The Analysis of Development Disparities in Turkey

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 39 - 61, 01.05.2016

İşın Çetin Mustafa Sevüktekin

Öz

The term of socio-economy is a concept that is the subject of discussion over many years and it is used not only in the literature but also in theoretical and empirical analysis. There are lots of studies about regional differences and sustainable development today, so socio-economic development is essential both for countries and regions. For description and determination the level of socio-economic development, social and economic indicators can be used. For this aim, there are basically over 60 indicators defined from World Bank. Considering the reports published regularly every year by the World Bank, it is observed that examination of these indicators are divided into subcategories. Socio- economic indicators can be evaluated in some sub-items seperately or by taking into account the socio-economic indicators index, defined by European Union. The main aim of this study is to analyze the level of socio-economic development in Turkey.For this aim, assessment in terms of provinces is taken into account. For the analysis of development, indicators have been subjected to spatial data analysis process starting from the assumption that inter-provincial interaction. This approach, located as spatial econometrics in the literature, comports to the expression of “Everything is related to everything else, but near things are more related than distant ones” expressed by Tobler in 1979. With findings obtained from this study, whether there is a homogenity in terms of socio-economic indicators and development level for provinces of Turkey is evaluated. In general, the results obtained from results are evaluated together, there is serious socio-economic disparities at the provincial level in Turkey, beside this, the western part of country had different characteristics from eastern part of the country by provinces and provinces have a homogeneous structure in themselves and have spatial interaction each other

Anahtar Kelimeler

Socio-economic development, Development, Regional Disparity, Spatial Statistic

Türkiye'de Gelişmişlik Düzeyi Farklılıklarının Analizi

Öz

Sosyo ekonomi kavramı, uzun yıllar üzerinde tartışmalaın konu olduğu ve literatürde gerek teorik gerekse uygulamalı çalışmalarda geniş bir şekilde yer bulan bir kavramdır. Özellikle bölgesel farklılıklar ve sürdürülebilir kalkınmanın önemli olduğu günümüzde, sosyo-ekonomik gelişmişlik, hem ülkeler hem de her ülkenin kendi bölgeleri açısından önem arz etmektedir. Sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini tanımlamada ve belirlemede, hem sosyal hem de ekonomik göstergeler kullanılmaktadır. Bu amaçla Dünya Bankası tarafından tanımlanmış temelde 60'ın üzerinde gösterge ile karşılaşmak mümkündür. Dünya Bankası tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan raporlara bakıldığında, bu göstergelerin alt kalemlere ayrılarak incelendiği görülmektedir. Sosyo-ekonomik göstergeler alt kalemler bazında ayrı ayrı değerlendirilebileceği gibi, Avrupa Birliği'nce tanımlanan sosyo-ekonomik gösterge indeksi dikkate alınarak da değerlendirilebilir. Çalışmanın temel amacı, Türkiye'deki sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini analiz etmektir. Bu amaçla, iller bazında bir değerlendirme dikkate alınmıştır. Gelişmişlik düzeyi için, iller arası etkileşimin olabileceği varsayımından yola çıkılarak veriler mekansal analiz sürecine tabi tutulmuştur. Mekansal istatistik (spatial statistics) olarak da literatürde yer alan bu yaklaşım, 1979'da Tobler tarafından ifade edilen "Her şey her şeyle ilişkilidir, fakat yakın şeyler uzak olanlardan daha fazla ilişkilidir" sözü ile bağdaşır niteliktedir. Çalışmadan elde edilen bulgular ile, Türkiye'de iller bazında, sosyo-ekonomik göstergeler ve gelişmişlik düzeyi açısından bir homojenliğin olup olmadığı değerlendirilmiştir. Genel olarak elde edilen sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye'de iller düzeyinde ciddi bir sosyo-ekonomik gelişmişlik farkının olduğu, bununla birlikte, ülkenin batı bölgesindeki iller ile doğu bölgesindeki illerin birbirinden farklı özellikler gösterdiği ve kendi içlerinde homojen bir yapı göstererek mekansal etkileşim içinde oldukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyo-ekonomik Gelişmişlik, Kalkınma, Bölgesel Farklılık, Mekansal İstatistik

Kaynakça

• Albayrak, Ali Sait (2003), Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Albayrak, Ali Sait (2005), “Türkiye’de İllerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, s. 153-176.
• Albayrak, Ali Sait, Karamustafa, Osman, Savaş, Filiz ve Baki, Gökhan Rahmi (2013), Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin En Önemli Belirleyicileri ve İllerin 2012 Yılı Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Birimi, Sonuç Raporu, Proje Numarası: 2012.107.04.2.
• Albayrak, Ali Sait ve Savaş, Filiz (2015), “Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişliğinin Belirleyicileri ve 2012 Yılı Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 3, s. 1-40.
• Anselin, Luc (2003), “Spatial Externalities, Spatial Multipliers and Spatial Econometrics”, International Regional Science Review, Volume: 26, Issue: 2, p.153-166.
• Bozdağlıoğlu, Uyar Yasemin (2007), “1990’dan Günümüze Türkiye’de İşgücü Piyasası ve İstihdamın Yapısının Analizi”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 11, ss. 1-21.
• Dinçer, Bülent (1996), İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (1996), Ankara: DPT, (www3.kalkinma.gov.tr/DocObjects/Download/8141/1.pdf, Erişim: 10.07.2016.
• Dinçer, Bülent, Özaslan, Metin. ve Kavasoğlu, Taner (2003), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT-BGYUGM, Ankara.
• DPT (1996), İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Fu, Weijung J., Jiang, Peikun K., Zhou, Guomo M. & Zhao, Keli L. (2014), “Using Moran’s I and GIS to Study the Spatial Pattern of Forrest Litter Carbon Density in a Subtropical Region of Southeastern China”, Biogeosciences, Volume:11, p. 2401-2409.
• Gül, H. Erhan ve Çevik, Bora (2014), “2010 ve 2012 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması”, Türkiye İş Bankası, (http://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_03_2012.pdf, Erişim: 02.07.2016.
• Kalkınma Bakanlığı (2011), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE-2011), Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Manisalı, Erol (1975), Gelişme Ekonomisi, İ.Ü. İktisat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Ohlan, Ramphul (2013), “Pattern of Regional Disparities in Socio-economic Development in India: District Level Analysis”, Social Indicators Research, Volume: 114, Issue: 3, p. 841-873.
• Özcan, Burcu ve Zeren, Fatma (2013), “Sosyal Güven ve Ekonomik Kalkınma: Avrupa Ülkeleri Üzerine Mekansal Ekonometri Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, s. 7-36.
• Özdemir, Ali İhsan ve Altıparmak, Aytekin (2005), “Sosyo-Ekonomik Göstergeler Açısından İllerin Gelişmişlik Düzeyinin Karşılaştırmalı Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 1, s. 97-110.
• Özgür, Ebru ve Güler, Hüseyin (2004), “1. Düzeydeki 12 İstatistiki Bölgenin Gelişmişlik Durumlarının Faktör Analizi ile İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, s. 75-88.
• Sakarya, Adem ve İbişoğlu, Çiğdem (2015), “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksinin Coğrafi Ağırlıklı Regresyon Modeli ile Analizi”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, Temmuz, s. 211-238.
• Şen, Hülya, Çemrek, Fatih ve Özaydın, Özer (2006), “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt: 11, s. 155- 171.
• Tu, Jun & Xia, Zong-Guo (2008), “Examining Spatially Varying Relationships Between Land Use and Water Quality Using Geographically Weighted Regression I: Model Design and Evaluation”, Sci Total Environ, 407, p. 358-378.
• Yıldız, Ezgi Baday, Sivri, Uğur ve Berber, Metin (2012). “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010)”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 1, s. 147-167.