The Intermediary Effect of Psychological Capital on the Relationship between Toxic Leadership Behaviors of School Administrators and School Effectiveness

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 13, 31.03.2021

Özkan Küçük , Zülfü Demirtaş

Öz

The purpose of this study is to identify the relationship between toxic (poisonous) leadership, school effectiveness and psychological capital variables with respect to opinions of teachers working in high schools. The population of the study, designed through the descriptive and relational screening model, consists of all the teachers working in secondary schools in the city center of Elazığ during the 2015-2016 academic years. A sample group was not taken from the population, all the teachers in the population were tried to be contacted and data were collected from 808 teachers. According to the study findings, teacher perceptions concerning toxic leadership behaviors of school administrators are at low level for all dimensions; their school effectiveness perceptions are at moderate level and psychological capital perceptions are at moderate level for the optimism dimension, and at high level for the psychological resilience, hope and self-efficacy dimensions. On the other hand, according to findings concerning the intermediary role of psychological capital, psychological capital has an intermediary effect between toxic leadership and school effectiveness.

Anahtar Kelimeler

Toxic leadership, school efectiveness, psychological capital

Kaynakça

• Abbas, M. & Raja, U. (2015). Impact of psychological capital on innovative performance and job stress. Canadian Journal of Administrative Sciences/Revue Canadienne des Sciences de l'Administration, 32 (2), 128-138.
• Akman, Y. (2016). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 268-277.
• Alanoğlu, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Appelbaum, S. H. & Roy- Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. corporate governance: The International Journal of Business In Society, 7 (1), 17-28.
• Arlı, Ö. (2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü. Doktora tezi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arslan, H., Satıcı, A. & Kuru, M. (2006). Devlet ve özel ilköğretim okullarının etkililiğinin araştırılması. Eğitim ve Bilim, 31 (142), 15-25.
• Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Balcı, A. (2013). Etkili okul. Okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma (Altıncı baskı). Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Bayrakçı, E. (2017). Zehirli liderlik, örgütsel zehirlenme ve zehirlenmeyi gidermede ifşa olasılığı üzerine nitel bir araştırma. Route Educational and Social Science Journal, 4 (6), 34-56.
• Bektaş, M. & Erkal, P. (2018). Toksik yönetici davranışları ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliği çalışması. Ege Akademik Bakış, 18 (3), 435-444.
• Bostancı, A. B. & Şarbay, B. (2018). Okullarda paylaşılan liderlik uygulamaları ile öğretmenlerin psikolojik sermayeleri arasındaki ilişki. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6 (2), 1-21.
• Bozkurt, S., Çoban, Ö. & Çolakoğlu, M. H. (2018). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 1-18.
• Büyükgöze, H. & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: Lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23 (1), 1-32.
• Cerit, Y. & Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (3), 902-914.
• Çakmak, M. S. & Arabacı, İ. B. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Electronic Journal of Social Sciences, 16 (62), 890-909.
• Çelik, M., Turunç, Ö. & Bilgin, N. (2014). Çalışanların örgütsel adalet algılarının psikolojik sermaye üzerine etkisi: Çalışanların iyilik halinin düzenleyici rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (4), 559-585.
• Çetin, F., Hazır, K. & Basım, N. (2013). Destekleyici örgüt kültürü ile örgütsel psikolojik sermaye etkileşimi: kontrol odağının aracılık rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 31-52.
• Çetin, F., & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdare Dergisi, 45 (1), 121-137.
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Çetinkaya, H. & Ordu, A. (2018). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-28.
• De Angelis, P. M. (2009). Blindsided-recognizing and dealing with passive-aggressive leadership in the workplace. North Charleston SC, CreateSpace Independent Publishing.
• Demirtaş, Z. & Küçük, Ö. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizliği arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 41-58.
• Dobbs, J. M. (2014). The relationship between perceived toxic leadership styles, leader effectiveness and organizational cynicism. Doctoral dissertation. University of San Diego, San Diego, USA.
• Edmonds, R. (1982, February). Programs of school improvement. The National Invitational Conference, "Research on Teaching: Implications for Practice". p.1-23, Warrenton, Virginia, USA.
• Ellett, C. D., & Teddlie, C. (2003). Teacher evaluation, teacher effectiveness and school effectiveness: Perspectives from the USA. Journal of Personnel Evaluation In Education, 17 (1), 101-128.
• Envick, B. R. (2005). Beyond human and social capital: The importance of positive psychological capital for entrepreneurial success. The Entrepreneurial Executive, 10, 41-52.
• Erkuş, A. & Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42 (2), 302-318.
• Evers, J. W., & Bacon, T. H. (1994). Staff perceptions of effective school components as a means to school improvement and accountability. Retrieved From https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED379389.pdf. (Retrieved May 20, 2020).
• Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you. Workforce, 78 (8), 4-40.
• Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21(8), 733-746.
• Goldsmith, A. H., Darity Jr, W., & Veum, J. R. (1998). Race, cognitive skills, psychological capital and wages. The Review of Black Political Economy, 26 (2), 9-21.
• Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
• Güler, G. (2016). Pozitif psikolojik sermaye ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Mersin İli perakende sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. Yüksek lisan tezi, Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Helvacı, M. A. & Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 41-60.
• Hitchcock, M. J. (2015). The relationship between toxic leadership, organizational citizenship and turnover behaviors among san diego nonprofit paid staff. Doctoral dissertation. University of San Diego, San Diego, USA.
• Hoy, W. K. (2009). School effectiveness index. retrieved from http://waynekhoy.com /pdfs/School_Effectiveness_Index.pdf (Retrieved September 09, 2019).
• İlhan, H. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• İzgüden, D., Eroymak, S. & Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 262-276.
• Kahveci, G., Bahadır, E. & Kandemir, İ. K. (2019). Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52 (1), 225-249.
• Kelekçi, H. & Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayeleri ile yeterlik inançları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3), 992-1007.
• Kellerman, B. (2004). Bad leadership: What it is, how it happens, why it matters. Boston MA, Harvard Business School Publishing.
• Keser, S. & Kocabaş, İ. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1 (1), 1-22.
• Kılıç, M. (2019). X ve Y kuşaklarındaki toksik liderlik algılarının örgütsel bağlılık, psikolojik iyi oluş ve bireysel performans üzerindeki yansımaları. Doktora tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kusy, M. & Holloway, E. (2009). Toxic workplace! Managing toxic personalities and their systems of power. San Francisco, CA, Jossey-Bass.
• Lezotte, L. W. (1991). Correlates of effective schools: The first and second generation. Retrieved From http://www.effectiveschools.com/Correlates.pdf. (Retrieved May 08, 2020).
• Locke, J., Grant, R., & Tarcov, N. (1996). Some thoughts concerning education. Indianapolis: Hackett Pub.
• Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33 (2), 143–160.
• Luthans, F., Avolio B. J., Avey, J. B., & Norman S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60 (3), 541–572.
• Mahlangu, V. P. (2014). The effects of toxic leadership on teaching and learning in South African township schools. Journal of Social Sciences, 38 (3), 313-320.
• Oral, B., Tösten, R. & Elçiçek, Z. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Electronic Journal of Education Sciences, 6 (11), 78-87.
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim okullarının etkili okul kavramı açısından değerlendirilmesi (Batman İli Örneği). Yüksek lisans tezi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme (5. Baskı). Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Peterson, S. J., Luthans, F., Avolio, B. J., Walumbwa, F. O., & Zhang, Z. (2011). Psychological capital and employee performance: A Latent growth modeling approach. Personnel Psychology, 64 (2), 427-450.
• Reed, G.E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 84 (4), 67-71.
• Rutter, M. & Maughan, B. (2002). School effectiveness findings 1979–2002. Journal of school psychology, 40(6), 451-475.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Muler, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8 (2), 23-74.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. Master of Science, University of Maryland, Maryland, USA.
• Seeger, M. W., Ulmer, R. R., Novak, J. M. & Sellnow, T. (2005). Post-crisis discourse and organizational change, failure and renewal. Journal of Organizational Change Management,18 (1), 78-95.
• Storey, M., Killian, S., & O'Regan, P. (2017). Responsible management education: Mapping the field in the context of the SDGs. The International Journal of Management Education, 15(2), 93-103.
• Şenel, T. & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9 (4), 1-12.
• Tepe, N. & Yılmaz, G.(2020).Öğretmenlerin okul iklimi algılarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25),3360- 3381.DOI: 10.26466/opus.667320.
• Tokmak, İ. (2014). Duygusal emek ile işe yabancılaşma ilişkisinde psikolojik sermayenin düzenleyici etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 134-156.
• Topçu, M. K. & Ocak, M. (2012). Psikolojik sermayenin tükenmişlik algısı üzerine etkisinde iş tatminin aracılık rolü: Türkiye ve Bosna-Hersek sağlık çalışanları örneği. 20. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, s. 685-690, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Uzunbacak, H. H., Yıldız, A. & Uzun, S. (2019). Toksik liderliğin çalışanların tükenmişlik düzeylerine etkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 211-219.
• Ünal, K. A. (2019). İşyerinde psikolojik taciz ve işten ayrılma eğilimi ilişkisinde psikolojik sermaye ve örgütsel desteğin rolü. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, Praeger Publishers.
• Yalçın, S. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (1), 13-26.
• Yalçınsoy, A. & Işık, M. (2018). Toksik liderlik ile örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisine yönelik bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(3), 1016-1025.
• Yıldız, H. (2015). Pozitif psikolojik sermaye, örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bir alan araştırması. Yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Yılmaz, S. & Bakan, İ. (2019). Toksik liderliğin tükenmişliğe etkisi: Bir alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1-12.