Fahreddin er-Râzî’ye Göre Âlemin Yaratılış Süreci

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 205 - 223, 29.11.2018

Seyithan Can

Öz

Tarihin her
döneminde yaratılış olayına anlam katmak isteyen insanın, günümüzde de buna
yönelik çalışmalar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bizler de bu çalışmalara katkı
olarak hem kelamcı yönü hem de felsefi kişiliği olan Fahreddin er-Râzî’ye göre
âlemin yaratılış olayını inceledik. Razi’ye göre yaratılış olayını incelerken, yerin
yaratılışı, göğün yaratılışı, yaratılış öncelikleri ve yaratılış zamanlarına
yaklaşımını ortaya koyduk. Râzî’nin bu noktadaki ayırt edici özelliği, bu
konuda klasik yorumlardan farklı bir bakış açısı sergilemesidir. O, âlemi
parçalanamayan cüzlerden müteşekkil olarak kabul ederek, onu hadis olarak
tanımlar. Tanrı-âlem ilişkisine yönelik filozofların ortaya koyduğu ilk
maddenin ezeliyeti ve kelamcıların savunduğu yoktan yaratma tartışmalarının
Allah’ın kudreti açısından pek bir farklılık oluşturmadığını belirtir. Âlemin
yaratılması noktasında Râzî, ilk önce yerin yaratıldığını vurgular. Yerin
yaratılmasından sonra göklerin yaratıldığını, ondan sonra da yerin
düzenlendiğini belirtir. Âlemin yaratılmasının zamansallığı olarak ele alınan ‘altı
gün’ kavramının, zaman ifade etmediğini beyan eder. Öte yandan o, dünyanın
yuvarlak olduğunu kabul ederek buna yönelik akli temellendirmeler yapar. Âlemin
devamlılığı noktasında zorunlu olarak gördüğü yağmurların yaratılışına bilimsel
verilere yakın bir yaklaşım otaya koyması, bilime dayalı teoloji oluşturmada ki
özgünlüğüne bir örnekliktir.

Anahtar Kelimeler

Fahreddin er-Râzî, Yaratılış, Âlem, Gök

Kaynakça

• Altaş, Eşref, Fahreddin er-Râzî’nin İbn-i Sina Yorumun ve Eleştirisi, İz Yayınları, İstanbul 2009.
• Akgün, Tuncay, Gazali ve İbni Rüşd’e Göre Yaratma, Akçağ Yayınları, Ankara 2013.
• Atay, Hüseyin, Farabi ve İbn-i Sina’ya Göre Yaratma, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1974.
• Aydın, Hüseyin, İlim Felsefe ve Din açısından Yaratılış ve Gâyelilik, DİB. Yayınları, Ankara 2012.
• Ayrıntılı bilgi için bkz. Caner Taslaman, Big Bang ve Tanrı, İstanbul Yayınevi, İstanbul, 2013.
• Babuna, Cevat, Bilimden İmana, Babıali Kültür Yayınları, İstanbul 2001.
• Bayram, Enver, Râzî’nin Kur’an’daki Yeryüzü Ayetleriyle ilgili Tefsiri Kebirdeki Yorumları: Modern Jeoloji Biliminin Verileriyle Kısa Bir Mukayese.Düzgün, Şaban, Ali, Nesefi ve İslam Filozoflarına Göre Allah-Âlem ilişkisi, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Yerküre 20.01.2015.
• Fahreddin er-Râzî, el-Erbain fi Usuli’d-Din, Dâru’l Kitabu’l İlmiyye, Lübnan 2009.
• …………………...el-Metâlibu’l-Âliye Mine’l-İlmi’l-İlahi, Dâru’l Kitabu’l Arabi, Beyrut 1987, IV.
• ……………………Mebahisu’l Meşrikiyye, Dairatu’l Maarif En-Nizamiyyetul’l Kâinat, Haydarabad 1965, II.
• ……………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul, XVI.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XX.
• …………………..Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul II.
• ……………………Mefatihu’l Ğayb, Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXII.
• ……………………..Mefatihu’l Ğayb, Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XIX.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXVII.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXV.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXVIII.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXXI.
• ………………………Mefâtihu’l-Ğayb, çev. Cebeci, Lütfullah, Kılıç, Sadık, Cafer, Akçağ Yayınları, İstanbul XXIV.
• Karataş, Cağfer, Bakıllani’ye Göre Allah ve Âlem Tasavvuru, Arasta Yayınları, Bursa, 2003.
• ………………… Kelam Düşüncesinde Evren ve İnsan, Emin Yayınları, Bursa, 2011.
• Keskin, Halife, İslam düşüncesinde Allah-Âlem İlişkisi, Beyan Yayınları, İzmir, 1995.
• Kutluer, İlhan, İbn-i Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yayınları, İstanbul, 2002.
• Küfrevi, Selahattin, “Fahreddin er-Râzî'nin Teoloji Felsefesinde Zorunlu Varlık Düşüncesi”, çev. Muhammed Yazıcı, Dini Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Ağustos, 2008, C:11.
• Mohammed Noor Nabi, “Plotinus ve İbn-i Sina’nın Felsefi sistemlerinde sudur Nazariyesi”, çev., Osman Elmalı, H. Ömer Özden, ATAÜİFD., S:33, Erzurum 2010.
• Muhammed Salih Zerkan, Fahreddin er-Râzî ve Arahu’l Kelamiyye ve’l Felsefiyye, Daru’l Fikr, Kahire 1963.
• Okuyan, Mehmet, Kısa Surelerin Tefsiri, Düşün Yayınları, İstanbul, 2013, C:2.
• Öğe, Sinan, Allahtan Âleme İlahi Fiiller, Araştırma Yayınları, Ankara 2009.
• Ömer Türker, Osman Demir, editörlüğünde, İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî, İSAM Yayınları, İstanbul 2013.
• Özdemir, İsmail, “Kur’ân-ı Kerîm’de Göklerin ve Yerin Altı Günde Yaratılışı”, Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları Sempozyumu, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2009.
• Sadettin Taftazani, Şerhu’l Akaid, Haz., Süleyman Uludağ, İstanbul 1999.
• Taslaman, Caner, ‘İzafiyet Teorisi, Değerler ve Tanrı-Evren İlişkisi’, MÜİFD., 200/2.
• …………………. Big Bang ve Tanrı, İstanbul Yayınevi, İstanbul, 2013.
• Topaloğlu, Bekir, Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri sözlüğü, s. 71, DİA., C:IX.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Düşüncesi, Ülken Yayınları, İstanbul 2005.
• Yazıcı, Muhammed, ‘Sünni Kelamcılara Göre Varlık Kategorileri’, Atatürk Üni. İlahiyat Fak. Dergisi, S:28, Erzurum, 2007.