Bilge Karasu’nun Göçmüş Kediler Bahçesi Adlı Öykü Kitabını Dil Sapmaları Işığında Okumak

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 478 - 501, 22.10.2024

Ebru Güvenen

https://doi.org/10.31465/eeder.1515908

Öz

İnsanların duygularını, düşüncelerini, ait olduğu toplumdaki çağdaşlarına ve gelecek kuşaklara aktarmasını sağlayan dil, bununla kişisel ve toplumsal olma özelliğini bir arada bulundurmaktadır. Dilin en küçük öğesi olan sesten anlamlı mesaj bütünlüğü ifade eden cümleye kadar her unsuru; sosyal, siyasal ve kültürel yaşantısı hakkında bilgi veren kolektif bir belleğe işaret eder. Bu özellik; edebî metinlerde yeniliğin ve özgünlüğün temel alındığı üsluba dâhil olur. Dili değiştirme, bozma, dile yeni sözcükler ve sözcüklere yeni anlamlar katma, kullanım alanı daralmış ve/veya unutulmuş sözcükleri kullanma vb. şeklinde tanımlanabilecek dil sapmalarının; şair ve yazarların üslubuna ayırt edici bir özellik imkânı sağlamaktır. Türk Edebiyatında dil sapmasını en çok kullanan şairlerin İkinci Yeniciler olduğu, bununla birlikte aynı dönemde ortaya çıkan 1950 Kuşağı Öykücülerinin de sapmayı yoğun olarak kullandığı dikkati çeker. Bu bağlamda 1950 Kuşağı Öykücüleri arasında yer alan Bilge Karasu (1930-1995), öykülerinde dil sapmasına sıklıkla yer vererek kendine has bir üslup yakalamaya çalışmıştır. Nitekim Karasu’nun 1979’da yayımladığı ve masalsı ögelerin yer aldığı Göçmüş Kediler Bahçesi (GKB) adlı öykü kitabında hem kurgulama tekniği hem de kullandığı dil sapmalarıyla özgün bir anlatım tekniği gösterdiğinden söz edilebilir. Bu çalışmada söz konusu öykü kitabında yer alan sapmalar; sözcüksel, ses bilgisel (fonolojik), şekil bilgisel (morfolojik), yazımsal, anlamsal ve diyalektik sapmalar başlıkları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üslup, Sapma, Öykü, Bilge Karasu, Göçmüş Kediler Bahçesi

Reading Bilge Karasu’s Göçmüş Kediler Bahçesi Named Storybook in The Light of Language Deviation

Öz

Language, which enables people to convey their feelings, thoughts to their contemporaries and future generations in the society to which they belong; with this feature, it shows the feature of being personal and social together. Every element of the language, from the sound, which is the smallest element, to the sentence expressing a meaningful message integrity; it points to a collective memory that provides information about social, political and cultural life. This feature; it is included in the rhetoric based on innovation and originality in literary texts. Changing the language, corrupting it, adding new words and new meanings to the words, using words that have narrowed down and/or have been forgotten, etc. language deviations that can be defined as; provide a distinctive feature to the rhetoric of poets and writers. It is noteworthy that the poets who used linguistic deviation the most in Turkish Literature were the İkinci Yeniciler, while the 1950 Kuşağı Öykücüleri, who emerged in the same period, also used deviation intensively. In this context, Bilge Karasu (1930-1995), who is among the 1950 Kuşağı Öykücüleri, tried to achieve a unique rhetoric by frequently using language deviation in his stories. As a matter of fact, it can be said that Karasu showed an original narrative technique in his Göçmüş Kediler Bahçesi (GKB) named storybook, published in 1979 and containing fairy-tale elements, with both the editing technique and the language deviations he used. In this study, the deviations in the story book in question are it was examined within the framework of lexical, phonological, morphological, orthographic, semantic and dialectical deviations headings.

Anahtar Kelimeler

Rhetoric, language deviations, story, Bilge Karasu, Göçmüş Kediler Bahçesi

Kaynakça

• Ahanov, K. (2021). Dilbilimin Esasları (Akt. Murat Ceritoğlu), Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
• Balcı, M. (2016). “Necati Cumalı’nın Dila Hanım Kitabında Dil ve Üslup”, Avrasya Etüdleri, S. 50(2), s. 491-506.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: TDK Yayınları (EUTS).
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Clarendon Press (EDPT).
• Çelik, A. (2015). “Nilgün Marmara’nın Şiirlerinde Dil Sapmaları”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 1(1), s. 76-91.
• Çetin, N. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi (3. Baskı). Ankara: Öncü Basımevi.
• Demir, D. Ö.; Kılıç, A. (2014). “Murat Menteş’in Dublörün Dilemması Adlı Romanında Dil Sapmaları”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, S. 12, s. 47-56.
• Deniz, S. (2021a). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Dil Sapmaları”, Farabi Felsefe ve Din Bilimleri Dergisi, S. 2, s. 46-62.
• Deniz, S. (2021b). “Abdurrahim Karakoç’un Şiirlerinde Alışılmamış Bağdaştırmalar Üzerine”, Farabi Felsefe ve Din Bilimleri Dergisi, S. 3, s. 46-56.
• Dinçer, A. (2004). “Âşık Veysel’in Şiirlerinde Alışılmamış Bağdaştırmalar”. TÜBAR, S. 15, s. 231-242.
• Eliuz, Ü.; Şişman, G. (2021). “Bilge Karasu Öykülerinde Yabancılaşma”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (TÜRKDED), S. 2, s. 35-52.
• Ercilasun, A. B. (2020). Kars İli Ağızları -Ses Bilgisi-, Ankara: TDK Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Dağıtım.
• Gökşen, E.; Akpınar, S. (2018). “Sapma Ekseninde Günlük Dil ve Şiir Dili Etkileşimi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, S. 6(13), s. 432-442.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (C. 1-2), Ankara: TDK Yayınları (TTKBS).
• Günay, D. (2007). Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual.
• Gürbilek, N. (2023). “Türkçenin Karasu Lehçesi”, Örme biçimleri bir ters bir düz fragmanlar, ed. Gürbilek, N. (s. 67-80), İstanbul: Metis Yayınları.
• İlhan, N. (2018). “Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk)”, Batı Edebiyatında Akımlar, ed. Yivli, O., Ankara: Günce Yayınları.
• Kanter, M. F. (2019). “Bilge Karasu”. TEİS. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/karasu-bilge erişim tarihi: 10.10.2024.
• Karaağaç, G. (2013). Anlam (Anlam Bilimi ve İletişim), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karaağaç, G. (2022). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Karasu, B. (2013). “İletişimin Güçlükleri Üzerine Yerli Yersiz Sözler”, Ne Kitapsız Ne Kedisiz Denemeler I, ed. Karasu, B., İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2020). Göçmüş Kediler Bahçesi, İstnabul: Metis Yayınları (GKB).
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Kul, E. (2008). “Şiir Dilinde Sapmalar ve Bir Uygulama”. e-Journal of New World Sciences Academy, C. 3, S. 3, s. 373-389.
• Leech, G. N. (1991). A Linguistic Guide to English Poetry, London and New York: Longman Group.
• Ölçücü, H. Ç.; Tınkır, O. (2022). “Oruç Aruoba Şiirinde Dilin Merkezinin Parçalanması: Dil Sapmaları ve Epistemolojik Temelleri”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 23(42), s. 467-493. DOI: 10.21550/sosbilder.941425.
• Özbek Arslan, N. (2023). “Hermeneutik Felsefe Ekseninde Derviş Şemsî’nin Deh Murg Mesnevisini Yorumlama Denemesi”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 33, s. 55-71.
• Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları, İstanbul: Multilingual.
• Steiner, G. (2003). "Şimdiki Heidegger", Heidegger, çev. Süleyman Sahra, Ankara: Hece Yayınları
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati (C. 1), İstanbul: Simurg Kitapçılık, Yayıncılık ve Dağıtım (TETTL).
• Tietze, A. (2019). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, ed. Nurettin Demir, Emine Yılmaz (C. 7-8), Ankara: TÜBA (TETTL).
• Tosun, N. (2018). “Bilge Karasu / İmgesel Öyküler”, Öykümüzün Kırk Kapısı, e. Tosun, N. İstanbul: Dedalus Kitap.
• Tosun, N. (2023). “Varoluşçuluk-Absürt-1950 Kuşağı”, Öykü Terimleri Sözlüğü, ed., Tosun, N., İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Tunalı, İ. (1987). Aristoteles Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. TDK. sozluk.gov.tr. Erişim tarihi: 05.04.2024-08. 04.2024.