Effects of Socio-Economic Changes in Communities   on the Settlement Pattern in Izmir during the Ottoman Period

Yıl 2012, Cilt: 21 Sayı: 2, 25 - 35, 01.12.2012

H. İbrahim Alpaslan

Öz

Izmir was one of the important trade centres during the Ottoman period. Due to its trade capacity, the city was an attractive and inviting settlement for people with different religious and national backgrounds, from the Middle East to the Western Europe. As a result of this trend, since the end of the 16^th century the city has become an area with a mixed population that consists of Turks, Greeks, Armenians and Jews. The traces of these different groups can be found in different scales of the urban space, ranging from “individual buildings” to “district scale”. However, it is known that the socio-economic positions of the communities developed during the five centuries depending on the quality and quantity of the commerce and the state of the Empire. In the early periods, commercial activities in Izmir had a small-scale regional characteristic, especially responding the needs of Istanbul however since the beginning of 17^th Century, the city started to become an important port in the Mediterranean. This study, focusing on the axis between the harbour and the Kadifekale (Pagos) in Izmir, deals with the reflexions of the settlement traditions of different groups and  their changing socio-economic characteristics on the urban space.

Keywords: Ottoman Izmir, Settlement, Harbour, Kadifekale, Pagos

Anahtar Kelimeler

-

OSMANLI DÖNEMİ İZMİRİ’NDE MİLLETLERİN SOSYO-EKONOMİK KONUMLARINDAKİ DEĞİŞİMLERİN YERLEŞİM DOKUSUNA ETKİLERİ

Öz

İzmir, yaklaşık 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar süren Osmanlı egemenliği süresince imparatorluğun en önemli ticaret merkezlerinden biri olmuştur. Bu yüksek ticaret hacmine bağlı olarak kent her zaman bir çekim merkezi olmuş, Ortadoğu'dan Batı Avrupa'ya kadar birçok bölgeden farklı din ve milletlere mensup toplulukları kendine çekmiştir. Bu eğilimin sonucu olarak 16. yüzyılın sonlarından itibaren kent Türk, Rum, Ermeni ve Yahudi kültürlerin bir arada yaşadığı ve kendi sosyal, ekonomik, kültürel özelliklerinin belirleyiciliğinde yapılı çevreyi biçimlendirdiği bir inşa alanına dönüşmüştür. Tekil bina ölçeğinden mahalle ölçeğine kadar kentsel mekânın farklı ölçeklerinde bu etkileşimin izlerine rastlamak mümkündür. Bununla birlikte beş yüzyıllık süre boyunca nüfusu oluşturan toplulukların sosyoekonomik konumlarının gerek kentin ticari hacmi ve niteliğine gerekse daha üst ölçekte imparatorluğun durumuna koşut olarak birbirlerinden farklı olarak geliştiği görülmektedir. Erken dönemlerde İstanbul'a yiyecek sağlamaya odaklı küçük ölçekli bölgesel ticaret merkezinin zamanla Akdeniz'in en önemli ihracat limanlarından birine dönüşmesi sürecine kentteki toplulukların eklemlenme biçimleri ve sağladıkları kazançlar çok farklı olmuştur. Gerek toplulukların yerleşme geleneklerinin gerekse süreç içerisindeki sosyo-ekonomik konumlarındaki değişmelerin kentsel mekâna yerleşim ölçeğinde yansımalarına dair izler özellikle liman ve Kadifekale (Pagos) aksına odaklanan bu çalışmanın özünü oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı İzmiri, Yerleşim, Liman, Kadifekale

 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İzmiri, Yerleşim, Liman, Kadifekale

Kaynakça

• Atay, Ç., 1978. Tarih içinde İzmir. Tifset Basım ve Yayın, İzmir.
• Baykara, T., 1974. İzmir Şehri ve Tarihi. Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.
• Beyru, R., 2011. 19. Yüzyılda İzmir Kenti. Literatür Yayınları, İstanbul.
• Bilsel, C., 2011. 'İzmir ya da Bir Akdeniz Liman Kentinin Denizle Değişen İlişkisi Üzerine'. Arredamento Mimarlık Dergisi, 250: 71-83.
• Frangakis-Syrett, E., 2006. 18. Yüzyılda İzmir'de Ticaret 1700-1820. İBB Kültür Yayını, İzmir.
• Goffman, D. 1990. Goffman, D., 2000. “İzmir: Köyden Kolonyal Liman Kentine”. Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti içinde 88-151. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kasaba, R. 1994. “İzmir” Ç. Keyder, Y. E. Özveren, D. Quataert (Editörler) Doğu Akdeniz'de Liman Kentleri içinde sf. 1-22. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• Kurmuş, O. 2007. Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi. Yordam Kitap, İstanbul.
• Kütükoğlu, M. S., 2001. 'İzmir Maddesi'. İslam Ansiklopedisi içinde Cilt: 23 514-524. Türk Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Mazower, M., 2007. Selanik: Hayaletler Şehri, Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Yahudiler (1430-1950) Yapı Kredi Yayınları İstanbul.
• Michaud, J. F., Poujoulat, J. J., 2007. İzmir'den İstanbul'a Batı Anadolu 1830. İstiklal Kitabevi, İstanbul.
• Müller, A. M., 1999. İzmir 1726. Tepekule Kitaplığı Yayınları, İzmir.
• Müller-Wiener, W. 1962. Die Stadtbefestigungen von İzmir, Sığacık und Çandarlı. Bemerkungen zur mittelalterlichen Topographie des nördlichen Jonien. Istanbuler Mitteilungen, 12: 59-97.
• Storari, (1854-56). Storari Haritası. Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’nden (APİKAM) dijital ortamda temin edilmiştir.
• Yılmaz, F. S. Yetkin. 2003. İzmir Kartpostalları 1900. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. İzmir.