Sovyet Türkmenistanı’nın İlk Yıllarında Edebî Eleştiri -A. Gulmuhammedov ile H. Şahberdiyev Eleştirileri Bağlamında–

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 106 - 115, 12.06.2020

Tahir Aşirov , Çağdaş Albayrak

Öz

Sovyet Türkmenistanı’nın ilk yıllarından itibaren Türkmen dilindeki edebî yazıların birçoğu, “Türkmenistan” gazetesinde yayımlanmaya başlamıştır. Bunun akabinde Türkmen edip ve düşünürler tarafından bu gazetede yayımlanan edebî yazılar üzerine çeşitli edebî eleştiriler de kaleme alınmıştır. Bu bağlamda Abdulhekim Gulmuhammedov tarafından 1928 yılında “Türkmenistan” gazetesinde “Türkmenistan Gazetiniŋ Edebiyat Sahıpası ve Şagırlar hem Yazıcılarımız” (Türkmenistan Gazetesinin Edebiyat Sayfası ve Şairler ile Yazarlarımız) adıyla bir edebî eleştiri yazısı yayımlanmıştır. Yazar, Avrupa edebiyatı, Türk dünyasındaki edebiyat ve Sovyet Türkmenistanı’nda devam eden inkılap edebiyatı yaklaşımlarının Türkmen şairleri ve yazarları nazarındaki öneminden bahsetmektedir. Gulmuhammedov yazısında, “Türkmenistan” gazetesinin eki olarak yayımlanan “Edebiyat Sayfası”ndaki şiirleri ve öyküleri tenkit etmektedir. Bunun üzerine Hallı Şahberdiyev tarafından 1928 yılında aynı gazetede “Kim üçin Yazdıŋız?” (Kim için Yazdınız?) adıyla bir cevap yazısı kaleme alınmıştır. Bu iki yazar arasında başlayan eleştiri yazıları sonraları da devam etmiştir. Bu iki yazarın eleştirilerinin, dönemin yenilikçi genç Türkmen şairi Amandurdı Alamışov’un şiiri bağlamında da devam ettiği görülmektedir. Gulmuhammedov ile Şahberdiyev arasında Sovyet Türkmenistanı’nın ilk yıllarında cereyan eden eleştiri yazılarının, Sovyet Türkmenistanı’nda yapılan ilk edebî tenkitler olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkmenistan, Gulmuhammedov, Şahberdiyev, Alamışov, Eleştiri

Kaynakça

• Gulmuhammedov, A. (1928a). “Türkmenistan Gazetiniŋ Edebiyat Sahıpası ve Şagırlar hem Yazıcılarımız”. Türkmenistan Gazetesi. Gulmuhammedov, A. (1928b). “Dogrı Düşünceli Edebiyatçılar üçin Yazıpdım”. Türkmenistan Gazetesi. Şahberdiyev, H. (1928a). “Kim üçin Yazdıŋız?”. Türkmenistan Gazetesi. Şahberdiyev, H. (1928b). “Hakıkat Her Vagt Açık! (A. Gulmuhammedova Cogap)” Yaş Kommunist Gazetesi.