CUMHURİYET DÖNEMİ OSMANLI TIP TARİHİ YAZICILIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 141 - 152, 31.12.2019

Mustakim Arıcı

Öz

Bu makalede Osmanlı’da tıp ilmi, tıp eserleri, hekimler, tıp kurumları, tıp eğitimi, hastalıklar ve halk sağlığı üzerine Cumhuriyet döneminde yazılmış makale, telif ve edisyonların kısa ve toplu bir değerlendirmesi yapılmıştır. Makalenin temel hedefi Cumhuriyet döneminde Osmanlı tıp tarihinin ne oranda konu edinildiğinin ortaya çıkarılmasıdır. Son yapılan Osmanlı tıp tarihi çalışmalarında daha ziyade Türkçe eserlere ve matbu eserlerin fazla olduğu XVIII. yüzyıl sonrasına odaklanıldığı, ayrıca Osmanlı’nın klasik dönemlerinin neredeyse terkedildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk tıp tarihi, Osmanlı tıbbı, Osmanlı hekimleri, Tıp tarihi yazıcılığı

Kaynakça

• Ekmeleddin İhsanoğlu, Osmanlı Bilim Mirası, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017), II, 828.
• İhsanoğlu, Osmanlı Bilim Mirası, II, 867-868, 868-886.
• İhsanoğlu, Osmanlı Bilim Mirası, II, 893-897.
• İhsanoğlu, Osmanlı Bilim Mirası, II, 897-904.
• İhsanoğlu, Osmanlı Bilim Mirası, II, 904-909.
• Aykut Kazancıgil, “Türkiye’de Tıp Tarihi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, II/4 (2004), s. 213-214.
• Târîh-i Tıbb: Mısır ve Eski Yunan Tababeti, (İstanbul, 1304/1887).
• Kazancıgil, “Türkiye’de Tıp Tarihi”, s. 216-217.
• Ömer Faruk Akün, “Bursalı Mehmed Tâhir”, DİA, VI, 455, 456.
• Akün, “Bursalı Mehmed Tâhir”, 458, 459.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, (İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1342), III, 200-202.
• Osman Şevki Uludağ, Beş Buçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, (İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1341/1925), s. 5.
• Uludağ, Beş Buçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, s. 3-4.
• Uludağ, Beş Buçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, s. 188-189.
• Uludağ, Beş Buçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, s. 163.
• Uludağ, Beş Buçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, s. 170.
• A. Adnan Adıvar, Osmanlı Türklerinde İlim, (İstanbul: Maarif Matbaası, 1943), s. 206-207.
• Nuran Yıldırım, “Osmanlı Türklerinde İlim Üzerinden O. Şevki Uludağ - Fuat Köprülü Tartışması ve O. Şevki Uludağ’dan A. Adnan Adıvar’a Eleştiriler”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8 (2007), s. 90-109.
• Gülay Yıldırım, Selim Kadıoğlu, İlter Uzel, “Galip Ata Ataç’ın “Tıp Fakültesi” Kitabında Yer Alan Osmanlı Dönemi Tıp Eğitimi Tarihçesi Bilgileri”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, 29/4 (2007), s. 187.
• İshak Arslan, “Cumhuriyet Dönemi Bilim Tarihi Yazıcılığının İlk Örneği: Abdülhak Adnan Adıvar ve “Osmanlı Türklerinde İlim””, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, II/4 (2004), s. 697-699.
• Gülbün Mesara, Aykut Kazancıgil, A. G. Sayar, A. Süheyl Ünver Bibliyografyası, (İstanbul: İşaret Yayınları, 2017), s. 284-285.
• Mesara, vd., A. Süheyl Ünver Bibliyografyası, s. 141-142.
• Mesara, vd., A. Süheyl Ünver Bibliyografyası.
• A. Süheyl Ünver, Tıb Tarihi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıb Fakültesi, 1943), s. 182.
• Ünver, Tıb Tarihi, s. 162, 173.
• Mesara, vd., A. Süheyl Ünver Bibliyografyası, s. 281.
• Ünver, Tıb Tarihi, s. 170, 176, 182.
• Feridun Nafiz Uzluk, Genel Tıp Tarihi I, (Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1958), s. 341.
• Bedi N. Şehsuvaroğlu, Ayşegül Erdemir Demirhan, Gönül Cantay Güreşsever, Türk Tıp Tarihi, (Bursa: [y.y.], 1984), s. 21-22.
• Şehsuvaroğlu, vd., Türk Tıp Tarihi, s. 109.
• Bedii N. Şahsuvaroğlu, İstanbul’da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız (İstanbul: 1953); a. mlf. Şair ve Hekim Ahmedî: Hayatı ve Eserleri (İstanbul: 1954); Anadolu’da Dokuz Asırlık Türk Tıp Tarihi, (İstanbul: 1957).
• Ali Haydar Bayat, Tıp Tarihi, 2. bs. (İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2010), s. 295-323.
• Esin Kahya, Ayşegül Demirhan Erdemir, Medicine in the Ottoman Empire and Other Scientific Developments, (İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri, 1997); a mlf. Science of Medicine in the Ottoman Empire, (Karachi: Hamdard Foundation Pakistan, 2003), a. mlf. Medical Studies and Institions in the Ottoman Empire, (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2008).
• Aykut Kazancıgil, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, (İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2007).
• Nuran Yıldırım, İstanbul’un Sağlık Tarihi: Sağlık Teşkilatı, Salgınlar, Bulaşıcı Hastalıklar ve Mücadele, Koruyucu Sağlık Kurumları, Hastaneler, Tıp Eğitimi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı, 2010); a. mlf. 14. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar, Hastaneler, Kurumlar: Sağlık Tarihi Yazıları I, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014); Gureba Hastanesi’nden Bezmialem Vakıf Üniversitesi’ne, (İstanbul: Bezmialem Vakıf Üniversitesi, 2013).
• Tuncay Zorlu, “Süleymaniye Tıp Medresesi I”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, III/2, 79-121; a. mlf. “Süleymaniye Tıp Medresesi II”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, IV/1, 65-96.
• Kazancıgil, “Türkiye’de Tıp Tarihi”, s. 229-230.
• Kazancıgil, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, s. 19-20.
• Miri Shefer-Mossensohn, Osmanlı Tıbbı: Tedavi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700.
• Mustakim Arıcı, Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, I/2 (2015), s. 167-172.
• Miri Shefer, “An Ottoman Physician and His Social and Intelectual Milieu: The Case of Salih bin Nasrallah Ibn Sallum”, Studia Islamica, 106 (2011), s. 102-123.
• Natalia Bachour, Oswaldus Crollius und Daniel Sennert frühneuzeitlichen Istanbul: Studien zur Rezeption des Paracelsismus im Werk des osmanischen Arztes Sâlih, (Freiburg: Centaurus Verlag, Media KG, 2012).
• Natalia Bachour, “Iatrochemistry and Paracelsism in the Ottoman Empire in the Sixteenth and Seventeenth Century”, Intellectual History of the Islamicate World, 6 (2018), s. 82-116.
• Zekiye Gül Elbir, Salih b. Nasrullah (İbn Sellûm el-Halebi) Gâyetü’l-beyân fî tedbiri bedeni’l-insân (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin), Fırat Üniversitesi SBE, (Doktora tezi), Elazığ, 2000.
• Kasım Kırbıyık, “Sâlih b. Nasrullah”, DİA, XXXVI, 41-43.
• İhsan Fazlıoğlu, “İbn Sellûm”, İslam Düşünce Atlası, (İstanbul: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017), III, 1071.
• Nil Sarı, Bedizel Zülfikar, “Paracelsusian Influence on Ottoman Medicine in the Seventeenth and Eighteenth Centuries”, s. 157-179.
• Kemal Sabri Kolta, “Hekimbaşı Salih b. Nasrullah b. Sellum’un Görüşüne Göre Paracelsus”, Türk-Alman Tıbbi İlişkileri Sempozyumu Bildirileri 18-19 Ekim 1976, s. 93-100; Ayşegül Demirhan Erdemir, “Hekimbaşı Sâlih b. Nasrullah (?-1669)”, Türk Dünyası Araştırmaları, 100 (1996), 195-202; Kemâl Şehâde, “Hel kâne İbn Sellûm el-Halebî tabîben müceddiden fî asrihi em mültezimen bi’l-mefâhîmi’t-tıbbiyeti’t-taklîdiyye”, Ebhâsü’l-mu’temeri’s-senevî es-sâmin aşer li-târîhi’l-ulûm inde’l-Arab, ed. Mustafâ Mevâlîdî, Yâsemîn Şüveyş, (Haleb: Menşûrâtü Câmiati Haleb, 1429/2008), s. 19-29.
• İbn Sellûm, Gayetülbeyan Fi Tedbiri Bedenil İnsan-İnsan Sağlığını Koruma Yöntemleri, haz. Abdi Özkök, (Ankara, 1992), I-II.