KAHVENÂME ŞİİRLERİNE EK: DERVİŞ HİLMÎ’NİN KAHVE REDİFLİ ŞİİRİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 233 - 243, 31.03.2021

Talip Çukurlu

https://doi.org/10.31465/eeder.853353

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk Şiirinin temel eserleri şairlerin şiirlerini topladıkları divanlardır. Çeşitli sebeplerle divanda bulunmayan şiirlere mecmualarda rastlamak mümkündür. Şiir mecmuaları, bir şairin divanında bulunmayan şiirlerin tespiti açısından, divanı kaybolmuş bir şairin şiirlerini tespit açısından, isimleri duyulmamış veya eserini tertip edememiş şairlerin şiirlerinin bulunması açısından ya da kendisi hakkında hiçbir kaynakta bilgi bulunamazken bir köşesinde çok değerli bir bilgi bulunabilmesi açısından değerli eserlerdir. Ayrıca şiir mecmuaları derlendikleri dönemin edebi beğenisini göstermeleri bakımından da önemli eserlerdir.
Bu çalışmada, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi koleksiyonunda bulunan Ae mnz 234 numaralı şiir mecmuasında yer alan kahve redifli, dokuz beyit halinde yazılmış bir gazel incelenecektir. Mecmuanın müstensihi, istinsah tarihi ve yeri bilinmemektedir. Aynı şekilde “kahvename” olarak isimlendirebileceğimiz gazelin yazarının mahlası dışında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Makalenin birinci basamağında kahve kültürü hakkında kısaca bilgi verilecek ardından şiirin müellifini tespit gayretlerine yer verilecektir. Üçüncü basamakta ise gazel, şekil ve anlam bakımından incelenecektir. Çalışmanın sonuna yazma metin ilave edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şiir Mecmuası, Klasik Türk Şiiri, Kahve, Kahvename, Derviş Hilmi

Kaynakça

• ACAR, Esma (2020). “Klasik Türk Şiirinde Kahveye Bakışı Yansıtan Birkaç Örnek ve Kahveye Dair Manzum Bir Fetva”, KAREFAD, ÇAKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt 8, S. 1, s. 84-100.
• AÇIKGÖZ, Namık (1999), Kahvenâme, Ankara: Akçağ Yay.
• Ahmet Vefik Paşa (2000), Lehçe-i Osmani, (haz., Recep Toparlı), Ankara: TDK Yay.
• ARENDONK, C. Von (1988). “Kahve”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Bibliyografya Lugati, C. 6, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s. 95-101.
• AYDIN Ahmet (2006). Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi’nin Fıkhî Görüşleri, YL Tezi Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• AYVAZOĞLU, Beşir (2019). Kahveniz Nasıl Olsun? Türk Kahvesinin Kültür Tarihi, İstanbul: Kapı Yayınları.
• AYVERDİ, İlhan (2011). Kubbealtı Lügati, Misalli Büyük Türlçe Sözlük, İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
• BOSTAN, İdris (2001). “Kahve”, TDVİA, C. 24, s. 202-205.
• CENGİZ, Halil Erdoğan (2011). “Kahvenin Kirli Çamaşırları”, Ehlikeyfin Kitabı, (haz. Fatih Tığlı), İstanbul: Kitabevi Yay.
• COŞAN, Leyla (2019), “Alman Seyyahların Gözüyle Osmanlı İmparatorluğunda Kahve Kültürü (17-19. yy)”, Türk Kahvesinin 300 Yıllık Almanya Yolculuğu, (ed. Latif Çelik), Vürzburg-Almanya: Visart Matbaa.
• DEMİR, Erkan (2011). “Kahve-Mistik Bir Lezzetin Küresel Bir Tutkuya Dönüşümünün Kısa Tarihçesi”, Türk Kahvesi Kitabı (ed. Emine Gürsoy Naskali) İstanbul: Kitabevi Yay.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• DÜZDAĞ, M. Ertuğrul(1972). Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ODUNKIRAN, Fatih, ALPAYDIN, Bilal (2013). “Klasik Türk Şiirinde Mükeyyefiyat Unsuru Olarak Kahve ve Hikaye-i İcad-ı Kahve-i Yemen”, VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, İstanbul, Türkiye, C. III, s. 43-80.
• GÜNDÜZÖZ, Güldane (2012), Bektaşi Kültüründe Yemek Motifi, YL Tezi Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Samsun. HEISE, Ulla (2001). Kahve ve Kahvehâne (çev. Mustafa Tüzel) Ankara: Dost Kitabevi.
• HATTOX, Ralph S. (1998). Kahve ve Kehvehaneler Bir Toplumsal İçeceğin Yakındoğu’daki Kökenleri (çev. Nurettin El-Hüseyni), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• KAPLAN, Yunus (2018). “Son Dönem Kıbrıs Divan Şairi Hasan Hilmî Efendi ve Bilinmeyen Şiirleri”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 1(2): s. 33-48.
• Katip Çelebi, Kitâb-ı Cihân-nümâ li-Kâtib Çelebi, (Tıpkıbasım), Boyut Yayınları. http://www.kitabicihannuma.com/Cihannuma_pdf/11-Cihannuma_501-550.pdf 01.12.2020.
• KAYA Kol, Merve (2018). “Klasik Türk Şiirinde Kahvenin Edebi Serüvenine Dair”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl 6, S. 13, s. 346-355.
• KESİK, Beyhan, Koç, H., Kaçar, K. (2018). Kıbrıslı Hilmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânçesi ve Diğer Şiirleri. İstanbul: Kesit Yay.
• KESİK, Beyhan (2020). “Kıbrıslı Hilmî’nin Kahvenâmesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Volume 6, Issue 3, s. 484-492.
• KILIÇ, Esra (2017). “Yabancı Seyyahların Türk Sofra Kültürüne Ait İzlenimleri Üzerine (16. Ve 17. Yüzyıl)”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 8, s. 97-117.
• KIRLI, Cengiz (2000). “Kahvehaneler ve Hafiyeler: 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlıda Sosyal Kontrol”, Toplum ve Bilim Dergisi, S. 83, s. 58-79.
• KOÇ KESKİN, Neslihan (2011). “Kahve ile Bâde Âresinde 17. Yüzyıl Divan Şairlerinden Yükselen Sesler”, Türk Kahvesi Kitabı (ed. Emine Gürsoy Naskali) İstanbul: Kitabevi Yay.
• KOZ, M. Sabri (2011). “Kahvenin Tarihine Derkenâr”, Ehlikeyfin Kitabı (haz. Fatih Tığlı), İstanbul: Kitabevi Yay.
• Mecmua-i Eş’ar, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Koleksiyonu 34 AE mnz 234.
• PALA, İskender (2004). Kahve Molası, İstanbul: LM Yayıncılık Yay.
• Hüseyin Remzî, Lügat-i Remzî (haz. Ali Birinci), İstanbul: T.C. Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• SOYSAL, Orhan (2002). Eski Türk Edebiyatı Metinleri, Ankara: MEB Yay.
• ŞAHBAZ, Selin (2007). Geçmişten Günümüze Kahvehaneler, Kahvehanelerin Sosyal Yaşamdaki Yeri ve Önemi: Aydın Merkez Örneği, YL Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Aydın.
• TAŞTAN, Yahya Kemal (2009). “Sufi Şarabından Kapitalist Metaya Kahvenin Öyküsü”, Gazi Akademik Bakış, C. 2, S. 4, s. 53-86.
• TUNÇ, Şafak (2014). Osmanlı Payitahtında Kahvehane ve Kahvehane Kültürünün Yeri, YL Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• YALAP, Hakan (2017). “Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat ve Kültür Tarihimizde Kahve ve Kahvehaneler”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 3, s. 1907-1930.
• YAMAN, Talat Mümtaz (2011). “Türkiye’de Kahve ve Kahvehâneler”, Ehl-i Keyfin Kitabı, (haz. Fatih Tığlı), İstanbul: Kitabevi Yay.
• YAŞAR, Ahmet (2005). “Osmanlı Şehir Mekanları: Kahvehane Literatürü”, TALİD, C. 3, S. 6, s. 237-256.
• YAŞAR, Ahmet (2006). “Erken Modern Dönem Osmanlı’da Kamu Mekânı Üzerinde Mücadele: Kahvehane Yasaklamaları”, Uluslararası XV. Türk Tarih Kongresi, Ankara.