BİYOGRAFİ BELGESELLERİNDE PORTRENİN İNŞASI VE ANLATI

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 403 - 439, 25.03.2022

Muhammed Said Tuğcu , İrfan Hıdıroğlu , Sertaç Timur Demir

https://doi.org/10.19145/e-gifder.1010537

Öz

Biyografi, tarihte dikkat çekici konum ve hikayelere sahip insanların kayıtlarının tutulmasıyla başlamıştır. Akademik anlamda ağırlıkla edebiyatın ve tarihin alanında kendine yer bulan biyografi, zaman içinde sinema çalışmalarına da dahil olmuştur. Belgesel sinemaya dair birçok akademik çalışma olsa da belgeselin türlerine inilerek biyografi belgeselciliğine yoğunlaşan belirgin bir çalışmaya rastlanmamıştır. Birçok belgeselin biyografik temelli olduğu düşünüldüğünde, bu makalenin önemli bir eksikliği gidermeye çalıştığı söylenebilir. Özellikle güçlü hikayeleri ve kadim hafızası olan toplumlar için biyografik anlatıların ontolojik bir değeri söz konusudur. Bu nedenle bu çalışmada sözlü kültürün ve miras aktarımının esaslı bir parçası olan biyografik belgesellerin ayırt edici önemi vurgulanmaktadır. Bu makale ile biyografi, biyografi tarihi, biyografi belgeselciliği, biyografik özne ve biyografi belgesellerinde portrenin inşası ve anlatısı konularına yönelerek biyografi belgeselciğinin önemine dair tartışmalarda, çıkarımlarda ve önerilerde bulunulmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı biyografi belgeselciliği literatürüne katkı sağlamak, özelde biyografi belgeselciliğinin dokusunu resmetmek ve araştırmacılar veya belgesel filme ilgi duyan alan uzmanları için düşünsel ve eylemsel bir yol ve kavram haritası çizmektir. 

Anahtar Kelimeler

Belgesel Sinema, Biyografi, Biyografi Belgeseli, Portre, Anlatı

THE NARRATIVE IN BIOGRAPHY DOCUMENTARIES AND CONSTRUCTION OF THE PORTRAIT

Öz

Biography began with keeping records of people whose remarkable positions and stories in history. Biography usually takes place in the field of literature and history in academia, but over time it has also been involved in cinema studies. Although there are many academic studies on documentary cinema, no significant study has been found that focuses on the types of documentaries and focuses on biography documentary. Considering that many documentaries are biographically based, it can be claimed that this article tries to fill an important deficiency. Biographies have an ontological value especially for societies that has strong stories and ancient memories. Therefore, in this study, the distinctive importance of biographical documentaries, which are an essential part of oral culture and heritage transmission, is emphasised. With this article, discussions, inferences and suggestions are made about the importance of biography documentaries by focusing on the subjects of biography, biography history, biography documentary, biographical subject, portrait construction and narrative in biography documentaries. The main purpose of this study is to contribute to the literature on biographical documentaries, to illustrate the texture of biographical documentaries in particular, and to draw an intellectual and actional road and concept map for researchers or field experts who are interested in documentary film.

Anahtar Kelimeler

Documentary Cinema, Biography, Biographical Documentary, Portrait, Narrative.

Kaynakça

• AKBAYAR, Nuri (1996). “Mehmed Süreyya Bey ve Sicill-i Osmani”, Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani 1, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. v-ix.
• AUFDERHEIDE, Patricia (2007). Documentary Film: A Very Short Introduction, New York: Oxford University Press.
• AVCI, Zeynep (1999). “Her Yaşamöyküsünün Satır Aralarında Birkaç Roman Gizlenir”, Kitap-lık Edebiyat Dergisi, 36, s. 194-200.
• BERNARD, Sheila Curran (2011). Documentary Storytelling : Creative Nonfiction On Screen, New York and London: Focal Press.
• CAINE, Barbara (2019). Biyografi ve Tarih, (Çev.:Müge Sözen), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• CORNER, John (2002). “Biography Within the Documentary Frame: A Note”, Framework: The Journal of Cinema and Media, 43, 1, p. 95-101.
• ÇELEBİOĞLU, Sinem (2007). Türk Edebiyatı’nda Modern Biyografinin Doğuşu, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÇETİN, Mahmut (2012). Biyografi Kitabı, İstanbul: Biyografi Net Yayıncılık.
• BATUR, Enis (10 Mayıs 1998). “Es: Karakalem Portre Üzerine”, Cumhuriyet Gazetesi, 12.
• DEMİR, Sertaç Timur (2020). ““Ahlat Ağacı”nın Gölgesinde, Kentin ve Taşranın Ötesinde: Modern Gündelik Yaşamda Bıkkınlık Ruh Halinin Yükselişi”, Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 15, s. 64-80.
• ATABEY, Melek (2005). “Belgesel Film Yapımında Yeni Yönelimler ve Melez Formlar”, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Dergisi, 1, 1, s. 217-227.
• AYTEKİN, Hakan (2017). "Belgesel Sinemanın Dili: Kısıtlar ve Olanakları", (Editörler), Nagihan Çakar Bikiç ve Ferhat Özgür. Belgesel/Kısa Film/Video Sanatı, İstanbul: Doruk Yayınları, s. 43-66.
• CHESHIRE, Ellen (2015). Bio-pics A Life in Picture, London and New York: Wallflower Press.
• DAS, Trisha (2007). How to Write a Documentary Script, New Delhi and India: Public Service Broadcasting Trust.
• DEMİRALP, Oğuz (1999). “Yaşamöyküsü Mezartaşına Yazılır”, Kitap-lık Edebiyat Dergisi, 36, s. 173-178.
• DE JONG, Wilma (2012). “Life Does Not Tell Stories: Structuring Devices in Documentary Filmmaking”, (Editörler), Erik Knudsen, Jerry Rothwell and Wilma De Jong. Creative Documentary: Theory and Practice, Harlow and U.K: Routledge, p. 97-117.
• ERTÜRK, İsmail (1999). “Yazar Öldü, Yaşasın Okur: O Halde Yaşamöyküsü”, Kitap-lık Edebiyat Dergisi, 36, s. 208-213.
• GRIFFITHS, Trent (2013). “Representing History and The Filmmaker in The Frame”, Doc On-Line: Revista Digital De Cinema Documentário, 15, p. 39-67.
• HAMILTON, Nigel (2007). Biography A Brief History, USA: Harvard University Press.
• KARA, Çiğdem (2017). “Biyografi: Etnograflar İçin Yöntem ve Öneriler”, Milli Folklor Dergisi, 29, 116, s. 73-86.
• KNUDSEN, Erik (2012). “The Nature of Stories and Narratives”, (Editörler), Erik Knudsen, Jerry Rothwell and Wilma De Jong. Creative Documentary: Theory and Practice Harlow, U.K: Routledge, p. 89-96.
• KÖKDEN, Uğur (1999). “Orhun Yazıtları’ndan Şair Nigar’a”, Kitap-lık Edebiyat Dergisi, 36, s. 201-207.
• KURUOĞLU, Huriye (2012). “Belgesel Filmde Yaratıcılık: Olanaklar ve Sınırlar”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 27, s. 97-111.
• SMAILL, Belinda (2010). The Documentary Politics, Emotion, Culture, New York: Palgrave Macmillan.
• SUSAR, Atiye Filiz (2004). Türkiye’de Belgesel Sinemacılar, İstanbul: Es Yayınları.
• PLANTINGA, Carl (2018). “Characterization and Character Engagement in the Documentary”, (Editörler), Catalin Brylla and Mette Kramer. Cognitive Theory and Documentary Film, Cham and Switzerland: Palgrave Macmillan Publishers, p. 115-134.
• NICHOLS, Bill (2016). Speaking Truths with Film: Evidence, Ethics, Politics in Documentary, Oakland and California: University of California Press.
• NICHOLS, Bill (2017). Belgesel Sinemaya Giriş, (Çev.: Duygu Eruçman), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• TRIDGELL, Susan (2004). Understanding Our Selves: The Dangerous Art Of Biography, (Editör), Peter Collier. European Connections, Book 12, Bern: Peter Lang.
• ÜNLÜ, Aslıhan (2015). Biyografi ve Biyografik Dram, Ankara: Notabene Yayınları.
• ÖCEL, Nilüfer (2012). “8k Kuramı Işığında Yerel Belgesel - Küresel Belgesel”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17, s. 565-583.
• TAŞDELEN, Vefa (2006). “Biyografi: Ötekine Yolculuk”, Milli Eğitim Dergisi, 35, 172, s. 8-16.
• TURAN, Güven (1999). “Bir Yaşamın İçi Dışı”, Kitap-lık Edebiyat Dergisi, 36, s. 167-172.
• UTKU, Nihal Şahin (2013). “Biyografik Tarih Yazımı İçinde Siyer”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 44, s. 263-290.
• SPENCE, Louise and NAVARRO, Vinicius (2011). Crafting Truth: Documentary Form and Meaning, New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press.
• THOMSON, David (2018). Bir Film Nasıl İzlenir?, İstanbul: Alfa Yayınevi.
• YÜKSEL, Coşkul (2006). “Belgesel Sinemanın Doğruya Ulaşma Yolları”, Selçuk İletişim Dergisi, 4, 2, s. 199-211.