[Beklenti kuramı kapsamında performans ve ödüllere yönelik öğretmen görüşleri]

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, 143 - 164, 01.10.2015

Süleyman Göksoy , Türkan Argon

Öz

Genelde motivasyon kurumlarında özelde ise beklenti kuramında en önemli amaç
çalışanlarda daha çok çalışma istek ve arzusu yaratabilecek faktörleri bularak, onların
gereksinimlerini elverdiğince doyurmak ve her gün görevlerine istekle gelip, istekle
çalışmalarını sağlamaktır. Bu doğrultuda okullar, performanslarını artırmak, profesyonel
olarak büyümek ve değişmek için çalışanlarını motive etme becerisine sahip yönetici ve
liderlere ihtiyaç duymaktadırlar. Çünkü motive olmamış çalışanlardan kuruma katkısını
beklemek akılcı bir yaklaşım değildir. Okul yöneticilerinin temel motivasyon kuramlarını
bilmesi ve uygulama kapasitesine sahip olması elde edilecek başarı açısından son derece
önemlidir (Lunenburg & Ornstein, 2013). Yöneticiler çalışanlarına eğitim kurumlarının
amaçlarını hissettirmeli, kurumsal ve bireysel düzeyde kazandıracaklarını somut olarak
ortaya koymalıdırlar. Bu durum çalışanların ikna edilmesi ve beklentilerini oluşturup
karşılığını almada gösterecekleri gayret açısından oldukça önemlidir. Beklentinin işle alakalı
çabaların belli bir performans seviyesiyle sonuçlanacağına inanma gücü (Lunenburg &
Ornstein, 2013) olduğu göz önüne alınırsa, çalışanlarda oluşacak beklenti aynı zamanda
öğretmenleri kuruma ve eğitim öğretim faaliyetlerine motive edecektir. Bu doğrultuda
yapılan çalışma ile beklenti kuramı çerçevesinde öğretmenlerin mesleğe yönelik,
performanslarının ödüllendirileceğine ilişkin beklenti düzeyleri belirlenmeye çalışılarak,
elde edecekleri ödüllere ilişkin inançları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beklenti kuramı, Performans değerlendirme, Ödül beklentisi, Öğretmen

Teacher views on performance and rewards in the framework of expectancy theory

Öz

The current study aimed to identify teachers’ expectation levels regarding performance rewards in their profession and to present their beliefs in the framework of expectancy theory. The working group was composed of 40 primary school teachers employed in Düzce, Turkey, during the 2013-2014 academic year. The study utilized the qualitative research method, and descriptive and content analyses were used in data analysis. The obtained results are as follows: Administrators’ expectations from teachers in terms of teaching profession are classroom management, love for the teaching profession, students’ academic achievement, teamwork, time management and counseling services to students. School administrators have high expectations from teachers almost in all areas. While half of the teachers commented that their performances were recognized, approximately half of them reported that their performances were only considered partially, or not considered at all. In terms of reward types, teachers mentioned morale rewards, monetary rewards, verbal recognition, and acknowledgement and appreciation certificates for improved performance. Recommendations developed are that a performance appraisal system should be applied, that the career path should be determined by developing a rewarding performance system, that the current reward system should be enhanced, adding more attractive tangible and intangible rewards, and that the rewards should be distributed objectively

Anahtar Kelimeler

Expectancy theory, Performance appraisal, Reward expectation, Teacher

Kaynakça

• Adler, N. (2002). International dimensions of organizational behavior. South-Western.
• Argon, T., & Eren, A. (2004). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Yayın.
• Aydın, M. (1991). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
• Balcı, E. (1991). Öğretmenlerin sosyal statüsü ve ödüllendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 61, 121-128 http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/19916ESERG %C3%9CL %20BA LCI.pdf
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Bingöl, D. (1997). Personel yönetimi. İstanbul: Beta Basımevi.
• Durkan Şimşek, R. (2013). İlkokul ve ortaokullardaki sosyal sermaye düzeyi ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Efil, İ. (2006). İşletmelerde yönetim ve organizasyon. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Erdem, A. R. (1998). Süreç kuramlarının eğitim yönetimine katkıları. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, 51-57 http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler/5053139888-S%C3% 9CRE%C3%87%20KURAMLARININ%20E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M%20Y%C3 %96NET%C4%B0M%C4%B0N E%20KATKILARI.pdf
• Erdil O., Keskin, H., İmamoğlu, S. Z., & Erat, S. (2004). Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 17-26.
• Eroğlu, F. (2000). Davranış bilimleri. İstanbul: Beta Yayınevi .
• Ersözlü, A. (2008). Sosyal sermayenin ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Ertürk, E., & Keçecioğlı, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek uygulama. Ege Akademik Bakış, 12 (1), 39-52.
• Gürbüz, R., Erdem, E., & Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 167-179. http://www.zgefdergi. com/Makaleler/1120813851_20_12_ID_306.pdf İndirme Tarihi: 10.03.2015.
• Graham, L.L. (1980). Expectancy theory as a predictor of college student grande point average, statisfaction, and participation. Unpublished Doctoral Dissertation. Univerity of Kansas, Lawrence.
• Greenberg, J. (2011). Behavior in organizations. (10th Ed.) NJ: Prentice Hall,
• Helvacı, M. A., & Başın, H. ( 2013). Okul yöneticilerinin kullandıkları motivasyon yaklaşımları (Uşak ili örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (44), 300-322.
• Hoy, W. K., & Miskel, G. C. (2012). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama. (Educational administration, theory, research and practice), (Çeviri Editörü: Selahattin Turan), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği. (10. Baskı). İstanbul: Arıkan Basım Yayım.
• Kottkamp, R. B., & Mulhern, J.A. (1987). Teacher expectance motivation, open to closed climate and pupil control ıdeology in high schools. Journal of Research and Development in Education, 20,9-18.
• Küçükali, R. (2003). Bazı yöneticilik davranışları açısından öğretmenlerin yöneticileri algılama düzeyi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, (1-2). http://e- dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbil/article/viewFile/1020000030/1020000018 Tarihi: 10.03.2015. İndirme
• Landay, F. J., & Becker, W. S. (1987) Motivation theory reconsidered. Research in Organizational Behavior, 9, 1-38.
• Locke E. A., & Latham, G. P. (2002). Bulding a practically useful theory of goal setting and task motivation. The American Psychologist, 57, 9.
• Lunenburg F. C., & Ornstein, A. C. (2013). Eğitim yönetimi. (Educational administration), (Çev. Edt: G. Arastaman). Ankara, Nobel Yayınları 6. Baskı.
• Luthans, F. (1992). Organizational behavior. New York: McGraw Hill.
• Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks: Sage.
• Miner, J. B. (2008). Organizational behavior 5: From unconscious motivation to role motivated leadership. New York: M.E. Sharpe.
• Miskel,C., McDonald, D., & Bloom, S. (1983). Structural and expectancy linkages within schools and organizational effectiveness. Educational Administration Quarterly, 19 (1), 49-82.
• Mowday, R. T. (1978). The exercise of upward ınfluence in organizations. Administrative Science Quarterly, 23, 137-156.
• Naldöken, Ü., Ekinci, H., & Biçer, B. E. (2011). Bir devlet hastanesinde ek ödeme yapılmasının işgören motivasyonu üzerindeki etkileri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, http://iibfdergi.cumhuriyet.edu.tr/archive/birdevlethastanesindeekdemeya plmasnngrenmotivasyonuzerindekietkileri.pdf İndirme Tarihi: 15.02.2015. 283-295.
• Sabancı, A. (1999). Ödül sisteminin ilköğretim okullarındaki öğretmenler ve müdür yardımcıları için önem derecesi, gereksinimleri karşılama ve iş doyumu sağlama düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 19. https://www.pegem.net/dosyalar/ dokuman/785-20120221153012-sabanci.pdf İndirme Tarihi: 10.03.2015.
• Sarpkaya, R. (2003). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerine yönelik disiplin ve ödüllendirme uygulamaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3 (1), 189-225.
• Sarpkaya, R. (2006). yöneticilerin öğretmenler güdülemesinde içerik kuramlarından yararlanması ve bir örnek olay. Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 95-105 http://efd.mehmetakif.ed u.tr/arsiv/sayi11/95-105.pdf
• Taştan, Ş. (2003). Motivasyon ve iş yaşamına etkisi. http://www.humanresources-focus. com/makale016.asp. İndirme Tarihi: 15.02.2015.
• Taymaz, H. (1986). Okul yönetimi ve yönetici yetiştirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 19 (1), 123-135.
• Tozkoparan, G. (2008). Motivasyonda süreç kuramları, liderlik ve motivasyon. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Vroom, H. V. (1994). Work and motivation. San Francşsco: Jossey Bass.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M., & Aslan, Ö. (2013). Öğretmen Motivasyonunun Artırılmasında “ÖNKAS” Ödül Sistemi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 286-306. http://sosyaldergi.usak.edu.tr/Makaleler/1766834068_ozel_say%C4%B1_17.pdf İndirme Tarihi: 12.03.2015.
• Yücel, C., & Gülveren, H. (2007). Sınıfta öğrencilerin motivasyonu. Sınıf yönetimi. (Edt: M. Şişman & S. Turan. Ankara: Pegem A Yayıncılık. ss. 69–84.
• Yüksel, Ö. (2000). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Gazi Kitapevi.