E-ticarette kayıt dışılık ve kayıt dışılığı azaltmaya yönelik çözüm önerileri

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 35 - 51, 31.01.2022

Anıl Aynagöz , Aynur Acer

Öz

Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte hem insan hayatı ve alışkanlıkları hem de ticari faaliyetler değişime uğramıştır. Klasik ticaret konseptleri yerine e-ticaret sistemi sağladığı avantajlarla kısa zamanda kullanıcılarından kabul görmüştür. E-ticaret sektörünün sağladığı avantajların yanında sektör olarak ülkemizde yeni oluşunun getirdiği bir takım sorunlar yer almaktadır ve bu sorunlardan biri de kayıt dışılıktır. Bu araştırmanın temel amacı e-ticaret sektöründeki kayıt dışılığın sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak e-ticaret sektöründe kayıt dışılığın ortadan kaldırılması için neler yapılması gerektiğini ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Dolayısıyla bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan yarı yapılandırılmış görüşmeler yöntemi kullanılarak e-ticaret sektörü hakkında uzman olan kişilerden konu ile ilgili görüşleri alınmıştır. Yapılan mülakat neticesinde e-ticaretteki en önemli sorunların ödeme alt yapısındaki eksiklikler, yüksek komisyon oranları ve denetim eksikliği olduğu elde edilmiştir. Kayıt dışılığın en büyük etkisinin vergiler üzerine olduğu ve devletin bu konuda ciddi zarara uğratıldığı bulgusu elde edilmiştir. Aynı zamanda sektöre olan güveni zedelediği ve haksız rekabet ortamı oluşturduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

e-ticaret, kayıt dışılık, kayıt dışı ekonomi, kayıt dışı ticaret

Informality in e-commerce and solution proposals to reduce the informality

Öz

With the rapid development of technology, both human life and habits and commercial activities have changed. E-commerce system instead of classical commerce concepts has been accepted by its users in a short time with the advantages it provides. In addition to the advantages provided by the e-commerce sector, there are some problems brought about by the fact that the sector is new in our country, and one of these problems is informality. The main purpose of this research is to investigate the causes and consequences of informality in the e-commerce sector and to reveal what the parties should do to eliminate informality in the e-commerce sector. Therefore, the opinions of the experts on the e-commerce sector were obtained by using the semi-structured interview method, which is one of the qualitative research methods. As a result of the interview, it was found that the most important problems in e-commerce are the deficiencies in the payment infrastructure, high commission rates and lack of supervision. It has been found that the biggest effect of informality is on taxes and the state has suffered serious damage in this regard. At the same time, it is among the findings that it damages the trust in the sector and creates an unfair competition environment.

Anahtar Kelimeler

E-commerce, informality, underground economy, informal trade

Kaynakça

• [1] Schneider F. “The shadow economy and work in the shadow: What do we (not) know?”. IZA Discussion Paper Series, 6423, http://ftp.iza.org/dp6423.pdf (23.08.2021).
• [2] Ayrangöl Z. “Gig ekonomisinde vergileme”. Vergi Sorunları Dergisi, 368, 135-142, 2019.
• [3] Akbulak Y. ve Tahtakılıç, A. K. “Kayıt dışı ekonomi üzerine düşünceler”. Banka-Maliye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40(468), 17-41, 2003.
• [4] Ilgın Y. Kayıt Dışı Ekonomi ve Türkiye’deki Boyutları. Uzmanlık Tezi. Ankara, DPT Yayın No: 2492, 1999.
• [5] Schneider F, Enste DH. “Shadow economies: Size, causes, and consequences”. Journal of Economic Literature, 38, 77-114, 2000.
• [6] McCrohan KF, Smith JD. “A consumer expenditure approach to estimating the size of the underground economy”. Journal of Marketing, 50(2), 48-60, 1986.
• [7] Şeker S. “Kayıtdışı ekonominin kapsamı, nedenleri ve etkileri”. Yaklaşım, 25, 76-100, 1995.
• [8] Işık N, Acar M. “Kayıt dışı ekonomi: Ölçme yöntemleri, boyutları, yarar ve zararları üzerine bir değerlendirme”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (21), 117-136, 2003.
• [9] Korkmaz A. “Türkiye'de kayıt dışı istihdam gerçeğine bir bakış”. Journal of Social Policy Conferences, No. 45, 51-96, 2003.
• [10] Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Kalkınma planları. “11. Kalkınma planı”. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (15.08.2021).
• [11] Akalin G, Kesikoğlu F. “Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve büyüme ilişkisi”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3(5), 71-87, 2007.
• [12] Öztürk S, Ülger Ö. “Vergi cennetlerinin küresel finansal kriz üzerine ekonomik etkileri: Vergi kaçırma, vergiden kaçınma ve kara para aklamadaki rolü”. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 237-254, 2016.
• [13] Canbay T. Dünyada Vergileme Anlayışındaki Değişim (Antikçağdan Günümüze). Bursa, Dora Yayınları, 2009.
• [14] Şentürk M. “Gelir ve kurumlar vergisi açısından e-ticaret”. Vergi Sorunları Dergisi, 293(2), 24-34, 2013.
• [15] Gökbunar R, Utkuseven A. “Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde yaşanan gelişmeler: Yeni İpek Yolu bir vergi cenneti mi?”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 27, 197-209, 2002.
• [16] Kayıhan Ş, Yıldız H. Elektronik Ticaretin Hukuki ve Vergi Boyutu. 1. Baskı. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2004.
• [17] Kara MC, Öz E. “Bir Küresel Vergi Uyumu Projesi: BEPS”. Vergi Dünyası Dergisi, 414, 172-181, 2016.
• [18] Diclehan B. “Matrah aşındırma yoluyla kâr aktarımı ve Türkiye uygulamaları”. https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/tr-sorumlu-vergicilik-basak-diclehan.pdf (17 Mart 2020).
• [19] Ağırgöl U. “Dijital platformlar”. http:// http://www.dijitalhayatakademisi.com/dijital-platformlar/ (09 Şubat 2021).
• [20] Ulukan G. “Türkiye’de influencer marketing pazarının büyüklüğü 30 milyon TL’yi buldu”. https://webrazzi.com/2018/02/21/turkiyede-influencer-marketing-pazarinin-buyuklugu-30-milyon-tlyi-buldu (24 Mart 2021).
• [21] Mert YL. “Dijital pazarlama ekseninde influencer marketing uygulamaları”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1299–1328, 2018.
• [22] Creatorden, “2020 Türkiye İnfluencer Marketing Raporu”, https://creatorden.com/2020-turkiye-influencermarketing-raporu/ (11 Ekim 2021).
• [23] Mesafeli sözleşmeler yönetmeliği. 29188 sayılı Resmi Gazete, 2014 (15.12.2021).
• [24] ILO Women and Men in the Informal Economy: A Statistical Picture (2018). https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/documents/publication/wcms_626831.pdf. Third Edition, Geneva (21 Kasım 2021).
• [25] Losby JL, Else JF, Kingslow ME, Edgcomb EL, Malm ET, Kao V. Informal economy literature review. ISED Consulting and Research, 1-55, 2002.
• [26] Yıldırım M. “Karaparanın kayıt dışı ekonomi içindeki yeri ve kara para aklamanın ekonomiye getirdiği tehlikeler”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(3), 158-177, 2007.
• [27] Erkuş H, Karagöz K. “Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve vergi kaybının tahmini”. Maliye Dergisi, 156, 126-140, 2009.
• [28] Startienė G, Trimonis K. “Causes and consequences of non-observed economy”. Economy and Management, 15, 275-280, 2010.
• [29] Elgin C. “Vergiler ve kayıtdışı ekonomi: Bir değerlendirme ve Türkiye örneği”. ODTÜ Geliştirme Dergisi, 2012.
• [30] Tütüncü A, Zengin H. “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Boyutunun Tahmini”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 195-209, 2016.
• [31] Savaşan F, Yardımcıoğlu F, Demir İ. “Türkiye’de kayıtdışı ekonomi: Zaman serisi ve panel veri MIMIC tahminleri”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 161-201, 2016.
• [32] Güler H, Toparlak E. “Türkiye'de kayıtdışı ekonominin ölçümü ve Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırılması”. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 209-220, 2018.
• [33] Özcan Z. Türkiye’de Kayıtdışı İstihdam. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2011.
• [34] Fidan H, Genç S. “Kayıtdışı istihdam ve kayıtdışı istihdama etki eden mikro faktörlerin analizi: Türkiye özel sektör örneği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 137-150, 2013.
• [35] İpek M. “Kayıt dışı istihdamda küresel etkiler ve sosyal örüntüler”. Calışma ve Toplum Dergisi, 40(1), 163-186, 2014.
• [36] Tansöker RL. “Türkiye’de kayıt dışı istihdamın vergi takozu açısından değerlendirilmesi”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 309-334, 2017.
• [37] Mahiroğulları A. “Türkiye'de kayıtdışı istihdam ve önlemeye yönelik stratejiler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 547-565, 2017.
• [38] Kalaycı C, Kalan E. “Türkiye’de kayıt dışı istihdamla mücadele politikalarının analizi”. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 1(1), 17-34, 2017.
• [39] Aslantürk O, Tunç YE. “Yabancıların Türkiye'de kayıtdışı istihdamı”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 13-20, 2018.
• [40] Dam MM, Ertekin Ş, Kızılca N. “Türkiye’de kayıt dışı istihdamın boyutu: ekonometrik bir analiz”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 293-318, 2018.
• [41] Çiftçi H. “Kayıt dışı istihdamın ekonomik etkileri”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 10(1), 1-17, 2018.
• [42] Karaca C, Kaleli E. “Türkiye'de kayıt dışı istihdama ilişkin çözüm önerileri”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(44), 769-792, 2019.
• [43] Şenel D, Kumaş H. “Kendi hesabına çalışanların kayıt dışı istihdama bakışı”. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(2), 361-388. 2019.
• [44] Us V. Kayıtdışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye örneği. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, No. 2004/17, Ankara, Türkiye, 2004.
• [45] Toksöz DPY, Erdoğdu SAS, Kaşka SAS. Türkiye'ye Düzensiz Emek Göçü ve Göçmenlerin İşgücü Piyasasındaki Durumları. Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 2012.
• [46] Karaca S. “Kayıtdışı mülteciler, kayda değer sorunlar”. Analist Dergisi, 31, 2013.
• [47] Bozok N, Bozok M. “Pandemi mevcut sorunları derinleştirdi’: İstanbul’da kayıtdışı Afgan göçmenler, sağlık, hastalık ve Kovid-19 pandemisi”. Göç Dergisi, 7(2), 165-188, 2020.
• [48] Sugözü İH. “Kayıt dışı ekonomiyi önlemede vergi politikaları (1980 - 2004 Türkiye örneği)”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 171-193, 2010.
• [49] Koç N. “Mali, ekonomik, sosyal ve siyasal yönleriyle Türkiye’de kayıt dışı ekonomi”. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 85-105, 2016.
• [50] Erdinç Z. “Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye yönelik izlenen politikalar ve çözüm önerileri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 39-52, 2016.
• [51] Avcı O. “E-ticaretin vergilendirilme sorunsalı”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 248-263.2017.
• [52] Özbek Z. Türkiye'de kayıt dışı ekonominin ölçülmesi ve belirleyicileri: 1970-2014. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak, Bülent Ecevit Üniversitesi, 2016.
• [53] Schneider F, Buehn A, Montenegro CE. “Shadow economies all over the world, new estimates for 162 countries from 1999 to 2007”. World Bank Policy Research Working Paper (5356), Washington, USA, 2010.
• [54] Khuong NV, Shabbir MS, Sial MS, Khanh THT. “Does informal economy impede economic growth? Evidence from an emerging economy”. Journal of Sustainable Finance & Investment, 11(2), 103-122, 2021.
• [55] Abi Aad A, Combs JG. “Choosing between the formal and informal economy: how do managers decide?”. Cross Cultural & Strategic Management, 28(3), 679-701, 2021.
• [56] Lv Z, Xu T. “Urbanization and the informal economy: New evidence from partially linear functional-coefficient models”. Cities, 119, 103383, 2021.
• [57] Guo F, Huang Y, Wang J, Wang X. “The informal economy at times of COVID-19 pandemic”. China Economic Review, 101722, 2021.
• [58] Bennihi AS, Bouriche L, Schneider F. “The informal economy in Algeria: New insights using the MIMIC approach and the interaction with the formal economy”. Economic Analysis and Policy, 72, 470-491, 2021.