HES’LERİN NÜFUS VE YERLEŞME HAREKETLERİNE ETKİLERİ: YUSUFELİ BARAJI ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 107 - 125, 26.12.2017

Selin Bahçalı , Arda Bay Selver Özözen Kahraman

Öz

Türkiye’de artan enerji talebi,
birçok HES projesinin gerçekleştirilmesine neden olmaktadır. Özellikle dikkate
değer bir potansiyele sahip olan Çoruh Havzasında çok sayıda HES yapılmış ve
halen de yapılmaya devam etmektedir. Nitekim Çoruh Havzası içerisinde bulunan
Artvin ilinde dördü tamamlanmış, biri yapım aşamasında olan beş adet HES
mevcuttur. Araştırma alanımızı oluşturan Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde
yapılmakta olan HES enerji açısından önemli bir yere sahip olsa da yörede yaşayan
insanları hem olumlu hem de olumsuz açıdan etkilemektedir. Yapılan bu çalışma
ile Yusufeli Barajı nedeniyle yaşam alanları sular altında kalacak olan
Yusufeli ilçesi sakinlerinin yapılmakta olan yeni yerleşim birimlerinden
beklentileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca yerel halkın yeni ikamet
yeri tercihlerinde var olan göç eğilimleri, nedenleri ve göç etmek istedikleri
yerler değerlendirilmiştir. Çalışmada kullanılan veriler; (i) resmi kurum ve
kuruluşlardan elde edilen nüfus ve göç istatistikleriyle (ii) Yusufeli
ilçesinde uygulanan saha araştırmalarında elde edilen anket verilerinden
oluşmaktadır. Elde edilen verilerden katılımcıların geleceğe yönelik göç
eğilimleri, göç etmek istedikleri şehirler ve nedenleri arasındaki ilişkiyi
belirleyebilmek için, Basit Uyum Analizi (Simple Correspondence Analysis)
uygulanmıştır. Araştırma sonucunda yöre halkının ¾’ünün baraj yapımını
desteklemedikleri belirlenmiştir. Baraj yapımı sonrasında yöre halkının
yaklaşık ¼’ünün de göç edeceği düşünülmektedir. Analiz sonuçlarına göre olası
göçler ağırlıklı olarak ekonomik nedenler çerçevesinde hemşehri/akraba
bağlarının güçlü olduğu büyük şehirlere yönelmektedir. Ayrıca daha düşük
yoğunlukta olmakla beraber Artvin’e yakınlığı, kültürel-fiziki çevre benzerliği
ve sağlık imkânlarının Yusufeli’ye göre daha gelişmiş olması nedeniyle de çevre
şehirler tercih edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Yusufeli, Çoruh havzası, baraj, yerinden olmuş nüfus, iç göç

Effects of Population And Settlement Movements of HEPP: Yusufeli Dam Sample

Öz

Increasing
energy demand in Turkey causes to carry out numerous HEPP projects. A large
number of HEPPs have been constructed especially in the Çoruh Basin, which has
a remarkable potential, and many others have still been constructed. Therefore,
there are five HEPPs in the province of Artvin which is located in the Çoruh
Basin, four of them have been completed and one is still being constructed. The
HEPP which is being constructed in Yusufeli district of Artvin province has
been examined in the study. Although it is essential in terms of energy, it
affects the people living in the region both positively and negatively. The
residential areas in Yusufeli will be under the water of Yusufeli Dam,
therefore new residential areas are being built. In this study, we have tried
to reveal the expectations of the residents in Yusufeli from the new
residential areas. And also, the places where the local residents want to
migrate, the reasons, and the migration trends in their preferences for the new
residential areas have been assessed. The data used in the study consists of;
(i) population and migration statistics from official institutions and
organizations (ii) Survey data obtained from field surveys applied in Yusufeli
district. Simple Correspondence Analysis has been applied to the collected data
to determine the participants' immigration tendencies for the future, and the
relationship between the cities and the reasons why they want to migrate.
According to the survey results, ¾ of the local people do not support dam
construction. It is thought that approximately ¼ of the local people will migrate
after the construction of the dam. The analysis 

Anahtar Kelimeler

Yusufeli, Çoruh catchment, dam, displaced population, internal migration

Kaynakça

• Abadan Unat, N., 2002. Bitmeyen Göç. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Alpar, R., 2013. Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Artvin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2012. Artvin Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü faaliyet raporu, http://artvin.tarim.gov.tr/Belgeler/Faaliyet%20Raporu.pdf.
• Atvur, S. 2014. ‘Baraj politikalarına karşı toplumsal tepkiler: Hindistan ve Türkiye’deki toplumsal hareketlerin karşılaştırılması’. Yönetim ve Ekonomi :2(1), 281-298.
• Bahçalı, S., 2015. ‘Artvinlilerin göç tercihlerinde Bursa’nın yerinin sosyo-ekonomik ve mekânsal analizi’. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 249 sayfa.
• Bahçalı, S., Özözen Kahraman, S. 2016. ‘Artvinlilerin göç tercihlerinde Bursa’nın yerinin sosyo-ekonomik ve mekânsal analizi’. Coğrafya Dergisi 33, 37-52.
• Bakırcı, M. 1997. ‘Türkiye’de yer değiştiren şehirlere yeni bir örnek: Samsat’. Türk Coğrafya Dergisi 32, 302-365.
• Bakırcı, M. 2016. ‘Barajların mekânın yeniden organizasyonuna etkileri: Melen Barajı örneği’. Marmara Coğrafya Dergisi, 33, 439-464.
• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) TD, No.190, 8.
• BOA, C.EV., (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) “Liva-i Kiskim Kaza-i Pertekrek tabi-i nesf-i Givnar nam karyede…”, 271
• Cai, F., 1997. ‘Recent tends of migration and population in shandong’. In Scharping, T. (eds.) Floating Population and Migration in China, Institut für Asienkunde, Hamburg.
• Clausen, E., 1998. Applied correspondence analysis-an ıntroduction. Thousand Oaks: Sage, Kalifornia. Cochran, W. G,. 1982. Sampling Techniques. John Wiley & Sons, New York.
• Das, S., K., 2016. ‘A Gaze without a Gaze State, develpment and the internally displaced person in contemporary India’. In Padovani, F. (eds.) Development-ınduced displacement in India and China: a comparative look at the burdens of growth, Lanham- Maryland USA.
• Davin, D., 1998. ‘Chinese rural society in the 1990s’. In Zhang, F. (eds.) Gender and migration in China in Christiansen, Village Inc. Curzon Press, Surrey.
• Demirel, M., 2010a. ‘Osmanlı’da Cumhuriyet’e Yusufeli’de idari yapı’. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1-10, Yusufeli Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• Demirel, M., 2010b. Yusufeli tarihi. Yusufeli Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• DSİ, 2006. Yusufeli Barajı ve HES projesi çevresel etki değerlendirmesi raporu, http://www2.dsi.gov.tr/yusufeli_projesi.pdf.
• DSİ 26. Bölge Müdürlüğü, 2017. Yusufeli Barajı ve HES projesinde ana kayaya ulaşıldı, http://bolge26.dsi.gov.tr/haberler/2017/04/21/yusufeli-baraji-ve-hes-projesinde-ana-kayaya-ula%C5%9Fildi.
• Dutta, M., 2017. ‘Development, displayment and women in India’. In NHIT. (eds.) National Conference on Contradiction, Conflict and Continuity: Their Significance in Contemporary Society, Allied, Durgapur.
• Erbaş, S. C. 2010. ‘Öğdem’den Ahalt’a Yusufeli’. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 25-30, Yusufeli Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• Fakıoğlu, S., Kağnıcıoğlu., 2009. ‘Doğu Karadeniz Ve Çoruh Havzalarının hidroelektrik enerji üretimi açısından değerlendirilmesi’ Forum 2009: Doğu Karadeniz Bölgesi hidroelektrik enerji potansiyeli ve bunun ülke enerji politikalarındaki yeri, 40-50, Trabzon.
• Fuggle, R., Smith, W. T., 2000. ‘Large dams in water and energy resource development in the People's Republic of China’. Country Review Paper, Cape Town, South Africa Republic.
• Heming, L., Waley, P., Rees, P., 2001. ‘Reservoir resettlement in China: past experience and the Three Gorges Dam’ The Geographical Journal, 167(3), 195–212.
• Işıklar, E., Yılmaz, V., Çoşkun, D. 2011. ‘Eskişehir’deki üniversitelerde görevli akademik personelin iş tatmini ve duygusal tükenmişliklerinin Log-linear Modeller ve Correspondence Analizi ile incelenmesi’. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 26(2), 113-134.
• Kayhan, M., Alan, İ., 2012. Türkiye Alansal Yağış Analizi, https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/alansalyagisanalizi.pdf.
• Kışla, İ., 2008. ‘Sosyal Politika açısından Artvin’den İstanbul’a göç’. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi’, İstanbul Üniversitesi. 303 sayfa.
• Koday, Z., Erhan, K., 2010. ‘Yusufeli ilçesinin idari coğrafya analizi’. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 1-11.
• Li, C., 1998. ‘Surplus rural labourers and internal migration in China’. In Bakken, B. (eds.) Migration in China, Migration in China Nordic Institute of Asian Studies Report Series, No: 31, Copenhagen.
• Özalp, M., Yüksel E., Yıldırımer, S., 2012. ‘Cbs yardımı ile Çoruh Nehri üzerinde planlanan baraj ve yol projelerinin neden olacağı arazi kullanım değişiminin ve arazi tahribatının belirlenmesi’. IV. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 81-90, Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Özdamar, K., 2002. Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-II. Kaan Yayınları, Eskisehir.
• Özkiraz, A., Acungil, Y. 2012. ‘Hemşehri derneklerinin kentlileşme sürecindeki rolü (Tokat örneği)’. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 29(1), 247-272.
• Paranjpye, V., 1988. Evaluating the Tehri Dam: an extended cost benefit appraisal. Indian National Trust for Art and Cultural Heritage, New Delhi.
• Richter, B. D., Postel, S., Revenga, C., Scudder, T., Lehner, B., Churchill., Chow, M. 2010. ‘Lost in development’s shadow: the downstream human consequences of dams’. Water Alternatives 3(2), 14-42.
• Routledge, P. 2003. ‘Voices of the dammed: discursive resistance amidst erasure in the Narmada Valley, India’. Political Geography 22, 243-270.
• Roy, A., 1999. The Greater Common Good, http://www.narmada.org/gcg/gcg.html.
• Sariş, F., Hannah, D. M., Eastwood, W. J., 2010. ‘Changes In Precipitation And River Flow In Northeast Turkey: Associations With The North Atlantic Oscillation’. Sixth World FRIEND Conference In Global Change: Facing Risks and Threats to Water Resources, 568-575, Fez, Morocco..
• Sever, R., 2010. ‘Yusufeli Barajı ve bazı çevresel etkileri’. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 193-206, Yusufeli Belediyesi, İstanbul.
• Sever, R., Ulu Kalın., Ö. 2010. ‘Artvin İlinde yapılan/yapılmakta olan barajlar hakkında Artvin halkının bazı görüşleri’. Doğu Coğrafya Dergisi 15(23), 65-79.
• Seyfullahoğulları, A. 2003. ‘Çapraz tabloların analizi ve ticari malların değerlendirilmesiyle ilgili bir uygulama’. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 4, 39-60.
• Sönmez, M. E. 2012. ‘Barajların mekân üzerindeki olumsuz etkileri ve Türkiye’den örnekler’. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1, 213-231.
• Sucu, S., Dinç, T., 2008. ‘Çoruh Havzası Projeleri’. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 1. Cilt, 33-38, TMMOB, Ankara.
• Suner, A., Çelikoğlu, C. C. 2010. ‘Toplum tabanlı bir çalışmada çoklu uygunluk analizi ve kümeleme analizi ile sağlık kurumu seçimi’. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 25(2), 43-55.
• Şenlik, İ. 2013. ‘Hidroelektrik santrallerinin çevre, kültür ve toplumsal yaşama etkileri, HES'lere yeşil enerji sorgusu’. Elektrik Mühendisliği Dergisi 447, 45-50.
• Tıraş, M., Kaya, G., Sevindi, C., 2010. ‘Yusufeli ilçesinde köylerin coğrafi özellikleri’. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 177-192, Yusufeli Belediyesi, İstanbul.
• Tilt, B., Gerkey, D. 2016. ‘Dams and population displacement on China’s Upper Mekong River: Implications for social capital and social–ecological resilience’. Global Environmental Change, 36, 153-62.
• TUİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Genel Kurul Tutanağı, 2015.
• https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/Tutanak_B_SD.birlesim_baslangic_yazici?P4=22403&P5=H&page1=25&page2=25.
• Ünal, Ç. 1998. ‘Yeniden yerleştirme sorunları, çözüm önerileri ve bir örnek’. Türk Coğrafya Dergisi 33, 163-182.
• Wilmsen, B., Webber, M., Duan, Y. 2011. ‘Involuntary rural resettlement: resources, strategies, and outcomes at the Three Gorges Dam, China’. The Journal of Environment & Development, 20, 355-380.
• World Commission on Dams, 2000. Damsand Development Report, https://www.internationalrivers.org/files/attachedfiles/world_commission_on_dams_final_report.pdf.
• Yusufeli Belediyesi, 2014. Yusufeli Yeni Yerleşim Yeri İmar Planı Askıya Çıktı, http://yusufeli.bel.tr/hbr-detay-381.html.