Uzun Süre Saklanan Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Tohumlarının Sera Ortamında Fidan Çıkma Hızı ve Fidan Yüzdelerinin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 428 - 443, 30.06.2024

İlyas Öztürk Bilal Çetin

https://doi.org/10.58816/duzceod.1499712

Öz

Bu çalışmada 2005 yılında Anamur ve Mersin kesitlerinden ve farklı yükseltilerde toplanan ve 19 yıl +2-4 ºC'de saklanan Kızılçam (Pinus brita Ten.) türünün tohumları sera ortamına ekilmiş ve fidan çıkma hızı ile fidan yüzdesi belirlenmiştir. Çalışmada 2 kesit (Anamur ve Mersin) x 4 yükselti basamağı (0-400, 400-800, 800-1200 ve 1200 m üstü) x 3 tekrar x 45 kap x 3 tohum=3240 adet tohum kullanılmıştır. Fidan çıkma hızı yüzdesi ve fidan yüzdesi verilerine yapılan varyans analizi sonucu önemli bulunmuş (p<0.05) ve farklı gruplar ise Tukey testi belirlenmiştir (α=0.05). Fidan çıkma yüzdeleri arasında istatistiki olarak farklılıklar olmuş özellikle ilk çıkmaların başladığı 4. haftada 1200 m üstünde fidan çıkma yüzdesi %20 civarında iken, her iki kesitte 0-400 m de %73 ve üzerinde olmuştur. Ancak bu fark 14. haftada azalmış en düşük rakımda bile %68 ve üstü olurken, en yüksek çıkma hızı %88,9 ile Anamur 0-400 m’de olmuştur. Fidan yüzdesi bakımından genel olarak Anamur kesiti (%84,0) Mersin kesitinden (%76.2) den daha fazla olmuş ve genel olarak her iki kesitte de yükselti arttıkça fidan yüzdesi azalmıştır. Kesit ve yükseltilere beraber bakıldığında en fazla fidan yüzdesi %89,1 ile Anamur’un 0-400 m yükselti kuşağında en düşük (%71,6) ise Mersin’in 1200 m üstü yükselti kuşağında olmuştur. Sonuç olarak, kızılçam tohumlarının 19 yıl saklanma sonunda en az %72 ve üstü fidan elde edilmiştir. Bu da toplanan tohumların uygun koşullarda saklanıp ihtiyaç halinde ağaçlandırmalarda, fidanlıklarda ve özellikle büyük yangınlardan sonra güvenle kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Fidan yüzdesi, Pinus brutia, saklama, yükselti

Kaynakça

• Allen, G. S. (1957). Storage behavior of conifer seeds in sealed containers held at 0°F, 32°F and room temperature. Journal of Forestry, 55, 278-281.
• Anonim, (2021). Orman Genel Müdürlüğü Resmi Ormancılık İstatistikleri, Ankara.
• Atay, İ., Ürgenç, S., ve Odabaşı T. (1970). Karaçam, Sarıçam ve Doğu Ladini tohumlarının 8 yıllık saklama deneme sonuçları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri A, 20 (2), 68-80.
• Bewley, J. D. ve Black, M. (1994). Dormancy and the control of germination. Seeds: physiology of development and germination, 199-271.
• Bonner, F. T. (2008). Storage of Seeds, p. 85-87. In: Bonner FT, Karrfalt RP (Eds.). The Woody Plant Seed Manual. Agriculture Hand Book 727, USDA Forest Service.
• Boydak, M., Dirik, H. ve Çalıkoğlu, M. (2006), Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü, OGEM-Vakfı Yayınları, 364 s. Ankara.
• Boyraz, M., Korkmaz, H. ve Durmaz, A., (2019). Tohumda Dormansi ve Çimlenme. Black Sea Journal of Engineering and Science 2(3), 92-105.
• Çetin, B. (2010). “Mersin Yöresinde Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Kozalak ve Tohumuna Ait Bazı Özelliklerin Yükseltiye Bağlı Değişimi” Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 185 s. İstanbul.
• Çetin, B. (2023). The effect of altitude and closed cone (seed) age on germination in red pine (Pinus brutia Ten.). Sumarski List, 3-4(147), 129-135.
• Çetin, B. (2024). The Effect of Storage Time on Germination of Turkish Pine (Pinus brutia Ten.) Seeds, Sumarski List, 1-2 (148), 49–58.
• Dicle, B. (2022). “Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Tohumlarında Uzun Dönem Saklamanın Çimlenme Üzerine Etkileri” Yüksek Lisans Tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü 50 s. Çankırı.
• Donald D. G. M. ve Jacobs C. B. (1990). The effect of storage time, temperature and container on the viability of the seed of four pine species. South African Forestry Journal, 154(1), 41-46.
• Göktürk, A., Solhan, İ., Temel, F. ve Ölmez, Z. (2019). Saklama Süresinin Doğu Ladini (Picea orientalis L.) Tohumlarının Çimlenme Yüzdesi ve Hızı Üzerine Etkisi, Bartın Orman Fakültesi Dergisi. 21(1), 182-190.
• Hilli, A., Tillman-Sutela, E. ve Kauppi., A. (2003). Germination of pretreated Scots pine seeds after long-term storage, Canadian Journal of Forest Research, 33(1), 47-53.
• Işık, K. (1980). Kızılçamda (Pinus brutia Ten.) populasyonlar arası ve ve populasyon içi genetik çeşitliliğin araştırılması, Tohum ve Fidan karakterleri, ODTÜ Biyoloji Bölümü, Doçentlik Tezi, 149 s., Ankara.
• Malik, A. R. ve Shamet G. S. (2009). Storage of Pinus gerardiana seeds: biochemical changes and its applicability as vigour test. Research Journal of Seed Science, 2009.
• Nasreen, S., Khan, B. R. ve Mohmad, A. S. (2004). The effect of storage temperature, storage period and seedmoisture content on seed viability of soya bean, Pakistan Journal of Biological Science,. 3(12).
• OGM (Orman Genel Müdürlüğü), (2022). https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler. (Erişim Tarihi: 09.06.2024).
• Özdemir, T. (1977). Antalya bölgesinde kızılçam (Pinus brutia. Ten.) tabii gençleştirme olanakları üzerine araştırmalar, İstanbul.Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A27,(2), 239-293.
• Pradhan B. K. ve Badola, H. K. (2012). Effects of microhabitat, light and temperature on seed germination of a critically endangered Himalayan medicinal herb, Swertia chirayita: Conservation implications. Plant Biosystems 146(2), 345-351.
• Saatçioğlu, F. (1971). Orman Ağacı Tohumları, 3. Baskı, İ.U. Yayın No:1649, Orman Fakültesi Yayın No:173, İstanbul, 242 .
• Skordilis, A. ve Thanos, C. A. (1995). Seed stratification and germination strategy in the Mediterranean pines Pinus brutia and Pinus halepensis, Seed Science Research, 5, 151-160.
• Temel, F., Gülcü, S., Ölmez, Z., ve Göktürk, A. (2011). Germination of Anatolian Black Pine (Pinus nigra subsp. pallasiana) Seeds from the Lakes Region of Turkey: Geographic Variation and Effect of Storage, Not Bot Hort Agrobot Cluj, 39(1), 267-274.
• Ürgenç, S. ve Odabaşı, T. (1971). Kızılçam (Pinus brutia Ten.) tohumlarının uzun süreli (7 yıl) kozalak içinde saklanmasının diğer saklama metotlarıyla mukayeseli sonuçları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A21(2), 82-93.
• Ürgenç, S. (1973). Cold storage test for 10 years on Pinus nigra var. caramanica and Pinus brutia Ten seeds. Proc International Symposium on Seed Processing-Seed Problems, Bergen, Norway. International Union of Forestry Research Organizations. Volume I, Paper No:18.
• Ürgenç, S. (1977). Antalya yöresi alçak ve yüksek kademe kızılçam ormanlarında tohum veriminin değişimi (5 yıllık araştırma sonuçları), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A27(2), 80-114.
• Ürgenç, S., Boydak, M., Özdemir, T., Ceylan, B. ve Eler, Ü. (1989). Kızılçam (Pinus brutia Ten.) meşçerelerinde aralama ve hazırlama kesimlerinin tepe gelişimi ve tohum hasılatına etkileri üzerine araştırmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No. 210, 69 s.
• Yahyaoğlu, Z. ve Ölmez, Z. (2003). Tohum Teknolojisi ve Fidanlık Tekniği Ders Notu, Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi Yayın No: 2, Artvin, 114 s.