Folklor, Metinlerarasılık ve Beş Şehir

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 43 - 56, 25.10.2022

Taner Turan

https://doi.org/10.31465/eeder.1136633

Öz

Bir metinlerarasılık/söylemlerarasılık perspektifinde metne geçirilmiş pek çok folklorik unsuru çözümlemek, anlamlandırmak, ayrıca konumlandırmak bir ulusun kültürünü canlı tutmaya olanak sağlayan çözümleme yollarından birisidir. Folklorik unsurlar, metinleştiklerinde birer göstergeye dönüşerek yazınsal bir metnin kültürel ya da düşünsel boyutunu oluştururlar. Folklorik olanın en küçük birimi olarak tanımlanan söz konusu göstergeler birer folklorbirim işlevi kazanırlar. Her folklorbirim doğal olarak ulusal kimliğe, ortak düşünüşe gönderimde bulunur, onun izlerini taşır, bir folklorik gösterge değeriyle ulusal kimliğin ayırıcı bir unsuru durumuna gelir, yer aldığı metinde ayrı bir okumabirim olarak değerlendirilmeyi bekler. Beş Şehir’de yer alan folklorbirimler, metinlerarasılık/söylemlerarasılık perspektifinde değerlendirilip anlamlandırılabilir. Beş Şehir’deki beş anlatı (Ankara, Erzurum, Konya, Bursa’da Zaman, İstanbul) içerisinde bulunan Evliya Çelebi, Hacı Bayram Veli, Yunus Emre, Nedim, Baki, vb. gibi isimlerden yapılan alıntılar, metnin izlekselliğinden de hareketle folklorik gösterge değeri kazanarak metin içerisinde ayrı birer okumabirimine dönüşürler. Bu çalışmada söz konusu folklorik göstergeler metinlerarasılık/söylemlerarasılık perspektifinde değerlendirilecek ve metnin derin yapısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Beş Şehir, Folklorbirim, Mimaribirim, metinlerarasılık

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, K. (2020). Moda ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Barthes, R. (2006). S/Z, çev. Sündüz Öztürk Kasar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes, R. (2016). Göstergeler İmparatorluğu, çev. Tahsin Yücel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benveniste, E. (1995). Genel Dilbilim Sorunları, çev. Erdim Öztokat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Charaudeau, P. ve Maingueneau, D. (2002). Dictionnaire D’analyse du Discours. Seuil.
• Dundes, A. (2008). “Folklor nedir?”, Halkbiliminde Kuram ve Yaklaşımlar I, haz. Oğuz, M. Ö., Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Durand, G. (1999). The Anthropological Structures of the Imaginary. Avustralya: Boombana Publications.
• Duymaz, A. (2001). Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2008). Hakikat ve Yöntem Sorunları Cilt I. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Genette, G. (1997). Palimpsests: Literature in Second Degree. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Gökyay, O. Ş. (1973). “Türkçede Gezi Kitapları”, Türk Dili, 258, s. 457-467.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Bellek, çev. Zuhal Karagöz, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Levi-Strauss, C. (1994). Yaban Düşünce, çev. Tahsin Yücel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Saussure, F. D. (1985). Genel Dilbilim Dersleri, çev. Berke Vardar, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Spurr, D. (2015). Architecture and Modern Literature. Michigan: University of Michigan.
• Tanpınar, A. H. (2011). Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Webster. (1989). “Folklore”, Webster’s Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language. New York: Rh Value Publishing.