TÜRKİYE’DE YOKSULLUK İLE MÜCADELEDE SOSYAL BÜTÇE ANLAYIŞI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 9, 1 - 11, 30.01.2022

Filiz Özbay

Öz

Toplumu meydana getiren bireylerin refah düzeyini yükseltmek, politika yapıcılarının temel görevlerinden birini oluşturmaktadır. Günümüzde bireylerin hayat standartlarını yükseltmek amacıyla yapılan yatırımlar/harcamalar her geçen gün önem kazanmakla beraber çeşitlenmektedir. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sosyal bütçeleri içerisinde yer alan sosyal harcamaları bu yatırımların başında yer almaktadır. Sosyal bütçe; daha iyi kamu politikaları yoluyla çocukların, kadınların ve dezavantajlı bireylerin hayat standartlarını yükseltmek amacıyla bütçedeki sosyal içerikli kamu harcamalarının (sosyal güvenlik, sosyal yardım, eğitim ve sağlık gibi) kullanılmasına yönelik bütçe uygulamaları olarak tanımlanmaktadır.
Toplumun sosyal faydasını maksimum düzeye çıkarmayı amaçlayan sosyal devlet anlayışı, uygulamış olduğu sosyal bütçe politikalarıyla yoksulluk ile mücadele etmektedir. Sosyal bütçe içerisinde yer alan harcama kalemleri içerisinde yoksul kesimi korumaya yönelik uygulamalar öncelikler arasında yer almaktadır. Bireylerin işsiz kalması sonucu verilen işsizlik ödenekleri, beşeri sermaye birikiminin artırılabilmesi için sağlanan eğitim ve sağlık yardımları, düşük gelir üzerinden vergi alınmaması, gelir düzeyi düşük olan bireylere özellikle dezavantajlı bireylere sağlanan sosyal koruma harcamaları ve gelir destekleri bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Türkiye diğer ülkeler ile kıyaslandığında refah seviyesi bakımından düşük olan ülkeler arasında yer almaktadır. Çünkü sosyal devlet anlayışının bir gereği olan sosyal harcamaların yeterli olmadığı görülmektedir. Bu sorunu çözmek için yapılması gereken ise sosyal harcamaların çözmeye çalıştığı yoksulluk ve adaletsiz gelir dağılımının sebeplerini belirlemektir. Bu ise sosyal bütçe içerisinde yer alan sosyal harcama politikalarının ekonomik politika tasarımı ile beraber yapılmasıyla mümkündür. Bu doğrultuda çalışmada öncelikle sosyal bütçe ve yoksulluk kavramlarının teorik çerçevesi ele alınmaktadır. Daha sonra ise Türkiye’de yoksulluk ile mücadelede sosyal bütçeye yönelik uygulanan politikalara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bütçe, Yoksulluk, Sosyal Harcama.

SOCIAL BUDGET APPROACH IN COMBATING POVERTY IN TURKEY

Öz

Increasing the welfare level of the individuals who make up the society is one of the main duties of policy makers. Today, investments/expenditures made in order to raise the living standards of individuals are becoming more important and diversified day by day. Social expenditures, which are included in the social budgets of especially developed and developing countries, are at the forefront of these investments. Social budget; It is defined as budgetary practices for using social-related public expenditures (such as social security, social assistance, education and health) in the budget in order to raise the living standards of children, women and disadvantaged individuals through better public policies.
The social state understanding, which aims to maximize the social benefit of the society, is struggling with poverty with the social budget policies it has implemented. Among the expenditure items included in the social budget, practices aimed at protecting the poor are among the priorities. Unemployment allowances given as a result of unemployment of individuals, education and health benefits provided to increase human capital accumulation, not collecting taxes on low income, social protection expenditures and income supports provided to individuals with low income level, especially to disadvantaged individuals are evaluated within this scope.
Compared to other countries, Turkey is among the countries with a low level of welfare. Because it is seen that social expenditures, which are a requirement of the social state understanding, are not sufficient. What needs to be done to solve this problem is to determine the causes of poverty and unequal income distribution that social expenditures try to solve. This is possible by making the social expenditure policies included in the social budget together with the economic policy design. In this direction, firstly, the theoretical framework of the concepts of social budget and poverty is discussed. Then, the policies applied towards the social budget in the fight against poverty in Turkey are included.

Anahtar Kelimeler

Social Budget, Poverty, Social Expenditure.

Kaynakça

• Açıkgöz, R. ve Yusufoğlu, Ö.Ş. (2012). Türkiye’de yoksulluk olgusu ve toplumsal yansımaları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), s.76-117.
• Ak, M. (2016). Toplumsal bir olgu olarak yoksulluk. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (54), s.296-306.
• Ay, S. (2012). Türkiye’de işsizliğin nedenleri: istihdam politikaları üzerine değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19(2), s.321-341.
• Brady, D. (2003). The politics of poverty: left political ınstitutions, the welfare state and poverty. Social Forces, 82 (2), 557-88. s.558.
• Çiçek, Ş.E. ve Dikmen, S. (2016). Sosyal bütçeleme örneği olarak çocuk dostu bütçe. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12, s.131-147.
• Doğan, H (ed). Sosyal hizmette dezavantajlı / risk altındaki gruplar. Nika Yayınevi 1. Baskı, Aralık 2020.
• Kaymaz, V. (2018). OECD ülkelerinde sosyal harcamaların belirleyicileri. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 4(2), s.118-130.
• Kemal, D. (2007). “Küreselleşme, büyüme ve gelir dağılımı”. Uluslar Arası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 27, s.1-9.
• Kızıler, N. (2017). Türkiye’de yoksullukla mücadele ve sosyal transfer harcamaları. Journal Of Life Economics, 2017 s.77-100.
• Kızılgöl, Ö. (2008). “Yoksulluğun belirleyicileri: Türkiye örneği”. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 45 (526), s.79-92.
• Kirmanoğlu, H. (2012), Kamu ekonomisi analizi, Beta Yayınevi. İstanbul, s.209.
• Kocabaş, F., Özgüler, V.C. (2019). Pasi̇f İşgücü pi̇yasasi poli̇ti̇kalari: ı̇şsi̇zli̇k ödeneği̇ ve ı̇şsi̇zli̇k yardimi uygulamalari. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), s.266-283.
• Koç, Ö.E. (2009). Sosyal devlet ve sosyal bütçe perspektifinden türkiye'de sosyal harcamalar. s.53-76.
• Scholz, W., Hagemejer, K ve Cichon, M. Social Budgeting. International Labour Office, 2000.
• Şahin, B. E. ve Sevimli, Y. (2013). Aktif istihdam politikaları kapsamında uygulanan işgücü yetiştirme kursları ve işkur’un önemi. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 1-10.
• Şeker, M (2011). Yerel yönetimlerde sosyal bütçeyi izleme raporu. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Tüğen, K. ve Eroğlu, A. (2017). Yoksulluğu önlemeye yönelik sosyal bütçe uygulamaları ve Türkiye açısından değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(627), s.31-46.
• Yıldız, K. (2014). İşsizlik türleri, her bir işsizlik türünün toplam işsizlikteki payı ve çeşitli demografik parametrelerle ilişkisi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (45), s.0-0.
• Yolcuoğlu, İ.G. (2012). Türkiye’de sosyal politika ve sosyal hizmetlerin geliştirilmesi. Toplum ve Hizmet, 23(2), s.145-158.
• https://www.sbb.gov.tr, Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentiler Raporları 2008-2021.
• https://data.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.12.2021.