Memduh Şevket Esendal’ın İki Öyküsünden Hareketle Toplumsal Yozlaşma Örneği: “Bayram Günleri”, Tirâzîzade Sadullah Efendi Konağı

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 549 - 562, 26.10.2023

Saniye Köker

https://doi.org/10.31465/eeder.1288374

Öz

ÖZ
Toplumu oluşturan birey ile toplum arasında sürekli bir etkileşim söz konusudur. Birey, tabiatı gereği bir toplum içine doğarken toplum da bireyi kendi normlarına göre şekillendirir. Toplumsal yapı içinde yer alan birey, farklı değer, kural, yasa ve davranış şekilleriyle karşılaştığında mevcut normlara, değerlere yeni anlamlar yükler. Bunun sonucunda birey, üyesi olduğu toplumun tutum, değer ve davranışlarını sorgular, bazılarını terk eder ve yeni değerler edinir. Bireyde ve toplumsal yapıda meydana gelen bu değişimin olumsuz yönde gerçekleşmesi toplumsal yozlaşmaya neden olur. Özündeki iyi nitelikleri dış etkenler yoluyla yitirmek, özünden uzaklaşmak, bozulmak gibi anlamlara gelen yozlaşma, manevi değerlerden uzaklaşılmasını ve bu değerlerin yitirilmesini işaret eder. Toplumu bir arada tutan ve ona bir kimlik kazandıran dil, din, örf, adet, gelenek gibi değerlerde oluşacak bozulmalar, yozlaşmanın başlangıcını oluşturur. Dolayısıyla yozlaşma, öncelikle toplumsal yozlaşma şeklinde kendini gösterir. Toplumsal yozlaşmanın kültürel, ahlaki, ekonomik, bürokratik, dini olmak üzere birçok çeşidi vardır. Söz konusu bu çalışmada Memduh Şevket Esendal’ın “Bayram Günleri” ve “Tirâzîzade Sadullah Efendi Konağı” adlı iki öyküsü toplumsal yozlaşma bağlamında incelenmiştir. Öykülerde toplumsal yozlaşma izleğinin daha çok hangi türünün öne çıktığı ve yazarın bunları nasıl ele aldığı bu çalışmanın ana problemini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Yozlaşma, Ahlaki Yozlaşma, Bayram Günleri, Tirâzîzade Sadullah Efendi Konağı

Example Of Social Corruption From Memduh Şevket Esendal's Two Stories: “Bayram Günleri”, “Tirâzîzade Sadullah Efendi Konağı”

Öz

There is a constant interaction between the individual forming the society and the society. While the individual is born into a society by nature, society shapes the individual according to its own norms. When the individual in the social structure encounters different values, rules, laws and behaviors, she/he attributes new meanings to existing norms and values. As a result, the individual questions the attitudes, values and behaviors of the society she/he is a member of, leaves some and acquires new values. The negative effect of this change in the individual and social structure causes social corruption. Corruption, which means to lose the good qualities in its essence through external factors, to move away from its essence, to deteriorate, indicates the alienation from spiritual values and the loss of these values. The deterioration in values such as language, religion, customs, traditions, which hold the society together and give it an identity, constitutes the beginning of degeneration. Therefore, corruption firstly manifests itself in the form of social corruption. There are many types of social corruption such as cultural, moral, economic, bureaucratic and religious. In this study, two stories of Memduh Şevket Esendal named "Bayram Days" and "Tirâzîzade Sadullah Efendi Mansion" were examined in the context of social corruption. The main problem of this study is which type of the social degeneration theme comes to the fore in the stories and how the author handles them.

Anahtar Kelimeler

Social Corruption, Moral Corruption, Bayram Days, Tirâzîzade Sadullah Efendi Mansion

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2009). “Ahlak Ve Ahlak Felsefesine Giriş”, Hukuk Ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 1(1), s. 38-59.
• Alimdar, S. (2011), XIX. Yüzyıldan İtibaren Osmanlı Devletinde Batı Müziğinin Benimsenmesi ve Toplumsal Sonuçları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• And, M. (2014). Başlangıcından 1983'e Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Andaç, F. (2008). Öykü Yazmak Öyküyü Düşünmek, İstanbul: Doruk Yayınları.
• Arslan, A. D. (2022), Memduh Şevket Esendal’da Toplumsal ve Siyasal Tanıklık: Değişim ve Eleştiri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Muğla.
• Artukoğlu, P. (2007) “Batılılaşmanın Osmanlı Aile Yaşamındaki İzleri”, ICANES Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara.
• Ayverdi, S. (2017). İbrahim Efendi Konağı, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Bahar, H. İ. (2009). Sosyoloji, Ankara: Usak Yayınları.
• Bıyıklı, M. (2019) “Türklerde At Kültürü ve Türk Mitolojisinde Atın Yeri ve Önemi”, International Congress on Afro - Eurasian Research V., Lefkoşa.
• Cevizci, A. (2017). Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• Çelebi, M. (1995). “Türkiye’de Arap Atı Yetiştiriciliği”, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, ed. Gürsoy-Naskali, E., İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Çetişli, İ. (2011). Memduh Şevket Esendal. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Durkheim, E. (2006). Sosyoloji Dersleri, çev. Berktay, A., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durkheim, E. (2013). Toplumbiliminin Yöntem Kuralları, çev. Ozankaya, Ö., İstanbul: Cem Yayınevi.
• Efendioğlu, M. (2009). “Selam”, TDV İslam Ansiklopedisi,
• https://islamansiklopedisi.org.tr/selam#1. Erişim tarihi: 12.02.2023.
• Esendal, M. Ş. (2005). Gönül Kaçanı Kovalar, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Esendal, M. Ş. (2007). Gödeli Mehmet, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Hadi, H. B. (2010). Arın Türkçe Etimolojik Sözlük, Tebriz: Turuz Yayınevi.
• Hiçyılmaz, E. (1999). İstanbul Geceleri ve Kantolar, İstanbul: Sabah Kitapçılık.
• Jain, A. K. (2001). “Corruption: A Review”, Journal of Economic Surveys, 15(1)), s. 71-121.
• Leff, H. N. (1994). “Bürokratik Yozlaşma ve Ekonomik Kalkınma”, Politik Yozlaşma ve Rant Kollama, ed. Eker, A.,Aktan, C., çev. Sakal, M., Ankara: Takav Matbaası.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü, çev. Akınhay, O., Kömürcü, D., Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mete, Ş. (2017). “Selam”, Türk Dili Dergisi, 67(786), s. 31-34.
• Parla, J. (2009). Babalar ve Oğullar/Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, K. (2011). “Kültürel Yozlaşmaya Neden Olan Bir Unsur Olarak Televizyon”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), s. 243-277.
• Tanpınar, A. H. (1965). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tanzi, V. (2008). “Dünya Çapında Yolsuzluk Nedenleri, Sonuçları, Boyutları, Çözüm Yolları”, çev. Kösekahya, G., Maliye Dergisi, s. 125-126.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (TDK). “Yozlaşmak”, https://sozluk.gov.tr/. Erişim tarihi: 10.01.2023.
• Uyguner, M. (1991). Memduh Şevket Esendal, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yazıcı, M. (2014). “Değerler ve Toplumsal Yapıda Sosyal Değerlerin Yeri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), s. 209-223.
• Zijderveld, C. A. (1985). Soyut Toplum, çev. Cerit, C., İstanbul: Pınar Yayınları.