Türk Medyasının Depremle İmtihanı: Kahramanmaraş Depremini Afet Haberciliği Üzerinden Değerlendirmek

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 1087 - 1113, 30.09.2023

Emrah Budak

https://doi.org/10.19145/e-gifder.1287043

Cited By: 3

Öz

Afet dönemlerinde toplumun bilgi ihtiyacını karşılayan, koordinasyon sağlayan medya kuruluşlarının felaketler süresince söz konusu bölgeye dair ürettiği içerikler afet haberciliği çerçevesinde ele alınmaktadır. Doğal afetlerin yarattığı hasarların azaltılması, toplumun doğru bir biçimde bilgilendirilmesi konusunda haber medyasına önemli bir sorumluluk düşmektedir. Haber medyasının kamusal yararı gözeten bilim temelli bir afet haberciliği yürütmesi konusunda ne denli başarılı olduğu tartışmalıdır. Bu bağlamda çalışmada Türk medyasında farklı editöryal tutumu benimseyen gazetelerin Kahramanmaraş’ta yaşanan depreme ilişkin ürettiği haberler (n: 3329) afet haberciliği çerçevesinde nitel ve nicel içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmadan elde bulgular; Türk medyasının depremi politik, duygusal bir bakış açısı ile değerlendirdiğini göstermiştir. Bununla birlikte Türk medyasının depreme dair nitelikli bir afet haberciliği yürütemediği kavranmış, bilimsel ve derinlemesine incelenen bir anlayıştan ziyade felaket odaklı bir yaklaşımı benimsediği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Afet ve medya, Afet haberciliği, Deprem, Türk medyası, Medya etiği

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum/kuruluştan destek alınmamıştır.

Kaynakça

• AKSOY, Mustafa (2023). Kahramanmaraş depreminin dünyanın en büyük kara depremi olduğu iddiası. https://teyit.org/analiz-kahramanmaras-depreminin-dunyanin-en-buyuk-kara-depremi-oldugu-iddiasi Erişim tarihi: 24.3.2023.
• AKTAŞ SALMAN, Umay (2019). Çocuk Odaklı Habercilik Elkitabı. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• ANTUNES, Michele Nacif vd. (2022). “Disaster Journalism in Print Media: Analysis of the Top 10 Hydrogeomorphological Disaster Events in Portugal 1865–2015”, International Journal of Disaster Risk Science, 13, p. 521-535.
• BİLDİRİCİ, Faruk (2023). Çocuk ve bebek görselleri yanlış. https://9koy.org/cocuk-ve-bebek-gorselleri-yanlis.html Erişim tarihi: 16.03.2023.
• BİLGİN, Nuri (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• CHP (2018). Seçim Bildirgesi 2018. Ankara. https://chp.org.tr/yayin/2018-secim-bildirgesi/Open Erişim tarihi: 23.03.2023.
• DEMİREL, Simge Deniz ve DURGEÇ, Petek (2022). “Dijital Medyada Deprem Haberlerini İnfografikler Üzerinden Okumak: Anadolu Ajansı ve TRT Haber Örneği”, Journal of Communication, Sociology and History Studies, 2 (2), s. 27-44.
• DEMİROĞLU, Hande (2012). Kriz Haberciliği Bağlamında Domuz Gribi Haberlerindeki Panik Unsurların Belirlenmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• DILL, Roxane ve WU, Dennis (2009). “Coverage of Katrina in local, regional, national newspapers”, Newspaper Research Journal, 30 (1), p. 6-20.
• DW TÜRKÇE (2023). Deprem cinayetleri: Çürük binalardan kimler sorumlu? https://www.dw.com/tr/deprem-cinayetlerinde-cezas%C4%B1zl%C4%B1k-%C3%A7%C3%BCr%C3%BCk-binalardan-kimler-sorumlu/a-64676602 Erişim tarihi: 21.3.2023.
• ERSOY, Metin (2014). Kriz döneminde habercilik: Soma. http://i- rep.emu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11129/2552/kriz%20habercilik.pdf?sequence=1 Erişim tarihi: 25.3.2023.
• FIRAT, Feyyaz (2016). “Çocuk Odak‘Sız’ Habercilik: İnternet Gazetelerinde Çocuk İçerikli Haberlerin Sunumu ve Etik İhlaller”, e-Gifder, 4 (2), s. 817-833.
• HABER ÜSKÜDAR (2023). Üsküdar İletişim'den deprem haberciliği rehberi. https://haberuskudar.com/uskudar-iletisimden-deprem-haberciligi-rehberi Erişim tarihi:25.3.2023.
• HABERMAS, Jurgen, (2006). “Political Communication in Media Society: Does Democracy Still Enjoy an Epistemic Dimension?”, The Impact of Normative Theory on Empirical Research. Communication Theory 16 (4), p. 411-426.
• HOUSTON, Brian. J. vd. (2019). “Disaster journalism: Fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle”, Disasters, 43 (3), p. 591–611.
• INDEPENDENT TÜRKÇE (2023). İmar affına kimin "evet" dediği tartışılıyor... Hangi partiden oylamaya kaç vekil katıldı? https://www.indyturk.com/node/609961/siyaset/i%CC%87mar-aff%C4%B1na-kimin-evet-dedi%C4%9Fi-tart%C4%B1%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yor-hangi-partiden-oylamaya-ka%C3%A7-vekil Erişim tarihi: 23.3.2023.
• KARATAŞ, Emrah Onur (2022). Çocuk odaklı haberlerin ana akım ve alternatif medyada sunumu: İzmir depremi örneği. MEDIAJ, 5 (2), s. 302-326.
• KARTAL, Nurullah Zafer ve DAĞ, Harun (2021). İlişkisel Bağlamda Kriz İletişimi ve Kriz Haberciliği, (Editörler), Erdal Hamarta, Coşkun Arslan, Sabahattin Çiftçi, Mustafa Uslu. Akademik Araştırmalar 2021 Cilt 2, Konya: Çizgi Kitabevi. s. 252-261.
• KÜTÜKOĞLU, Elif (2021). “Afet gazeteciliğine gündem belirleme kuramı ve İzmir depremi haberlerinden bakış”, MEDIAJ, 4 (2), s. 211-233.
• LAOS GAZETECİLER BİRLİĞİ ve UNICEF (2021). The Media and Children’s Rights Guidelines: A Practical Introduction for Media Professionals. Vientiane: The Lao PDR Journalists Association, MICT Lao PDR and UNICEF Lao PDR.
• LEONI, Brigitte vd. (2011). Disaster through a different lens: Behind every effect, there is a cause: A guide for journalists covering disaster risk reduction, Geneva: United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat (UNISDR).
• LIPPMAN, Walter (1922). Public Opinion. New York: Macmillan.
• MEMMOTT, Mark (2005). Katrina Spawned Plague of Misinformation. USA Today. http://katrina05.blogspot.com/2005/10/katrina-spawned-plague-of.html?m=1 Erişim tarihi: 24.3.2023.
• MMO (2013). Cumhurbaşkanına TMMOB`nin Yetkilerini Kısıtlayan Yasa Değişikliğini Veto Çağrısı. https://www.mmo.org.tr/merkez/haber/cumhurbaskanina-tmmobnin-yetkilerini-kisitlayan-yasa-degisikligini-veto-cagrisi Erişim tarihi: 23.1.2023.
• NEWMAN, Elana vd. (2009). Journalism and Media during Disasters, (Editörler), Yuval Neria, Sandra Galea ve Fran. H. Norris. Mental Health and Disasters, Cambridge: Cambridge University Press.
• ÖZGÜR, Esra (2023a). Büyüteç: Depreme dayanıksız binalar nasıl inşa ediliyor? https://teyit.org/dosya-buyutec-depreme-dayaniksiz-binalar-nasil-insa-ediliyor#yasaya-gore-imar-planlari-ve-ruhsat-sureclerinde-yetkili-kurumlar-belediyeler-valilikler-ve-bakanlik Erişim tarihi: 23.03.2023.
• ÖZGÜR, Esra (2023b). 6 Şubat depremlerinden sonra Türkiye'nin üç metre kaydığı iddiası. https://teyit.org/analiz-6-subat-depremlerinden-sonra-turkiyenin-uc-metre-kaydigi-iddiasi (Erişim tarihi: 24.3.2023).
• SCANLON, Joseph (2007a). Unwelcome irritant or useful ally? The mass media in emergencies, (Editörler), Havidan Rodriguez, Enrico L. Quarantelli, Russell R. Dynes. Handbook of Disaster Research, New York: Springer, s. 413-429.
• SCANLON, Joseph (2007b). Research about the mass media and disaster: never (well hardly never) the twain shall meet, (Editörler), David A. McEntire. Disciplines, Disasters, and Emergency Management, Springfield: Thomas Publisher s. 75–94.
• SCHUDSON, Michael (1998). Creating Public Knowledge, (Editörler) Everett Dennis, Robert Snyder. Media and Democracy, New Brunswick: Transaction, s. 29-34.
• SREEDHARAN, Chindu vd. (2019). Disaster Journalism: Building media resilience in Nepal. Bournemouth University in association with UNESCO Kathmandu. Kathmandu: Anweshan Pvt Ltd.
• THEVENOT, Brian ve RUSSEL, Garden (2005). Rumors of deaths greatly exaggerated. https://minorjive.typepad.com/hungryblues/2005/09/rumors_of_death.html Erişim tarihi: 16.03.2023.
• THORSON, Esther (2012). The quality of disaster news: frames, disaster stages, and a public health focus, (Editörler), Martha Steffens vd. Reporting Disaster on Deadline: A Handbook for Students and Professionals, New York: Routledge, s. 69-80.
• TOPRAK, Ezgi (2023). Jeoloji Profesörü Cenk Yaltırak’ın depremin şiddetinin 11 olduğunu söylediği iddiası. https://teyit.org/analiz-jeoloji-profesoru-cenk-yaltirakin-depremin-siddetinin-11-oldugunu-soyledigi-iddiasi Erişim tarihi: 24.3.2023.
• TÜRKİYE (2013). TMMOB'nin vize ve onay yetkisi kaldırıldı. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/tmmobnin-vize-ve-onay-yetkisi-kaldirildi-52227 Erişim tarihi: 23.1.2023.
• UNICEF (2007). Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulamaları: Hak Temelli Perspektif, Ankara: UNICEF Türkiye Ofisi. USTA, Ertuğrul ve YÜKSELER, Mustafa (2021). “Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği”, Afet ve Risk Dergisi, 4 (2), s. 249-269.
• UZUN, Ruhdan (2007). İletişim Etiği: Sorunlar ve Sorumluluklar, Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• VURAL, Ali Murat vd. (2022). “İnternet gazetelerinde depremin haberleştirilmesi: Türkiye’nin en çok ziyaret edilen haber sitelerinde deprem içerikli haberlerin risk iletişimi bağlamında analizi”, Yeni Medya, (13), s. 25-54.
• YILDIRIM, Serdar (2019). Soma Maden Kazasının Kriz Haberciliği Bağlamında İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.