, nr. 7, 22 Nisan 1874, (10 Nisan 1290), ss. 3
• Tiyatro, nr. 73, 10 Mart 1875, (2 Safer 1292), ss. 1.
• Tiyatro, nr. 84, 17 Nisan 1875, (11 Rebiülevvel 1292), ss. 1-2.