Mutasyon ıslahı yöntemiyle ülkemize ait ilk yerli kasımpatı çeşitlerinin geliştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 30 - 36, 30.06.2024

Gulden Haspolat , Burak Kunter , Yaprak Kantoğlu , Ümran Şenel , Ercan Özzambak

Öz

Bu çalışmanın amacı ticari açıdan önemi olan kasımpatı bitkisinde kesme çiçek, dış mekân ve saksı çiçeği olarak kullanılabilecek yeni çeşitler veya çeşit adayları geliştirmektir. Ülkemiz süs bitkileri sektöründe materyal temininde söz konusu olan dışa bağımlılığı aza indirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla kasımpatıda yeni renk ve şekil değişimleriyle ortaya çıkacak yerli çeşitler elde etmeye yönelik ıslah çalışmaları planlanmıştır. Kesme kasımpatı çeşidi 'Bacardi', materyal olarak temin edilmiş ve boğum eksplantları in vitro kültüre alınmıştır. In vitro eksplantlarda etkili mutagen dozunu (EMD) belirlemek amacıyla 5, 10, 15, 20, 25 ve 30 Gy (Gray) dozlarında gama ışını ile ışınlanmıştır. Işınlamadan sonra rejenerasyonun 60. gününde sürgün ve kök ölçümleri yapılarak EMD 20 Gy olarak belirlenmiştir. EMD’si belirlenen eksplantlar, 20 Gy yeniden ile ışınlanmıştır. M1V4 dönemine kadar in vitro alt kültürlere devam edilmiş ve bu dönemde gözlemler alınmıştır. Bitkilerin boylarında ve çiçeklerinde; farklı çiçek yapıları, çiçeklenme zamanı, bitki boyuna göre farklılaşma, bitkideki çiçek sayısı ve dilsi çiçek farklılaşmaları gözlemlenmiştir. Dilsi çiçeklerde, renk değişimleri pembe ve sarı tonları olarak belirlenmiştir. Mutasyon frekansı % 1,1 iken seçilen olumlu mutantların oranı % 0,9 olarak hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Islah, Kasımpatı, Mutasyon

Destekleyen Kurum

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Teşekkür

Bu çalışma 2016-2021 yılları arasında finansal desteği Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından sağlanarak yürütülmüştür. Finansal desteği için TAGEM’e; teknik destekleri ve ışınlama hizmetleri için Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK), Nükleer Enerji Araştırma Enstitüsü’ne; yetiştiricilik çalışmalarının desteklenmesinde SS. Bademler Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’ne, danışmanlık hizmetleri için Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’ne sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Proje ekibimizden Dr. Burak KUNTER ve Dr. Yaprak KANTOĞLU’na projenin her aşamasında tecrübelerini özverileri ile paylaşarak yanımızda oldukları için çok teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Anderson, N.O. (ed.) (2007). Flower Breeding and Genetics: Issues, Challenges and Opportunities for the 21st Century, p. 393, Springer, ISBN 978-1-4020-6569-9.
• Crook, C.B. (1942). Genetic Studies of Chrysanthemums, MS Thesis, Kansas State Univ., USA.
• Datta, S.K. (2013). Chrysanthemum morifolium Ramat. – A unique Genetic Material for Breeding. Sci. Cult. 79: (7-8) 307-313.
• Hashemi, A.G. (1992). Azotlu Gübrelemenin Kasımpatı Bitkisinin Gelişimine ve Çiçeklenmesine Etkisi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniv., Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Haspolat, G., Özzambak, M. E ve Kunter, B. (2011). Bazı Crocus çeşitlerinde etkili mutasyon dozunun belirlenmesi. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. 04-08 Ekim, Şanlıurfa.
• Haspolat, G., Kunter, B. and Özzambak, M. E. (2014). Some changes on mutant Crocus plants. 29. International Horticultural Congress. 17-22 August, Brisbane, Australia.
• Haspolat, G. (2022). Induction of mutagenesis on Chrysanthemums. Ornam. Horticult. 28(4): 431-441. https://doi.org/10.1590/2447-536X.v28i4.2523
• IAEA, (2024). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı. Erişim adresi: http://mvgs.iaea.org/Search.aspx, Erişim Tarihi: 15.03.2024.
• Kazaz, S., Erken, K., Karagüzel, Ö., Alp, Ş., Öztürk, M., Kaya, A.S., Gülbağ, F., Temel, M., Erken, S., Saraç, Y.İ., Elinç Z., Salman, A. ve Hocagil, M. (2015). Süs bitkileri üretiminde değişimler ve yeni arayışlar. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12-16 Ocak, Ankara.
• Merdan, S. (2015). İzmir ilinde krizantem yetiştiriciliğinde karşılaşılan sorunların tesbiti ve çözüm önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniv., Fen Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Palai, S.K. ve Rout, G.R. (2011). Characterization of new variety of Chrysanthemum by using ISSR markers. Hortic. Bras. 29(4): 613-617. https://doi.org/10.1590/S0102-05362011000400029
• UPOV (2022). The International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV) Erişim adresi: https://www.upov.int/ Erişim Tarihi: 15.01.2023.
• Van Harten, A.M. (1998). Mutation Breeding Theory and Practical Applications. P. 353, Cambridge Univ. Press, ISBN 0521470749.