MANYAS (KUŞ) GÖLÜNDE (BALIKESİR) SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞI: KÜLTÜR, EKOLOJİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 179 - 198, 24.12.2019

Yilmaz Arı

Öz

Bu
çalışma, önemli bir tatlı su balık üretim alanı olan Manyas Gölü’nde balıkçılık
faaliyetlerini ele almaktadır. Manyas Gölü, tatlı su ürünlerinin yaşaması için
uygun ekolojik koşullara sahip sığ bir göldür. Göl çevresinde yaşayan yerel
halk, gölden avladığı balıkları hem yerel tüketim hem de ticari olarak
değerlendirmektedir. Son çalışmalar Manyas Gölü’nde 34 çeşit balık yaşadığını
tespit etmiştir. Bunlardan bazıları yöre kültürü ve ekonomisinde önemli bir
yere sahiptir. Ancak son 40-50 yıldır gölün kirliliği, ekolojik yapısında
meydana gelen insan kaynaklı değişimler ve egzotik türlerin istilası gibi faktörler
balık yaşamını ve türlerini önemli ölçüde değiştirmiştir. Bu kapsamda bu
çalışma Manyas Gölü’nde yapılan tatlı su ürünleri avcılığının uzun dönemli
karakterini ortaya koyarak, göl balıkçılığında zamanla meydana gelen
değişimleri ve bu değişimlerin kültürel, politik ve ekonomik sebeplerini ortaya
koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada tatlı su avcılığı rakamlarından oluşan nicel
veriler ile balıkçılık kültürünü anlamaya dönük olarak saha çalışması ile
toplanan nitel veriler birlikte, karma araştırma deseni kullanarak analiz
edilmiştir. Çalışma sonucu, balıkçılığın ekonomik ve kültürel olarak yöre halkı
için oldukça önemli olduğunu; su ürünlerinin bazı ekolojik ve çevresel
olumsuzluklardan etkilendiğini; bu nedenlerden dolayı avlanan türlerde zamanla
önemli değişiklikler olduğunu göstermektedir. Hem göl ekosisteminin ekolojik
karakterinin bozulmaması, hem de göldeki tatlı su ürünleri üretiminin kültürel
ve ekonomik önemini koruması için bir dizi tedbir alınması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manyas Gölü, balıkçılık, kültürel ve politik ekoloji, sürdürülebilir su ürünleri üretimi

Fisheries in Lake Manyas (Balıkesir): Culture, Ecology and Sustainability

Öz

This study deals with fisheries in Lake Manyas, an important freshwater fish production area. Lake Manyas is a shallow lake with suitable ecological conditions for freshwater fish to survive. The local people living around the lake consume the fish they catch from the lake themselves and sell them commercially. Recent studies have identified 34 different types of fish in Lake Manyas. Some of them have an important place in the local culture and economy. However, the pollution of the lake, human-induced changes in the ecological structure and the invasion of exotic species have significantly affected the sustainable use of the lake in the last 40-50 years and have significantly changed the fish life and species. In this context, this study aims to reveal the basic characteristics of freshwater fisheries in Lake Manyas and to investigate the changes in lake fisheries over time and the cultural, political and economic reasons for the change. The quantitative data consisting of freshwater fishing figures and the qualitative data collected from the fieldwork to understand the fishery culture were analyzed using a mixed research design. The results of the study indicates that fishing is very important for the local people economically and culturally; that fisheries are affected by some ecological and environmental problems; therefore, there are significant changes in the caught species over time. A number of measures need to be taken to preserve both the ecological character of the lake ecosystem and the cultural and economic importance of freshwater fisheries in the lake.

Anahtar Kelimeler

Lake Manyas, fisheries, cultural and political ecology, sustainable fisheries

Kaynakça

• Akova, S. B., 2015. Aquaculture and its distribution in Turkey. Journal of Aquaculture Engineering and Fisheries Research 1(4), 160-190.
• Arı, Y., 2001. Visions of a Wetland: Linking Culture and Conservation at Lake Manyas, Turkey. Ann Arbor, Michigan, USA.
• Arı, Y., 2003a. Manyas Gölü'nün kültürel ekolojisi: Tarihi süreçte adaptasyon ve değişimi. Türk Coğrafya Dergisi 40, 75-97.
• Arı, Y., 2003b. Kuş Cenneti Milli Parkı’nda park yönetimi-yöre halkı ilişkisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 8(9), 7-37.
• Arı, Y., 2017. Çevresel determinizmden politik ekolojiye: son 100 yılda dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34.
• Arı, Y., Arslan, F., 2007. Sanayicilerin doğa koruma algısı: Bandırmalı sanayiciler ve Kuş Cenneti Milli Parkı örneği. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 10(17), 12-35.
• Arısoy, S., 1963. Türkiye balıkçılığının reorganizasyonu. Türk Coğrafya Dergisi, 22(23), 113-148.
• Avan, S., 2007. Manyas Gölü balıkçılarının sosyo-ekonomik yapısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 53 sayfa.
• Bakır, T. (2003). Daskyleion (Tyaiy Drayahya) Hellespontine Phrygia Bölgesi Akhaemenid Satraplığı. Anadolu 25, 1-26.
• Balaban, C., 2010. Manyas Kuş Gölü’ nün Balık Faunası ve Türlerin Bazı Biyolojik Özellikleri. Y. Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, 157 sayfa.
• Balık, S., 1987. Kuş Gölü balıkları ve balıkçılığı. 2. Bandırma Kuş Cenneti ve Kuş Gölü Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-27. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Balık, S., 1989. Kuş Gölü ve Kuş Cenneti Milli Parkı’nın bugünkü sorunları. 4. Kuşcenneti Milli Parkı’nın Sorunları ve Çözüm Önerileri Sempozyumu. Ankara: Tarım Orman ve Köy İsleri Bakanlığı. Ankara.
• Balık, S., Ustaoğlu, M. R., Sarı, H. M., Özbek, M., 1996. Kuş Gölündeki (Bandırma) tatlısu kolyozu (Chalcalburnus chalcoides güldenstaedt, 1772) popülasyonunun biyolojik özelliklerinin incelenmesi. Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi 13, 171-182.
• Berber, S., Balık, S., 2006 . Manyas Gölü (Balıkesir) tatlı su ıstakozunun (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) bazı büyüme ve morfometrik özelliklerinin belirlenmesi. Su Ürünleri Dergisi 23(1-2), 83-91.
• Berkes, F., 2017. Sacred ecology. Routledge.
• Bozkurt, R., Yüksel, A. Y., 2017. Balık geçitleri ve hidroelektrik santrallerinin balık göçlerine etkisi. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 6(2), 94-99.
• Bruton, M. N., 1995. Have fishes had their chips? The dilemma of threatened fishes. Environmental Biology of Fishes 43, 1–27.
• Bryman, A., 2006 . Integrating quantitative and qualitative research: how is it done? Qualitative Research 6(1), 97-113.
• Creswell, J. W., Clark, V. L. P., 2017. Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.
• Çelik, K., 2006 . Spatial and seasonal variations in chlorophyll-nutrient relationships in the shallow hypertrophic Lake Manyas, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 117(1-3), 261-269.
• Çelik, K., Giritlioğlu, E., 2017. Zooplanktonik organizmaların Manyas Barajında (Balıkesir) mevsimsel değişimi ve bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerle olan ilişkileri. Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 65-72.
• Çınar, Ş., Küçükkara, R., Balık, İ., Çubuk, H., 2013. Uluabat (Apolyont) Gölü'ndeki balık faunasının tespiti, tür kompozisyonu ve ticari avcılığın türlere göre dağılımı. Journal of Fisheries Sciencescom 7, 309-316.
• Dogan, K., 2009. Iznik Gölü Bursa gümüs baligi avciligi yapan tekne sahibi balıkçıların sosyo-ekonomik analizi. Journal of Fisheries Sciences.com 3(1), 58-67.
• Elvira, B., Almodóvar, A., 2001. Freshwater fish introductions in Spain: facts and figures at the beginning of the 21st century. Journal of Fish Biology 59, 323-331.
• Emiroğlu, M., 1988. Türkiye'nin Su Ürünleri Üretimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 31(1-2), 77-144.
• FAO. 2018. The state of world fisheries and aquaculture 2018 - Meeting the sustainable development goals. Rome. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
• Fındıkoğlu, Z. F., 1962. Türkiye'den Rusya ve Amerika'ya göç eden İslav muhacirleri. Sosyoloji Konferansları 4, 56-93.
• Findikoglu, Z. F., 1966. Türkiye'de İslav Muhacirleri. İstanbul, Türkiye Harsi ve İçtimai Araştırmalar Derneği.
• Gido, K. B., Brown, J. H. 1999. Invasion of North American drainages by alien fish species. Freshwater Biology 42, 387–399.
• Greene, J. C., 2007. Mixed methods in social inquiry. San Francisco, John Wiley & Sons.
• Gürlük, S., Rehber, E., 2009. Manyas Gölü'nün çevresel değerlemesi üzerine bir araştırma. Tarım Ekonomisi Dergisi, 15(1-2), 9-15.
• Hacettepe Üniversitesi Raporu., 1997 . Manyas Gölü sulak alan yönetim planı projesi. Türkiye Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü. Proje No. 94K100010. Ankara.
• Hardin, G., 1968. The tragedy of the commons. Science 162(3859), 1243-1248.
• Hoşgören, M., 1994. Türkiye'nin gölleri. Türk Coğrafya Dergisi 29, 19-51.
• Hürriyet, 2019. http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/balikesir/manyas/kayip-balikci-7-gundur-bulunamadi-41122853.
• Innal, D., Erk’akan, F., 2006. Effects of exotic and translocated fish species in the inland waters of Turkey. Reviews in Fish Biology and Fisheries, 16(1), 39-50.
• Ivankova, N. V., Creswell, J. W., 2009. Mixed methods. Heigham, J. & Croker, R. (Eds.) Qualitative research in applied linguistics: A practical introduction, pp.135-161 . Springer.
• İlhan, A., Sarı, H. M., 2013. Marmara Gölü balık faunası ve balıkçılık faaliyetleri. Su Ürünleri Dergisi, 30(4), 187-191.
• Karabolat, M., 1997. Manyas Kuşcenneti’nin sorunları. Milli Parklar Av ve Yaban Hayati Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Koday, Z., 2001. Çıldır Golünde balıkçılık. Türk Coğrafya Dergisi 37, 171-183.
• Koswig, C., 1953. Manyas Gölü balıkları. Balık ve Balıkçılık Mecmuası 8(1), 3-20.
• Kuru, M., 2004. Türkiye iç su balıklarının son sistematik durumu. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 24(3), 1-21.
• Kuru, M. Yerli, S., Mangıt, F., Ünlü, E., Alp, A., 2014. Fish biodiversity in inland waters of Turkey. Journal of Academic Documents for Fisheries and Aquaculture, 1(3), 93-120.
• Moyle, P. B., Li, H. W., Barton, B., 1987. The Frankenstein effect: impact of introduced fishes on native fishes of North America. The Role of Fish Culture in Fisheries Management Stroud, R. H., (Ed.), pp. 415–426. Bethesda: American Fisheries Society. Netgazete., Internet: http://www.netgazete.com/detail?=0… Ekim 17, 2000.
• Öztürk, M. O., Altunel, F. N., 2001. Manyas Gölü'ndeki dört cyprinid türünde (Blicca bjoerkna, Rutilus rutilus, Scardinius erythropthalmus, Vimba vimba) belirlenen sestod olgusu. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 48, 43-50.
• Sağlam, C., Akyol, O., Ceyhan, T., 2015. Güllük dalyanı balıkçılığı. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 32(3), 145-149.
• Seyhan, K., 1987. Kuşcenneti Milli Parkı’nın sorunları. 2. Bandırma Kuş Cenneti ve Kuş Gölü Sempozyumu. Ankara: Tarım Orman ve Köy İsleri Bakanlığı. Ankara.
• Tarkan, A.S., Marr, S.M., Ekmekçi, F. G., 2015. Non-native and translocated freshwater fish species in Turkey. FISHMED Fishes in Mediterranean Environments 3, 1-28.
• Türker, D., Öktener A., Ünal, A., 2019. Dünden bugüne Manyas gölü balık faunası. Uluslar arası Bandırma ve Çevresi Sempozyumu. Bandırma, Balıkesir.
• Welcomme, R. 2016. Inland Fisheries: Past, Present, and Future Pages 7-14, in W. W. Taylor, D. M. Bartley, C. I. Goddard, N. J. Leonard, and R. Welcomme, editors. Freshwater, fish and the future: proceedings of the global cross-sectoral conference. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome; Michigan State University, East Lansing; and American Fisheries Society, Bethesda, Maryland.Yaşar, O., 2004. Türkiye’de Su Ürünleri Sanayii ve Çanakkale İli ‘ne Yönelik Bir Değerlendirme. Marmara Coğrafya Dergisi 9, 1-32.
• Yaşbek, İ., 1987. Kuşgölü'nün su ürünleri sorunları ve değerlendirmesi. 2. Bandırma Kuş Cenneti ve Kuş Gölü Sempozyumu. Ankara: Tarım Orman ve Köy İsleri Bakanlığı. Yaşbek, İ., 1989. Kuş Gölünün Su Ürünleri Sorunları ve Değerlendirilmesi”, II. Bandırma Kuş Cenneti ve Kuş Gölü Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 61-71, Bandırma.
• Yazıcı, H., Arıbaş, K., 2002. Beyşehir Gölü Adalarında Nüfus, Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi 10, 33-54.
• Young, M. D., 1999. The design of fishing-right systems—the NSW experience. Ecological Economics, 31(2), 305-316.
• Yurtoğlu, N., 2017. Erken Cumhuriyet Dönemi ve Sonrasında Türkiye’de Balıkçılık Faaliyetleri 1923-1960. Tarih İncelemeleri Dergisi 32(1), 233-263.
• Zaman, S., Çetin, B., 2006. Eğirdir gölünde su ürünleri avcılığı. Doğu Coğrafya Dergisi 11(16), 273–304.