Kent Meydanlarının Mekansal Kalite Bağlamında İncelenmesi: Samsun Cumhuriyet Meydanı ve Saathane Meydanının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 1 - 17, 30.06.2024

Filiz Doğan

https://doi.org/10.58816/duzceod.1451673

Öz

Kent meydanları kent kimliğini tanımlayan özgün kent öğeleri olarak öne çıkmaktadır. İnsanların bir araya gelmesi, birbirleriyle iletişimi, kent kimliğini yansıtması açısından önemli bir yere sahiptir. Kentsel mekan kalitesi işlevsel ve estetik birtakım parametrelerle kent kullanıcılarının yaşamlarını etkilemektedir. Kentsel mekan kalitesi kapsamında birçok çalışma yapılmış ve mekânsal kalitenin tespit edilmesine ilişkin çeşitli parametreler oluşturulmuştur. İlgili çalışmada, mekânsal kalite parametrelerine ilişkin çalışmalar incelenmiş, tarihi geçmişe tanıklık eden, kentin iki büyük meydanının, Samsun Cumhuriyet Meydanı ve Samsun Saathane Meydanı’nın mekânsal kalite bağlamında değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada kent meydanları tanımlanmış hem kalite hem de mekân kalitesi terimleri temel alınarak literatür taranmış ve ardından yapılan araştırmaların sonrasında yerinde gözlem ile analiz yöntemine başvurulmuştur. Literatür taraması sonucu elde edilen veriler Nasar, Greene, Gehl, PPS, Woort ve Wegen tarafından oluşturulan mekansal kalite göstergeleri kapsamında incelenmiştir. Bu kapsamda çalışma alanlarının kentsel mekan kalite parametrelerini içerdiği ancak her iki meydanının kullanım amacının farklı olduğu sonucuna varılmıştır. Cumhuriyet meydanı daha çok toplanma ve dağılma alanı olarak kullanılırken, Saathane meydanı ise yaşlıların buluşma ve sosyalleşme alanı olarak işlev görmektedir. Saathane meydanı, Cumhuriyet meydanına göre sahip olduğu tarihi dokusuyla estetik bir değere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Kent Meydanları, Mekansal Kalite, Mekansal Kalite Parametreleri

Kaynakça

• Alexander, D. (1989). Urban landslides. Progress in Physical Geography, 13(2), 157-189.
• Anonim-1, (2005). http://www.pps.org. Erişim Tarihi: 12.05.2005.
• Anonim-2, (2024). https://tr.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet_Meydan%C4%B1_(Samsun). Erişim Tarihi: 11.03.2024.
• Anonim-3, (2024). https://www.habersal.com.tr/makale/samsun-cumhuriyet-meydani-kac-kisialir12#:~:text=Samsun%20Cumhuriyet%20Meydan%C4%B1%20son%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalardan,%C3%B6n%20alan%C4%B1%20ise%202.707%20metrekare. Erişim Tarihi: 11.03.2024.
• Anonim- 4, (2024). https://tr.wikipedia.org/wiki/Saathane_Meydan%C4%B1. Erişim Tarihi: 11.03.2024.
• Anonim-5, (2024). https://samsun.bel.tr/haberler/saathane-meydani-tarihe-isiktutacak# :~:text=Samsun'da%207%20bin%20900,ad%C4%B1m%20ad%C4%B1m%20sona%20do%C4%9Fru%20yakla%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yor.(Erişim Tarihi: 11.03.2024)
• Appleton, CP, Hatle, LK ve Popp, RL (1988). Transmitral akış hızı paternlerinin sol ventriküler diyastolik fonksiyonla ilişkisi: kombine hemodinamik ve Doppler ekokardiyografik çalışmadan yeni bilgiler. Amerikan Kardiyoloji Koleji Dergisi, 12(2), 426-440.
• Appleyard, D., (1981). Livable Streets, London: University of California Press. Bentley, I., Alcock, A., Murrain, P., McGlynn, S., Smith, G. (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers. Oxford: Butterworth Architecture.
• Burt, M. E., (1978). A Survey of Quality and Value in Building. Building Research Establishment, Watford, UK. Davies, L. (2000). Kentsel tasarım özeti. İngiliz Ortaklığı Birleşik Krallık.
• Doğan, F. & Özbilen, A. (2023). The Effects of Physical and Functional Change in Cities on the Process of Perceptual Change: The Case Study of Trabzon City. Online Journal of Art & Design, 11(3).
• Erdönmez, M. E. (2005). ‘Açık kamusal kent mekânlarının toplumsal ilişkileri yapılandırmadaki rolü, Büyükdere-Levent-Maslak aksı’, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Gehl, J. (2013). Cities for people, Washington DC: Island press.
• Gencel, Z. (2000). Geleneksel Türk Kentinde Meydan Kavramı. Ege Mimarlık, 34(2).
• Greene, S. (1992). Cityshape communicating and evaluating community design. Journal of the American Planning Association, 58(2), 177-189.
• Hall, K. R. (1966). Behaviour and ecology of the wild patas monkey, Erythrocebus patas, in Uganda. Journal of Zoology, 148(1), 15-87.
• İnceoğlu, M. (2007). ‘Kentsel açık mekânların kalite açısından değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım: İstanbul meydanlarının incelenmesi’, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İnceoğlu, M., & Aytuğ, A. (2009). The concept of urban space quality, Journal of Megaron, 4(3), 131-146.
• Jacobs, A., Appleyard, D., (1987), Toward an Urban Design Manifesto, Journal of the American Planning Association, 53(4), 112-120.
• Juran, J.M., (1974), Quality Control Handbook, McGraw- Hill, New York, Third Edition.
• Kaplan, S., (1988), Perception and landscape: conceptions and misconceptions. In Environmental aesthetics: Theory, research, and application. New York: Cambridge University Press.
• Krier, R. (1979). Urban Space, New York: Rizzoli. Transl. C. Czehowski.
• Lang, J.T., (1987). Creating architectural theory. The role of the behavioral sciences in environmental. design. New York, Van Nostrand Reinhold Co.
• Lynch, K. (1984). Good city form. MIT press. Madden, K., & Wiley-Schwartz, A. (2002). How to design a safe public space. Landscape Design, 308(23), 21-24.
• Marcus, C. C. & Francis, C. (1998) Design Guidelines for Urban Open Space, New York: Van Nostrand Reinhold, 291.
• Moughtin, J. C. (1992). Urbanism in Britain. The Town Planning Review.
• Nasar, J.,L. (1989). Perception, Cognition, and Evaluation of Urban Places, in Public Places and Spaces, New York: Plenum Press.
• Newman, M. (1972). Integral matrices. Academic Press.
• Orhan, M. (2015). ‘Kentsel kalitenin geliştirilmesi bağlamında stratejik bir yaklaşım; kentsel tasarım rehberi kavramsal model önerisi’, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öztan, Y. (1998). Kentler ve meydanlar. Maison Française Dergisi, 33, 154-157. Schulz, C. N. (1971). Existence, space & architecture. Studio Vista.
• Şahinler, O. (1964). Merkezi İtalya’da Ortaçağ şehirlerinin ve çevre mahallerine ait etüd. İstanbul, 176.
• Türkyılmaz, Ç. C.& Çelik, E. (2020). Kent Meydanı Ergonomisinin İncelenmesi: Siirt 15 Temmuz Demokrasi Meydanı Örneği. Modular Journal, 3(1), 1-19.
• Uçak, İ. (2000). ‘Meydan mekanlarını oluşturan peyzaj ögeleri: Ortaköy Meydanı ve Bakırköy Özgürlük Meydanı üzerine bir inceleme’, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uzun, C. N. (2006). Yeni yasal düzenlemeler ve kentsel dönüşüme etkileri. Planlama Dergisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 2, 49-52.
• Van der Voordt, H.B.R. Van Wegen. (2005). Architecture in Use: An Introduction to The Programming Design and Evaluation of Buildings. London: Elsevier.
• Whyte, W., H. (1980). Küçük kentsel mekanların sosyal yaşamı.
• Zucker, P. (1960). Town and square: From the agora to the village green, Journal of Aesthetics and Art Criticism, 19(19), 103-104.