Human Development Index of Provinces Evaluation By Using Data Envelopment Analysis

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 4, 565 - 578, 23.10.2018

Atalay Çağlar Nur Duygu Keten

Öz

Human development measures the level of prosperity of the people living in the country for comparing the development levels of the countries. Human development means the improvement in individuals’ living standards, health services, education and other conditions together with economic growth. It has been calculated as Human Development Index (HDI) by UNDP since 1990. The aim of this study is assessing HDI (2013) of provinces in Turkey by taking into account the study of Mahlberg and Obersteiner (2001) which has been proposed to calculate HDI by means of DEA. The data in this study are taken from Gülel et al. (2017). Firstly the output-oriented CCR model is used. Then HDI is computed using Assurance Region (AR) by introducing restriction on the ratios of outputs’ weights to each other. The results of two approaches indicate that the provinces in the last order are placed in the east of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Data Envelopment Analysis, Human Development Index, Education Index, Income Index, Health Index

İllerin İnsani Gelişme Endeksinin Veri Zarflama Analizi İle Ölçülmesi

Öz

düzeylerinin kıyaslanabilmesi için ülkede yaşayan insanların refah düzeylerini ölçmektedir. İnsanların yaşam düzeylerinin, sağlık hizmetlerinin, eğitimlerinin ve diğer koşulların ekonomik büyüme ile birlikte iyileşmesini ifade eden insani gelişme; UNDP tarafından 1990 yılından beri İnsani Gelişme Endeksi (İGE) olarak hesaplanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Mahlberg ve Obersteiner (2001)’ın İGE’yi Veri Zarflama Analizi (VZA) ile hesaplanmasını önerdiği çalışmayı temel alarak Türkiye’deki illerin 2013 yılındaki İGE’sini belirlemektir. Veriler, UNDP’nin İGE göstergelerine bağlı kalınarak Türkiye’de il bazında 2013 yılı İGE’sini hesaplayan Gülel vd. (2017) çalışmasından elde edilmiştir. Çalışmada ilk olarak VZA modellerinden çıktı yönlü CCR modeli kullanılmıştır. Ayrıca, ikinci bir yaklaşımla çıktıların ağırlıklarının birbirine oranlarına sınırlama getirilerek Garanti Bölgesi (AR) ile de İGE hesaplanmıştır. İki yaklaşımda da son sırada yer alan illerin genel olarak Türkiye’nin doğusunda kalan iller olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Veri Zarflama Analizi, İnsani Gelişme Endeksi, Eğitim Endeksi, Sağlık Endeksi, Gelir Endeksi

Kaynakça

• Akan, Y., Çalmaşur, G. (2011). Etkinliğin hesaplanmasında veri zarflama analizi ve stokastik sınır yaklaşımı yöntemlerinin karşılaştırılması (TRA1 alt bölgesi üzerine bir uygulama). Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 25 (10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı), 13-32.
• Andersen, P. ve Petersen, N. C. (1993) “A Procedure for Ranking Efficient Units in Data Envelopment Analysis” Management Science, 39(10),1261-1264.
• Bakırcı, F. (2006). Sektörel bazda bir etkinlik ölçümü: VZA ile bir analiz. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 199-217.
• Candemir, M. ve Deliktaş (2006). TİGEM işletmelerinde teknik etkinlik, ölçek etkinliği, teknik ilerleme, etkinlikteki değişme ve verimlilik analizi:1999-2003. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 141, Ankara. http://www.tepge.gov.tr/dosyalar/yayinlar/5a810508f2ca441d9601d9a1daded858.pdf
• Blancard, S. ve Hoarau, J.F. (2011). Optimizing the new formulation of the united nations human development ındex: an empirical view from data envelopment analysis. Economic Bulletin, 31(1), 989-1003.
• Charnes, A., Cooper, W.W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiencey on decision making units. European Journal of Operational Research, 2, 429–499.
• Cooper, W.W., Seiford, L.M. ve Tone, K. (2007). Data envelopment analysis: A comprehensive text with models, applications, references and DEA-solver software, 2nd Edition, New York: Springer.
• Çağlar, A. (2003). Veri zarflama analizi ile belediyelerin etkinlik ölçümü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Çınar, S. (2012). İnsani gelişmenin veri zarflama analizi ile ölçülmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Deliktaş, E. (2006). İzmir küçük, orta ve büyük ölçekli imalat sanayinde üretim etkinliği ve toplam faktör verimliliği analizi. Ege University Working Papers in Economics, Sayı: 06/03, İzmir. http://iibf.ege.edu.tr/economics/papers/wp06-03.pdf
• Demir Şeker, S. (2011). Türkiye’nin insani gelişme endeksi ve endeks sıralamasının analizi. Kalkınma Bakanlığı, Yayın No: 2828. http://www3.kalkinma.gov.tr/DocObjects/View/13562/Turkiyenin_Insani_Gelisme_EndeksiveEndeksSiralamasininAnalizi.pdf
• Despotis, D, K. (2004). Measuring human development via data envelopment analysis: The case of asia and the Pasific. Omega, 33(5), 385-390.
• Doğan, H. G. ve Gürler, Z. (2013). Türkiye’nin insani gelişme endeksinin analitik olarak değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2), 69-76.
• Doğan, N. Ö. ve Gencan, S. (2014). VZA/AHP bütünleşik yöntemi ile performans ölçümü: Ankara’daki kamu hastaneleri üzerine bir uygulama. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 88-112.
• Erol, E. D. (2011). İnsani gelişim yaklaşımı doğrultusunda beşeri kalkınmanın boyutları: Gelişmekte olan ülkeler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 99-108.
• Farrell, M. J. (1957). The measurement of productive efficiency. Journal of The Royal Statistical Society, 120(3), 253-290.
• Gülcü, A., Coşkun, A., Yeşilyurt, C., Coşkun, S. ve Esener, T. (2004). Cumhuriyet üniversitesi diş hekimliği fakültesi’nin veri zarflama analizi yöntemiyle göreceli etkinlik analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(2), 87-104.
• Gülel, F.E., Çağlar, A., Kangallı Uyar, S.G., Karadeniz, O. ve Yeşilyurt, M.E. (2017). Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017(27), 208-216.
• Günsoy, G. (2005). İnsani gelişmenin iller bazında farklılaşması: Eskişehir üzerine bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, http://dergipark.gov.tr/dpusbe/issue/4755/6531.
• Güran, M.C. ve Tosun, M.U. (2005). Türkiye ekonomisinin makro ekonomik performansı: 1951-2003 dönemi için parametrik olmayan bir ölçüm. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(4), 89-115.
• Gürses, D. (2009). İnsani gelişme ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 339-350.
• Hoarau, J.F. ve Blancard, S. (2013). A new sustainable human development indicator for small island developing states: a reappraisal from data envelopment analysis. Economic Modelling, 30, 623-635.
• Karalı, B. (2005). İnsani kalkınma ve ölçümü: Türkiye örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak).
• Lakeç, O. (2006). İnsani kalkınma süreci ve Türkiye’nin insani kalkınma düzeyinin seçilmiş ülkelerle karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir).
• Liu, W.B., Zhang, D.Q., Meng, W., Li, X.X. ve Xu, F. (2011). A Study of DEA models without explicit inputs. Omega, 39, 472-480.
• Lovell, C.A.K. ve Pastor, J.T. (1999). Radial DEA models without inputs or without outputs. European Journal of Operational Research, 118, 46-51.
• Lovell, C.A.K., Pastor, J.T. ve Turner, J.A. (1995). Measuring macroeconomic performance in the OECD: A comparison of European and Non-European countries. European Journal of Operational Research, 87, 507-518.
• Mahlberg, B. ve Obersteiner, M. (2001). Remeasuring The HDI by Data Envelopment Analysis. IIASA Interim Report, IR-01-069, Laxenburg, Austria. http://pure.iiasa.ac.at/6455/1/IR-01-069.pdf
• Mıhçı, H. ve Mıhçı, S. (2003). Türkiye’nin yakın dönemdeki insani gelişme eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(2), 21-47.
• Özdemir, A. ve Demireli, E. (2013). Ağırlık kısıtlı veri zarflama analizi ile mevduat bankalarının etkinlik ölçümüne yönelik bir uygulama. Uluslararası Yönetim ve İşletme Dergisi, 9(19), 216-238.
• Özpınar, E. ve Koyuncu, E. (2016). Türkiye’de iller arasında insani gelişme nasıl farklılaşıyor? 81 il için insani gelişmişlik endeksi. http://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/4074.
• Paksoy, S. (2015). Ülke göstergelerinin vikor yöntemi ile değerlendirilmesi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 153-169.
• Perçin, S. ve Çakır, S. (2012). Demiryollarında süper etkinlik ölçümü: türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 29-45.
• Sarı, Z. (2015). Veri zarflama analizi ve bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Thompson, R.G., Singleton, F.D., Thrall, R.M., Barton, A.S. ve Wilson, M. (1986). Comparative site evaluations for locating a high-energy physics lab in Texas. Interfaces, 16(6), 35-49.TÜİK, (2017). http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikMeta.do?istab_id=9023 (20/10/2017)
• Türkoğlu, Y. (2009). İnsani gelişme endeksi ile kapsamlı endeks arasındaki ilişkinin belirlenmesi üzerine bir çalışma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Tüylüoğlu, Ş. ve Karalı, B. (2006). İnsani kalkınma endeksi ve Türkiye için değerlendirilmesi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(12), 53-88.UN. (1949). World economic report 1948, http://www.un.org/en/development/desa/policy/wess/wess_archive/searchable_archive/1948_WESS_Full.pdf .
• UNDP. (1990). Human development report 1990, http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr1990.
• UNDP. (2014). Human development report 2014: Sustaining human progress reducing vulnerabilities and building resilience, technical notes. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14_technical_notes.
• UNDP. (2016). Human development report 2016, http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf.
• Ünal, Ç. (2008). İnsani gelişmişlik endeksine göre Türkiye’nin bölgesel farklılıkları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2), 89-113.
• Vierstraete, V. (2012). Efficiency in Human Development: A Data Envelopment Analysis. The European Journal of Comparative Economics, 9(2), 425-443.
• Yeşilyurt, M.E., Karadeniz, O., Gülel, F.E., Çağlar, A. ve Kangallı Uyar S.G. (2016). İllere göre ortalama ve beklenen okullaşma yılı. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 3(1), 1-7.
• Yıldız, İ. (2015). İnsani gelişme ve insani yoksulluk bağlamında insani gelişme endeksi: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ile Türkiye karşılaştırması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Zhou, P., Ang, B.W. ve Poh, K.L. (2007). A mathematical programming approach to constructing composite indicators. Ecological Economics, 62(2007),291-297.