Türkiye’de Mali Yerelleşme Düzeylerinin Ölçülmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 4, 13 - 28, 30.12.2019

Ahmet Demir Cihan Yüksel

Öz

Mali yerelleşme, hizmet sunumuna katkıda bulunacak olan harcama yapma ve harcamaları finanse edecek vergileri toplama yetkisinin yerel yönetimlere
devredilmesidir. Nispi anlamda mali yerelleşme düzeyini tespit eden birçok ölçüt bulunmaktadır. Yerel harcamaların ve yerel gelirlerin toplam kamu
harcamaları ve kamu gelirleri içindeki payı, yerel harcamaların ve yerel gelirlerin ulusal ekonomi içindeki payı, yerel yönetimlerin öz gelirlerinin kamu
sektörü içindeki veya toplam yerel gelirler içindeki payı, kişi başı yerel harcamalar gibi birçok parametre mali yerelleşmenin belirleyicisi
olabilmektedir. Bu nedenle çalışmamızda, Türkiye’de 2006-2018 dönemi için farklı mali yerelleşme ölçütlerinin yıllık verilerle hesaplanması ve bu farklı mali
yerelleşme düzeylerinin karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Analizimizde kullanılan formüllerden ilk altısı, ekonominin büyüklüğü ve kamu sektörünün
büyüklüğü gibi başka ekonomik ve sosyal dinamiklere bağlı olarak değişebilen göstergelere dayanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak, ilk altı formüldeki mali
yerelleşme değerlerinin dışsal faktörlerden etkilenme olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle yerel kamusal mal ve hizmet sunulan hanehalkının sayısının
(nüfusun) dikkate alındığı ve enflasyondan arındırılmış değerlerin kullanıldığı G Formülü, mali yerelleşmenin hesaplanmasında kullanılan en gerçekçi ölçüttür.

Anahtar Kelimeler

Mali Yerelleşme, Yerel Yönetim Harcamaları, Yerel Yönetim Gelirleri

Kaynakça

• Akai, N. and Sakata, M. (2002). Fiscal decentralization contributes to economic growth: evidence from state-level cross-section data for the United States. Journal of Urban Economics, 52, 93-94.
• Akman, Ç. (2015). Türkiye’de mali yerelleşme: büyükşehir belediyeleri üzerinden teorik, yasal ve algı ölçümüne dayalı bir inceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Ayrangöl, Z., & Tekdere, M. (2016). Yerelleşme teorisinin analizi ve ekonomik parametreler üzerindeki rasyonalitesi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 3(1), 55-83. Çalcalı, Ö. (2018). Kamu ekonomisi teorisinde yerelleşme rasyoneli ve kuşaklar arası mali federalizm teorilerinin karşılaştırılması. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 2(1) , 21-42.
• Davoodi, H., & Zou, H. (1998). Fiscal decentralization and economic growth: A Cross-country study. Journal of Urban Economics, 43(2), 244–257.
• Ebel, R. D., & Yılmaz, S. (2002). On the measurement and impact of fiscal decentralization, The World Bank, Policy Research Working Paper, No. 2809.
• Ehdaie, J. (1994). Fiscal decentralisation and the size of government: an extension with evidence from cross-county data. World Bank Policy Research Working Paper Series, No 1387.
• Fiva, J. H. (2006). New evidence on the effect of fiscal decentralization on the size and composition of government spending. FinanzArchiv: Public Finance Analysis, 62(2), 250-280.
• Greco, L. G. (2003). Oates’ decentralization theorem and public governance, Università Commerciale Luigi Bocconi Econpubblica Centre for Research on the Public Sector, Working Paper No: 95. Iimi, A. (2005). Decentralization and economic growth revisited: An empirical note. Journal of Urban Economics, 57(3), 449-461.
• Jin, J., & Zou, H. (2005). Fiscal decentralization, revenue and expenditure assignments, and growth in China. Journal of Asian Economics, 16(6), 1047-1064.
• Lin, J. Y., & Liu, Z. (2000). Fiscal decentralization and economic growth in China. Economic Development and Cultural Change, 49(1), 1-21.
• Musgrave, R. A. (1959). The Theory of Public Finance. New York: McGraw-Hill. Neyaptı, B. (2005). Fiscal decentralization and socio-economic outcomes in Turkey: An empirical investigation. Metu Studies in Development, 32(2), 433-465.
• Oates, W. E. (1972). Fiscal federalism, New York: Harcourt Brace Jovanovich.
• Oates, W. E. (2005). Toward a second-generation theory of fiscal federalism. International Taxand Public Finance, 12(4), 349-373.
• Rondinelli, D. (1999) What is decentralization?. J. Litvack ve J. Seddon (Eds.). Decentralization Briefing Notes içinde (ss.2-5). WBI Working Papers, Washington, DC: The World Bank.
• Sağbaş, İ., Kar, M., & Şen, H. (2005). Fiscal decentralization, the size of public sector and economic growth in Turkey. Environment and Planning C: Government and Policy, 23(1), 3-19.
• Schneider, A. (2003). Decentralization: Conceptualization and measurement. Studies in Comparative International Development, 38(3), 32-56.
• Stansel, D. (2005). Local decentralization and local economic growth: A cross-section al examination of US metropolitan areas. Journal of Urban Economics, 57(1), 55-72.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). Genel Devlet Toplam Gelir ve Harcamaları. Erişim tarihi: 13.09.2019, http://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2018/11/Genel-Devlet-Gelir-ve-Harcamalar%C4%B1.xls
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2019). Bütçe büyüklükleri ve bütçe gerçekleşmeleri. Erişim tarihi: 13.09.2019, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/butcegiderlerixls.xls
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü (2019). Mahalli İdareler Bütçe İstatistikleri. Erişim tarihi: 13.09.2019, https://muhasebat.hmb.gov.tr/mahalli-idareler-butce-istatistikleri Thiessen, U. (2003). Fiscal decentralisation and economic growth in high‐income OECD Countries. Fiscal Studies, 24(3), 237-274. Tiebout, C. M. (1956). A pure theory of local expenditures. Journal of Political Economy, 64(5), 416-424.
• Tosun, M. S., & Yılmaz, S. (2008). Decentralization, economic development, and growth in Turkish provinces. Emerging Markets Finance and Trade. 46(4), 71-91.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2019a). Tüketici fiyat endeksi (TÜFE). Erişim tarihi: 13.09.2019,
• http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1014.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2019b). Nüfus ve demografi istatistikleri. Erişim tarihi: 13.09.2019,
• http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1590
• Woller, G. M., & Phillips, K. (1998). Fiscal decentralization and LDC growth: An empirical investigation. Journal of Development Studies, 34(4), 139-148.
• Xie, D, Zou, H., & Davoodi, H. (1999). Fiscal decentralization and economic growth in the United States. Journal of Urban Economics, 45(2), 228-239.
• Yao, G. A. (2007). Fiscal decentralization and poverty reduction outcomes: Theory and evidence. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Andrew Young School of Policy Studies of Georgia State University.
• Yılmaz, S. (1999). The impact of fiscal decentralization on macro economic performance. In Proceedings. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, 92, 251-260.
• Yüksel, H. (2013). Türkiye’de mali yerelleşmenin boyutları ve ölçümü üzerine bir değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20(2), 191-208.
• Yüksel, H. (2014). Mali yerelleşme ve yerel ekonomik büyüme ilişkisi üzerine ampirik bir çalışma: Türkiye örneği. Amme İdaresi Dergisi, 47(4), 139-159.
• Zhang, T., & Zou, H. F. (1998). Fiscal decentralization, public spending, and economic growth in China. Journal of Public Economics, 67(2), 221-240.
• 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, R.G. 06.12.2012/28489.