Kentlerin Neoliberalizmle İmtihanını Anlamak: Kentleşmenin Ekonomi Politiği ve “Fiilen Var Olan Neoliberalizm"

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 2, 493 - 507, 18.12.2022

Hatice Turut , Ertuğrul Murat Özgür

https://doi.org/10.51800/ecd.1133716

Öz

Kent çalışmalarında mekân üretiminin eleştirisine yönelik araştırmalar son dönemlerde daha fazla ilgi konusu haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı eleştirel kent teorisyenlerinin kenti yeniden okuma biçimlerine odaklanarak kentleşmenin ekonomi politiğini tartışmaktır. Brenner ve Theodore gibi eleştirel kent teorisyenleri tarafından geliştirilen “fiilen var olan neoliberalizm” kuramından hareketle, çalışmada neoliberalizmin kentleşme sürecinde kurumsal ve mekansal dönüşümler incelenmiştir. Kurama göre neoliberalizmin kentleşmesi üç evrede gerçekleşir. Bunlardan birincisi, neoliberal uygulamaların yol bağımlı karakteri; ikincisi, neoliberal politika ve kurumsal değişimlerin yaratıcı ve yıkıcı momentleri ve üçüncüsü kentlerin neoliberal müdahaleler açısından kritik arenalara dönüşümüdür. Çalışma, kentsel coğrafya çalışmalarının eleştirel bilgi tabanına daha fazla katkı sağlamak için, kenti ekonomi politik perspektif ile okuyan araştırma örneklerinin tartışması ile son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberal kentleşme, eleştirel kent kuramları, “fiilen var olan neoliberalizm”, ekonomi politik, diyalektik

Understanding Cities’ Challenge with Neoliberalism: Political Economy of Urbanization and “Actually Existing Neoliberalism”

Öz

Studies on the criticism of space production in urban research have become a subject of more interest in recent years. The aim of this study is to discuss the political economy of urbanization, focusing on the ways in which critical urban theorists reread the city. Starting from the theory of “actually existing neoliberalism” developed by critical urban theorists such as Brenner and Theodore, institutional and spatial transformations in the urbanization process of neoliberalism were examined in this work. The first is the path-dependent character of neoliberal practices; the second is the creative and destructive moments of neoliberal policy and institutional changes; and the third is the transformation of cities into critical arenas for neoliberal interventions. To further contribute to the critical knowledge base of urban geography studies, the paper ends with a discussion of the study examples that investigate the city from a political economy perspective.

Anahtar Kelimeler

Neoliberal urbanization, critical urban theories, actually existing neoliberalism, political economy, dialectic

Kaynakça

• Aksoy, A. (2014). İstanbul’un neoliberalizmle imtihanı. A. Bartu-Candan & C. Özbay (Eds.) içinde Yeni İstanbul Çalışmaları Sınırlar, Mücadeleler, Açılımlar (s. 27-46). İstanbul: Metis.
• Akyol, S. (2016). Neoliberalizm tartışmalarına maliye politikası çerçevesinden bir bakış. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 291-307.
• Arı, A. (2006). Küreselleşme ve kuralsızlaştırma, Çalışma ve Toplum, 3, 23-30.
• Barnett, C. (2005). The consolations of ‘neoliberalism’, Geoforum, 36, 7-12.
• Berger, M. (1999). Up from neoliberalism: Free-Market mythologies and the corning crisis of global capitalism, Third World Quarterly, 20(2), 453-463.
• Bora, T. (2016). Türk muhafazakarlığı ve inşaat şehveti büyük olsun bizim olsun. T. Bora (Ed.) içinde, İnşaat Ya Resulullah (s. 9-16). İstanbul: İletişim.
• Braithwaite, J. (2000). The new regulatory state and the transformation of criminology, British Journal of Criminology, 40, 222-238.
• Braithwaite, J. (2005). Neoliberalism or regulatory capitalism. RegNet Occasional Paper, 5, https://ssrn.com/abstract=875789 veya http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.875789
• Braithwaite, J. (2008). Regulatory capitalism, how it works, ideas for making it better. Cheltenham: Edward Elgar.
• Brenner, N. (2014 [2012]). Eleştirel kent teorisi nedir?, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 29-46). İstanbul: Sel.
• Brenner, N., Marcuse, P., & Mayer, M. (2014 [2012]). Kar için değil halk için-giriş, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 15-28). İstanbul: Sel.
• Brenner, N., Madden, D.J., & Wachsmuth, D. (2014 [2012]). Asemblajlar, aktör-ağlar ve eleştirel kent teorisinin karşılaştığı zorluklar, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 155-181). İstanbul: Sel.
• Brenner, N., Peck, J., & Theodore, N. (2010). Variegated neoliberalization: geographies, modalities, Global Networks, 10(2), 182-222.
• Brenner, N., & Theodore, N. (2002). Cities and the geographies of actually existing neoliberalism. Antipode, 34(3), 349-379.
• Broomhill, R. (2001). Neoliberal globalism and the local state: A regulation approach. Journal of Australian Political Economy, 48, 115-140.
• Cahill, D. (2010). ‘Actually existing neoliberalism’ and the global economic crisis, Labour & Industry, 20(3), 298-316, DOI: 10.1080/10301763.2010.10669405
• Cahill, D., Cooper, M., Konings, M., & Primrose, D. (2018). Introduction: Approaches to neoliberalism, D. Cahill, M. Cooper, M. Konings & D. Primrose (Eds.) içinde The Sage Handbook of Neoliberalism (s. xxv-xxxiii). UK: SAGE.
• Collier, S.J., (2012). Neoliberalism as big Leviathan, or . . . ?, A response to Wacquant and Hilgers. Social Anthropology, 20(2), 186-195, doi:10.1111/j.1469-8676.2012.00195.x
• David, P. A., (1985). Clio and the economics of QWERTY. The American Economic Review, 75(2), 332-337.
• Dean, M., (2012). Free economy, strong state, D. Cahill, L. Edwards & F. Stilwell (Eds.) içinde Neoliberalism: Beyond the Free Market (s. 69-89). Cheltenham: Edward Elgar.
• Dumenil, G., & Levy, D. (2004 [2000]). Capital resurgent: Roots of the neoliberal revolution. (Çev. Derek Jeffers). Cambridge: Harvard University Press.
• Dworkin, G. (2020). Paternalizm, Stanford Felsefe Ansiklopedisi (Çev. Ali Berk Akbulut). https://kualiafelsefedergisi.com/2020/07/paternalizm-stanford-felsefe-ansiklopedisi/
• Erman, T. (2010). Kent çalışmalarının geçmişi ve bugünü: Hâkim paradigmalar ve yeni sorunsallar, İdealkent, 1, 32-43.
• Florida, R. (2002). The rise of the creative class: And how it’s transforming work, leisure, community, and everyday life. New York: Basic Books.
• Friedman, M. (2002 [1962]). Capitalism and freedom. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Garreton, M. (2017). City profile: Actually existing neoliberalism in Greater Santiago, Cities, 65, 32-50.
• Geniş, Ş. (2020). Giriş: Otoriter neoliberalizm ve otoriter kentleşme, Ş. Geniş (Ed.) içinde Otoriter Neoliberalizmin Gölgesinde: Kent, Mekân, İnsan (s. 9-38). Ankara: Nika.
• Goldstein, D. (2012). Decolonialising “actually existing neoliberalism”, Social Anthropology, 20(3), 304-309.
• Gottdiener, M. (2001 [1984]). Mekân kuramı üzerine tartışma: Kentsel praksise doğru. (Çev. H. Çağatay Keskinok). Praksis, 2, 248-269.
• Hackworth, J. (2002). Postrecession gentrification in New York City, Urban Affairs Review, 37(6), 815-843.
• Harvey, D. (2008). The Right to the City, https://davidharvey.org/media/righttothecity.pdf
• Harvey, D. (2012 [2001]). Sermayenin Mekânları Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru. (Çev. Başak Kıcır, Deniz Koç, Kıvanç Tanrıyar & Seda Yüksel). İstanbul: Sel.
• Harvey, D. (2015 [2005]). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. (Çev. Aylin Onacak). İstanbul:Sel.
• Hilgers, M. (2012). The historicity of the neoliberal state, Social Anthropology, 20(1), 80-94.
• Janebová, R. (2022). Loïc Wacquant, the concept of the “centaur state” and social work: The case of the Czech Republic, European Journal of Social Work, 25(1), 4-14, DOI: 10.1080/13691457.2020.1819206
• Jones, M., & Ward, K. (2002). “Excavating the logic of British urban policy: Neoliberalism as the “crisis of crisis-management.” Antipode, 34(3), 473-494.
• Jordana, J., & Levi-Faur, D. (2004). The politics of regulation in the age of governance, J. Jordana & D. Levi-Faur (Eds.) içinde The politics of regulation (s. 1-28). UK: Edward Elgar.
• Karakuş-Candan, T. (2014). Neoliberal laboratuvar Şili, İstanbul: NotaBene.
• Karaman, O. (2008). Urban pulse-(RE)making space for globalization in İstanbul, Urban Geography, 29(6), 518-525, doi: 10.2747/0272-3638.29.6.518 Katznelson, I. (1992). Marxism and the city. Oxford: Clarendon Press.
• Krätke, S. (2014 [2012]). “Yaratıcı şehirler”in yeni kentsel büyüme ideolojisi, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 182-198). İstanbul: Sel.
• Kurtuluş, H. (2005). Bir ‘ütopya’ olarak Bahçeşehir, H. Kurtuluş (Ed.) içinde İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 77-126). İstanbul: Bağlam.
• Kurtuluş, H. (2005a). İstanbul’da kapalı yerleşmeler: Beykoz konakları örneği. H. Kurtuluş (Ed.) içinde İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 161-186). İstanbul: Bağlam.
• Lefebvre, H. (1996). Writings on cities. (Çev.&Der. Eleonore Kofman ve Elizabeth Lebas), UK: Blackwell Publishers.
• Lefebvre, H. (2013 [1970]). Kentsel devrim. (Çev. Selim Sezer). İstanbul: Sel.
• Lefebvre, H. (2014 [1974]). Mekânın üretimi. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Sel.
• Levi-Faur, D. (2005). The Global Diffusion of Regulatory Capitalism, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 598(21), 12-32.
• Lipietz, A. (1992). A regulationist approach to the future of urban ecology, Capitalism, Nature, Socialism, 3(3), 101-110.
• Marcuse, P. (2014 [2012]). “Hangi kent kim(ler)in hakkı?”, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 47-71). İstanbul: Sel.
• Ollman, B. (2019 [2003]). Diyalektiğin dansı: Marx’ın yönteminde adımlar, İstanbul: Yordam.
• Osborne, D., & Gaebler, T. (1992). Reinventing government, MA: Addison-Wesley.
• Öktem, B. (2005). Küresel kent söyleminin kentsel mekânı dönüştürmedeki rolü: Büyükdere-Maslak aksı, H. Kurtuluş (Ed.) içinde İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 25-76). İstanbul: Bağlam.
• Özdemir, E. (2010). Kentin tanımlanmasında sosyolojik yaklaşımlar: Toplumsal süreç ve/veya mekanın çözümlenmesi, İdealkent, 1, 44-77.
• Pacione, M. (2009). Urban geography: A global perspective, Routledge: London & New York.
• Page, S.E. (2006). Path dependence, Quarterly Journal of Political Science, 1, 87-115.
• Peck, J., Brenner, N., & Theodore, B. (2018). Actually existing neoliberalism, D. Cahill, M. Cooper, M. Konings & D. Primrose (Eds.) içinde The Sage Handbook of Neoliberalism (s. 3-15). UK: SAGE.
• Peck, J., & Theodore, N. (2012). Reanimating neoliberalism: process geographies of neoliberalisation, Social Anthropology, 20, 177-185.
• Peck, J., Theodore, N., & Brenner, N., (2009). Neoliberal urbanism: Models, moments, mutations, SIAS Review, XXIX(1), 49-66.
• Peck, J., & Tickell, A. (1994). Searching for a new institutional fix: The after-Fordist crisis and global-local disorder, A. Amin (Ed.), içinde Post-Fordism: A Reader (s. 280-315). Oxford: Blackwell.
• Peck J., & Tickell, A. (2002). Neoliberalizing space, Antipode, 34(3), 380-404.
• Penpecioğlu, M. (2016). Yapılı çevre üretimi, devlet ve büyük ölçekli kentsel projeler: Kapitalist kentleşme dinamiklerinin Türkiye’deki son 10 yılı, T. Bora (Ed.) içinde İnşaat Ya Resululllah (s. 163-180). İstanbul: İletişim.
• Pınarcıoğlu, N.P., Kanbak, A., & Şiriner, M. (2010). Kent kuramları, Ö. Uğurlu, N.Ş. Pınarcıoğlu, A. Kanbak, M. Şiriner (Eds.) içinde Kent Sosyolojisi Çalışmaları (s. 71-102). İstanbul: Örgün.
• Sankowski, E. (1985). “Paternalism” and social policy, American Philosophical Quarterly, 22(1), 1-12.
• Sayer, A. (1992). Method in social science: A realist approach, Routledge: London & New York.
• Schmid, C. (2014 [2012]). Henri Lefebvre, kent hakkı ve yeni metropol anaakımı, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 72-99). İstanbul: Sel.
• Schoenberger, E. (2004). The spatial fix revisited, Antipode, 36(3), 427-433.
• Slater, T. (2014 [2012]). Kayıp Marcuse Soylulaştırma ve Yerinden Etme Üzerine, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 227-261). İstanbul: Sel.
• Springer, S. (2012). Neoliberalism as discourse: between Foucauldian political economy and Marxian poststructuralism, Critical Discourse Studies, 9(2), 133-147.
• Swyngedouw, E. (1992). The mammon quest “glocalisation,” interspatial competition and the monetary order: The construction of new scales, M. Dunford & G. Kafkalas (Eds) içinde Cities and Regions in the New Europe (s. 39-62). London: Belhaven Press.
• Şen, B. (2005). Soylulaştırma: Kentsel mekânda yeni bir ayrışma biçimi, H. Kurtuluş (Ed.) içinde İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 127-160). İstanbul: Bağlam.
• Şengül, T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset kapitalist kentleşme süreçlerinin etkisi, Ankara: İmge.
• Tasan-Kok, Tuna. (2015). Analyzing path dependence to understand divergence: Investigating hybrid neo-liberal urban transformation processes in Turkey, European Planning Studies, 23(11), 2184-2209.
• Theodore, N., Peck, J., & Brenner, N. (2012 [2011]). Neoliberal kentçilik: Kentler ve piyasaların egemenliği. (Çeviren Şerife Geniş). İdealkent, 3(7), 21-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue/36644/417168
• Tokdoğan, N. (2018). Yeni Osmanlıcılık hınç, nostalji, narsisizm, İstanbul: İletişim.
• Turut, H. (2018). Türkiye’de Orta Ölçekli İki Kentin Neoliberal Kentleşme Deneyimi: Eskişehir ve Konya Örnekleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Turut, H., & Özgür, E. M. (2018). İki Kent Bir Temsil: Eskişehir ve Konya’da Neoliberal Kentleşmenin Mekân Üretimi. A.Ü. TÜCAUM (Dü.) 30.Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde, (s. 572-583), 3-6 Ekim 2018, Ankara.
• Vincensini, C. (2001). Is Path Dependence a Useful Concept to Analyse the Evolution of Ownership Structures in Central Europe? A Theoretical and Empirical Discussion. the Conference of “Institutions in Transition”, 13-14 Temmuz, Slovenya. https://www.umar.gov.si/fileadmin/user_upload/konference/06/13_vincensini.pdf
• Wacquant, L. (2012). Three steps to a historical anthropology of actually existing neoliberalism. Social Anthropology, 20, 66-79. https://doi.org/10.1111/j.1469-8676.2011.00189.x
• Wacquant, L. (2014). Marginality, ethnicity and penality in the neo-liberal city: an analytic cartography, Ethnic and Racial Studies, 37(10), 1687–1711, http://dx.doi.org/10.1080/01419870.2014.931991
• Warf, B., (Ed.).(2010). Encyclopedia of geography. SAGE Pub. https://dx.doi.org/10.4135/9781412939591
• Weber, I. M. (2018). China and neoliberalism: Moving beyond the China is/is not neoliberal dichotomy, D. Cahill, M. Cooper, M. Konings & D. Primrose (Eds.) içinde The Sage Handbook of Neoliberalism (s. 219-233). UK: SAGE.
• Yiftachel, O. (2014 [2012]). Eleştirel teori ve “gri alan” sömürgelerin seferberliği, N. Brenner, P. Marcuse & M. Mayer (Eds.) içinde Kar İçin Değil Halk İçin (Çev. Ali Yağız Şen) (s. 199-226). İstanbul: Sel.