Düzce İlinde Sokakta Çalışan Çocukların Eğitime Bakış Açısı ve Beklentileri

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 5 - 14, 18.07.2013

Şengül Cangür , Furkan Kara Merve İlhan Elif Özkaya Tuğçe Uzun Nurbanu Baykı Veysi Demircan Handan Ankaralı

Öz

Çocuk işçiliği sadece Türkiye’de ya da gelişmekte olan ülkelerde değil, gelişmiş ülkelerde de önemli bir sorundur. Gelişimlerinin en önemli döneminde, gerekli ilgi, sevgi, bakım ve eğitimden yoksun kalan çocuklar, farklı arayışlara yönelmekte özellikle de sosyal ve ekonomik zorluklar nedeniyle sokakta çalışmaya itilmektedir. Bu çalışmada, 2012-2013 yılları arasında Düzce ilinde 7-15 yaş arasında sokakta çalışan ilköğretim çocuklarının eğitime bakış açısı ve eğitimden beklentilerinin saptanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Düzce’de çeşitli okullarda okuyan ve çalışan öğrenciler (n=26) araştırmaya dahil edilmiş ve anket sorularına verdikleri cevaplar, görüşler değerlendirmeye alınmıştır. Çalışan öğrenciler, çalışma hayatının eğitim hayatını olumsuz etkilediğinin farkındadır. Araştırma sonuçlarına göre çalışan öğrencilerin okula devamsızlık yapıp uzak kaldıkları bulgusuna ulaşılmış ve bu durumunda çalışan öğrencilerin akademik başarılarını kötü etkilediği tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre çocukların çalışma nedenlerinden en ağır basanı aileye ekonomik yönden destek olmak ve okul masraflarını karşılamak istemeleridir. Çalışan öğrencilerin büyük bölümünün eğitime bakış açısı ve eğitimden beklentileri olumludur. Aynı zamanda büyük bir çoğunluğu, iyi bir iş ve meslek sahibi olmak için eğitimin gerekli olduğunu düşünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çalışan öğrenci; çocuk işçiliği; eğitime bakış; eğitimden beklenti.

Kaynakça

• Ilo.org [Internet]. Accelerating action against child labour. Report of the Director-General. International Labour Conference, 99th session. Geneva: International Labour Office; 20 [cited 2013]. Available from: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/--dcomm/documents/publication/wcms_126752.pdf. tuik.gov.tr [Internet]. İşgücü İstatistikleri. Çocuk İşgücü İstatistikleri. [Erişim tarihi: 2013]. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007.
• Bayer M. Sokak Çocuklarının Eğitiminde Drama ve Tiyatronun Kullanılması ve Bir Uygulama [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tiyatro (Çocuk Tiyatrosu ve Oyun Tiyatro, Drama) Anabilim Dalı; 2006.
• Baştaymaz T. 6-15 Yaş Grubu Bursa’da Çalışan Çocuklar Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Friedrich Elbert Vakfı Yayınları; 1990.
• S.H.Ç.E.K. Hedeflenmiş On bir İlde Sokakta Çalışan Çocukları Eğitime Yönlendirme Projesi. Ankara: S.H.Ç.E.K; 200 Çapur ÇA. Çalışan İlköğretim Öğrencilerinin Eğitimden Beklentileri [Yüksek lisans tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı; 2006.
• Bakırcı K. Türkiye’de Çocuk ve Genç İşçiliği. Görüş Dergisi. 2004; C58: 52-6.
• Senemoğlu N. Çocuk Hakları, Çalışan Çocuklar ve Eğitim Sorunları. Milli Eğitim Dergisi. 2001; 1: 1-12.
• Kahraman ME. Sokak Çocuklarını Eğitme ve iyileştirme Kurumlarında Grafiti Tekniğinin Yeri ve Önemi [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Anabilim Dalı; 2009.
• Deretarla Gül E, Mağden D. Adana İl Merkezinde Sokakta Çalışan Çocukların Aile İçinde ve Sokakta Yaşadıkları Sorunların İncelenmesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi. 2002; 1(6): 91-102.
• Çırak Y, Çivitci N. Malatya İlinde Sokakta Çalışan Çocuklar Üzerine Bir İnceleme. İnönü Üniversite Eğitim Fakültesi Dergisi. 2004; 8: 33-41.
• Türkmen Z, İlik B. Sokaklarda Çalışan ve Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar Merkezine Kaydı Olan Çocukların Çalışma Yaşamlarına İlişkin Bir İnceleme. Ankara: İLO; 1994.
• Gömleksiz M, Gümüş A, Alpaslan İ, Nafile S. Sokak Çocukları: Adana İlinde Bir Ön Çalışma. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 1997; 2(16):, 154-61.
• Demir C. Sokakta Çalışan Çocukların Başarısız Olma Nedenleri. Çalışan Çocukları Eğitime Kazandırma Projesi. Ankara: Eğiticilerin Eğitimi Projesi; 2001.
• Köksal A, Alisinanoğlu F. Sokakta Çalışan Çocuklar Üzerine Bir Araştırma. Öğretmen Dünyası Dergisi. 1998; 19(225): 38
• Yetim N, Çağlayandereli M. Toplumsal Algı Boyutuyla Sokakta Çalışan Çocuklar: Mersin Örneği. Sosyoloji Dergisi. 2007; 3(14): 32-55. EK-1 Anket Soruları
• SOKAKTA ÇALIŞAN ÇOCUKLARA YÖNELİK YAPILANDIRILMIŞ GÖRÜŞME FORMU Görüşmeyi Yapan: Görüşme Tarihi: Açıklama: Biz Sosyal Hizmet Bölümü 3. sınıf öğrencileriyiz. Düzce Üniversitesi’nde eğitim almaktayız. Düzce Valiliği bünyesinde ve İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü koordinatörlüğünde Düzce’de (sokakta) çalışan çocuklara yönelik bir çalışma başlatmış bulunuyoruz. Amacımız sokakta çalışan çocukların eğitime bakış açılarını ve eğitimden beklentilerini belirlemektir. Bu çalışmadan elde edeceğimiz bilgiler çerçevesinde çalışan çocukların eğitimleri önündeki aksaklıkları tanıyıp, onların daha verimli eğitim almalarını imkan sağlayacak bir takım önlemler almayı hedefliyoruz. Bu doğrultuda seninle yaklaşık (otuz veya kırk dakika sürecek) bir görüşme yapmak istiyorum. Bu görüşmede sana yönelteceğim bir takım sorular olacak. Senden alacağım her bilgi bu çalışma kapsamında gizli kalacak ve kesinlikle seni afişe edecek bir tarzda kullanılmayacaktır. Bu nedenle soracağım soruları içtenlikle ve samimi bir şekilde yanıtlamanı istiyorum. I-) TANITICI ÖZELLİKLER 1) Cinsiyeti ( ) a.Kadın ( ) b.Erkek 2) Yaşın? : …………. 3) Annen-Baban hayatta mı? Ebeveyn Hayatta Hayatta değil Anne ( ) ( ) Baba ( ) ( ) 4) Annen baban birlikte mi yaşıyorlar? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 5) Annen baban öz mü, üvey mi? Ebeveyn Öz Üvey Anne ( ) ( ) Baba ( ) ( ) 6) Kaç kardeşin var?: ……… 7) Eğitim durumun nedir? ( ) a.Okuma- yazma bilmeyen ( ) b.Okur-yazar ( ) c.İlköğretim mezunu ( ) d.İlköğretimde öğrenci ( ) e.İlköğretim terk ( ) f.Lise mezunu ( ) g.Lisede öğrenci ( ) h.Lise terk ( Not: 6. 7. ve 8. şıklar olduğu takdirde görüşme sonlandırılır. ) II-)AİLENİN TANITICI ÖZELLİKLERİ 8) Babanın eğitim durumu nedir? ( ) a.Okur-yazar olmayan ( ) b.Okur-yazar ( ) c.İlkokul mezunu ( ) d.Ortaokul mezunu ( ) e.Lise mezunu ( ) f.Diğer (açıklayınız): …….… 9) Annenin eğitim durumu nedir? ( ) a.Okur-yazar olmayan ( ) b.Okur-yazar ( ) c.İlkokul mezunu ( ) d.Ortaokul mezunu ( ) e.Lise mezunu ( ) f.Diğer (açıklayınız): …….… 10) Babanın mesleği nedir? ( ) a.İşçi ( ) b.Memur ( ) c.Geçici işçi ( ) d.Gündelikçi ( ) e.Esnaf ( ) f.Çiftçi ( ) g.İşsiz Şayet babası çalışmıyor ise; 11) Çalışmama nedeni ( ) a.Emekli ( ) b.İşsiz ( ) c.Hasta ( ) d.Çalışmak istemiyor ( ) f.Diğer (açıklayınız): …………… 12) Annenin çalışma durumu nedir? ( ) a.İşçi ( ) b.Memur ( ) c.Geçici işçi ( ) d.Gündelikçi ( ) e.Esnaf ( ) f.Çiftçi ( ) g.İşsiz 13) Ailede senden başka 15 yaşın altında çalışan kardeşin var mı? ( ) a.Evet ( ) bHayır 14) Ailenin aylık geliri ( ) a.300 TL den az ( ) b.300-500TL arası ( ) c.500-730 TL arası ( ) d.730-900 TL arası ( ) e.900TL yukarısı 15) Devletten eğitim desteği alıyor musun? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır III-) OKUL ÖYKÜSÜ 16) Kaçıncı sınıfa gidiyorsun? :…………….. 17) Çalıştığın için okula devamsızlık yapıyor musun? ( ) a.Okula düzenli devam ediyor ( ) b.Okula ara sıra/bazen devamsızlık yapıyor ( ) c.Çok fazla devamsızlık yapıyor (nedenini açıklayınız): ……………………… 18) Okula devam etmeyi istiyor musun ? ( ) a.Çok istiyorum ( ) b.İstekliyim ( ) c.Az istiyorum ( ) d.Kararsızım ( ) e.İsteksizim 19) Okula niçin devam ediyorsun? ( ) a.Zorunlu olduğu için ( ) b.Diploma almak için ( ) c.Yeni şeyler öğrenmek için ( ) d.Lise ve üniversiteye gidebilmek için ( ) e.Diğer ( belirtiniz) ……………………………………………………… 20) İlköğretimi tamamladıktan sonra liseye devam edecek misin? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 21) Eğitimine devam etmeyeceksen bunun nedeni nedir? ( ) a.Okul derslerinin ve etkinliklerin ilgimi çekmemesinden dolayı ( ) b.Okumayı zor bulduğum için ( ) c.Ailemin ekonomik yetersizliği nedeniyle ( ) d.Okulun bana iş ve meslek kazandıramayacağına inandığım için ( ) e.Diğer ( belirtiniz)………………………………………………… 22) Hiç disiplin cezası aldın mı? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır Şayet disiplin cezası almış ise; 23) Ceza almanın nedeni ne idi? ( ) a.Yalan ( ) b.Hırsızlık ( ) c.Öğretmene / idareciye karşı gelme ( ) d.Kavga ( ) e.Kopya çekme ( ) f Diğer ……………… 24) Eğitim açısından bir işte çalışan ve çalışmayan öğrencileri karşılaştırdığında hangisini daha şanslı görüyorsun? ( ) a.Çalışanı ( ) b.Çalışmayanı 25) Öğretmenlerle ve yöneticilerle sorunlarınızı konuşabiliyor musun? ( ) a.Evet her zaman ( ) b.Bazen bazı öğretmen ve yöneticilerle konuşabiliyorum ( ) c.Sadece rehber öğretmenle ( ) d.Hiçbir öğretmen ve yöneticiyle konuşamıyorum 26) Öğretmenleriniz çalışan öğrenci olduğunu biliyorlar mı? ( ) a.Birçoğu biliyor ( ) b.Birkaç tanesi biliyor ( ) c.Yalnızca sınıf öğretmenim biliyor ( ) d.Yalnızca Rehber Öğretmenim biliyor ( ) e.Bilmiyorlar 27) Çalışan öğrenci olmandan dolayı öğretmenlerinin sana hangi konularda hoşgörü göstermesini istersin? ( ) a.Devamsızlık konusunda ( ) b.Ödevlerimi yapmadığımda ( ) c.Derse katılım azlığı ve ders başarısının düşüklüğü ile ilgili olarak ( ) d.Sınıf içi disipline aykırı davranışlarda bulunduğum takdirde ( ) e.Herhangi bir ayrı tutum ve hoşgörü beklemiyorum 28) Öğretmenlerinden en çok ne tür beklentilerin vardır? ( ) a.Daha iyi eğitim vermek için daha çok çalışmalarını isterim ( ) b.Dersi daha eğlenceli ve bizi sıkmadan anlatarak değişik yöntemler denemelerini isterim ( ) c.Sorunlarım olduğunda paylaşmasını ve bana çözüm yolları göstermesini isterim ( ) d.Sınıf içinde güler yüzlü olmasını ve bize kızmamasını isterim ( ) e.Yeteneklerim ve ilgilerim doğrultusunda beni yönlendirmesini ve desteklemesini isterim ( ) f. Diğer (Açıklayınız):…………… 29) Derslerdeki çaban ve başarın konusunda öğretmenlerin nasıl davranmaktadır? ( ) a.Öğretmenlerim sınavı geçecek kadar öğrenmemi bekler ( ) b.Öğretmenlerim çok başarılı olmamı bekler ( ) c.Öğretmenlerim başarılı olmamı beklemez ( ) d.Derslerime çalışmam için sürekli beni uyarırlar ( ) e.Düşük not aldığımda kızarlar ( ) f.Derslerime çalışıp çalışmadığımla ilgilenmez 30) Okuldaki ders dışı faaliyetlere (şiir dinletisi, tiyatro, spor faaliyetleri, satranç, izcilik, halk oyunları, koro, münazara, bilgi yarışmaları vb.) katılmakta istekli misin? ( ) a.Severek katılırım ( ) b.Katılmak için fazla istekli değilim ( ) c.Okuldaki hiçbir etkinliğe katılmak istemem ( ) d.Dershaneye gittiğim için vakit bulamıyorum ( ) e.Çalıştığım için vakit bulamıyorum 31) Evde ödevlerinizi yapmak için ne kadar zaman ayırıyorsun? ( ) a.Hiç zaman ayırmıyorum ( ) b.1 saatten az ( ) c.1-2 saat ( ) d.2-3 saat ( ) e.3 saatten fazla 32). Ders çalışabilmek için uygun ortamınız var mı? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 33) Ödevlerinizi tam ve zamanında yapar mısınız? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 34)Annen ve baban senin geleceğin hakkında ne düşünüyorlar? ( ) a.Okula devam edip bir meslek sahibi olmamı istiyorlar ( ) b.İlköğretimi tamamladıktan sonra okulu bırakıp çalışmamı istiyorlar ( ) c.Hem okula gitmemi hem çalışmamı istiyorlar ( ) d.Herhangi bir fikir belirtmiyorlar ( ) e.Diğer (belirtiniz)…………………… 35) Senin okulda başarılı olman için ailenin neler yapmasını istersin? ( ) a.Ödevlerime daha çok yardım etmelerini ( ) b.Okula daha sık gelmelerini ( ) c.Okul araç ve gereçlerimi eksiksiz tamamlamalarını ( ) d.Evde veya dışarıda herhangi bir işte çalıştırmamalarını ( ) e.Diğer (Belirtiniz )………………… 36) Okul masrafları seni veya aileni sıkıntıya sokuyor mu? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 37) Genel olarak okul arkadaşlarınla anlaşabiliyor musun? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır IV-) (SOKAKTA) ÇALIŞMA ÖYKÜSÜ 38) (Sokakta) ne iş yapıyorsun? (birden fazla işaretlenebilir) ( ) a.Mendil satıcılığı ( ) b.Ayakkabı boyacılığı ( ) c.Simit satıcılığı ( ) d.Hurda toplayıcılığı ( ) e.Tartıcılık 39) Ne zamandan beri çalıyorsun? ( ) a.0-6 Ay ( ) b.6-12 Ay ( ) c.1 yıl ( ) d.1 yıldan fazla ( ) e.Yeni başladım 40) İlk kez çalışmaya nasıl başladın? ( ) a.Ailenin baskısı ve/veya teşvikiyle ( ) b.Arkadaş grubunun baskısı ve/veya teşvikiyle ( ) c.Kendi isteğimle ( ) d.Diğer (açıklayınız): …………… 41) Seni çalışmaya iten neden nedir? (birden fazla işaretlenebilir) ( ) a.Okumayı istememe ( ) b.Ailesine ekonomik açıdan destek olma ( ) c.Okul masraflarını karşılama ( ) d.Kardeşlerinin eğitimine destek olma ( ) e.Diğer (açıklayınız): …… ……. 42) Çalışmanın sana zor gelen yanları nelerdir? ( Birden fazla işaretlenebilir. ) ( ) a.Güçlüğü yok ( ) b.Derslere ve okula yeterince zaman ayıramamak ( ) c.Arkadaşlarımla yeterince birlikte olamamak ( ) d.Utanmak ( ) e.Korkmak ( ) f.Hava şartları ( ) g.Yorulmak ( ) h.Diğer (açıklayınız):................................... 43) Hangi zamanlarda çalışıyorsun? (1) Tüm gün (2) Okul çıkışlarında (3) Hafta sonlarında (4) Yaz tatillerinde 44) Günde ortalama kaç saat çalışıyorsun? ( ) a. 0-2 saat ( ) b. 3-5 saat ( ) c. 6-8 saat ( ) d. 8 saat ve yukarısı 45) Bir günde ortalama ne kadar para kazanıyorsun? ( ) a.0-5 TL ( ) b.6-10 TL ( ) c.11-20 TL ( ) d.21- 30 TL ( ) e.31TL ve yukarısı 46) Kazandığın parayla ne yapıyorsun? (birden fazla işaretlenebilir) ( ) a.Ailesine veriyor ( ) b.Kendi isteği doğrultusunda harcıyor ( ) c.Okul masraflarını karşılıyor ( ) d.Diğer 47) Çalışmaktan memnun musun? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 48) Ailenin çalışmana bakış açısı nedir? ( ) a.Karşı çıkıyorlar ve engel olmaya çalışıyorlar ( ) b.Teşvik ediyor ve destek oluyorlar ( ) c.Çalışmam için zorluyorlar ( ) d.Herhangi bir etkileri yok, karışmıyorlar 49) Sen anne baba olduğunda çocuğunun küçük yaşta çalışmasını ister miydin? ( ) a.Kesinlikle izin vermez engel olurdum ( ) b.Teşvik eder destek olurdum ( ) c.Yalnızca okula gitmesini isterdim ( ) d.Çalışması için zorlardım 50) Sence para kazanabilmek için okul eğitimi şart mı? ( ) a.Evet ( ) b. Hayır 51) İyi bir işin olması için okul eğitimi şart mı? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır 52) Gelecekte seçme şansınız olsaydı hangi mesleği seçerdiniz? ( ) a.Polis ( ) b.Avukat ( ) c.Doktor ( ) d.Öğretmen ( ) e.Mühendis 53) Bu mesleği seçmenin nedeni nedir? ( ) a.Çok fazla para kazanmak ( ) b.Geleceğe güvenmek ( ) c.Sevdiğim için ( ) d.Toplumda kabul gördüğü için ( ) e.Diğer ( açıklayınız ):......................... 54) Kazandığınız bu para çalışmadığınız halde size verilse yine de çalışır mısınız? ( ) a.Evet ( ) b.Hayır Sana son olarak şu iki soruyu yöneltmek istiyorum: Gelecekte neler yapmayı düşünüyorsun; bu doğrultuda bir planın var mı? ………………………………………………………………………………… Hayatında şu an bir mucize olsa, bunun ne olmasını isterdin? ……………………………………………………………………