Orta Batı Anadolu’da Kulaksızlar Kazısı Orta Kalkolitik Seramiklerin Bir Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 28, 23 - 42, 30.04.2022

Çilem Yavşan

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1071006

Öz

Bu çalışma Manisa İl Akhisar İlçesi Kulaksızlar köyü yakınında aynı adlı prehistorik yerleşimde 2018 ve 2019 yıllarında yapılan kurtarma kazıları sırasında ele geçen çanak çömlek buluntu topluluğunu inceler. Kulaksızlar yerleşimi daha çok M.Ö. 5. bin yılın ikinci yarısının işaret ürünlerinden olan Kilya Tipi idoller ve konik rhytonlar üreten bir mermer işleme atölyesi ile tanınmaktadır. Bu yüzden Kulaksızlar geçmişte Batı Anadolu’nun en az bilinen dönemlerinden biri olan Orta Kalkolitik dönemi tanımlamamıza yardımcı olan bir yerleşimdir. İki kurtarma kazısı sezonunda ele geçen seramiklerin analizi hem bu yerleşimin kronolojik ve kültürel bağlamlarını ortaya koymak hem de bu yerleşim sakinlerinin mermer işçiliği dışındaki materyal dünyalarını tanımlamak için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Orta-Batı Anadolu, Orta Kalkolitik Dönem, Kulaksızlar, Seramik

An Assesment of Middle Chalcolithic Pottery from the Kulaksızlar Excavations in Central-Western Anatolia

Öz

This study examines the pottery assemblage recovered from rescue excavations conducted in 2018 and 2019 at the prehistoric site of Kulaksızlar, which took its name from a synonymous village near the town of Akhisar in Manisa province. The site of Kulaksızlar is best known as a marble workshop concentrating on the production of Kilia Type figurines and conical vessels, both being hallmarks of the second half of the fifth millennium BC in western Anatolia. Kulaksızlar is a settlement that contributes to our knowledge of the Middle Chalcolithic period, which was poorly understood in the past. The pottery assemblage from two seasons of rescue excavations is important as its analysis allows us to place the site in its temporal and cultural context and helps us to understand the material world of the inhabitants of the site other than working with marble.

Anahtar Kelimeler

Central-Western Anatolia, Middle Chalcolithic, Kulaksızlar, Pottery

Kaynakça

• BLÜM 2014: S.W.E. Blüm, “The Middle Chalcolithic cultural sequence of the Troad (Northwest Anatolia): Chronological and Interregional Assessment”, In: B. Horejs and M. Mehofer (eds.), Western Anatolia before Troy Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC?, Vienna, 125-156.
• CAYMAZ 2013: T. Caymaz, “Yeni veriler ışığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağı Kültürü”, Arkeoloji Dergisi 18: 39-112
• DERİN 2020: Z. Derin, “İzmir-Yeşilova Höyüğü”, İzmir Araştırmaları Dergisi 12, 1-10.
• DERİN and CAYMAZ 2018: Z. Derin and T. Caymaz, “The Chalcolithic period at Yeşilova Höyük”, In: S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosic, and T. Takaoğlu, (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Later Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000 BC), Oxford, 499-505.
• DİNÇ 1996a: R. Dinç, “1994 yılı Akhisar-Kulaksızlar Mermer Atölyesi yüzey araştırması”, XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, 11-41.
• DİNÇ 199b: R. Dinç, “Kulaksızlar Mermer idöl atölyesi ve çevre araştırmaları”, XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, 255-282.
• ERDOĞU and ÇEVİK 2020: B. Erdoğu ve Ö. Çevik, “Kıyı Batı Anadolu’nun kronolojisi ve terminolojisinin yeniden değerlendirilmesi”, Arkeoloji Dergisi 25, 45-66.
• EVANS and RENFREW 1068: J. D. Evans, and C. Renfrew, Excavations at Saliagos near Antiparos. London.
• FELSCH 1988: R.C.S. Felsch, Das Kastro Tigani. Die spatneolithische und chalkolithische siedlung. Samos II. Mainz.
• FURNESS 1957: A. Furness, “Some Early Pottery of Samos, Kalimnos, and Chios”, Proceedings of Prehistoric Society 22, 173-212.
• GABRIEL 2006: U. Gabriel, “Ein Blick zuruck - Das funfte Jahrtausend vor Christus in der Troas”, In: M. Korfmann (ed.), Troia: Archeologie eines Siedlungshugels und seiner Landschaft, Mainz, 355-360.
• GABRIEL 2014: U. Gabriel, “Die Keramik der troadischen Fundorte Kumtepe IA, Beşik-Sivritepe und Çıplak Köyü im Kontext ihrer überregionalen Vergleichsfunde”, In: E. Pernicka, C.B. Rose, and P. Jablonka (eds.), Troia 1987–2012: Grabungen und Forschungen I (Studia Troica, Monographien 5), Mainz, 990-1045.
• GÜNEL 2018: S. Günel, “Prehistoric Culture in Çine-Tepecik Höyük and its contribution to the archaeology of the region”, In: S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosic, and T. Takaoğlu, (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Later Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000 BC), Oxford, 541-550.
• GÜNEL et al. 2020: S. Günel, N. Kanber, T.K. Kıyak, “Çine-Tepecik Höyüğü 2018 yılı kazıları”, 41. Kazı Sonuçlar Toplantısı 4, 185-200.
• HEIDENREICH 1935/1936: R. Heidenreich, “Vorgeschichtliches in der stadt Samos. Die funde”, Athenische Mitteilungen 60/61: 125-183.
• HOOD 1981: S. Hood, Chios. Prehistoric Emporio and Ayio Gala, vol. I. London. IŞIN et al. 2015: G. Işın, T. Takaoğlu, K. Sezgin, T. Yücel, “Tlos seramikleri”, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu, T. Korkut (ed.), Muğla: Seydikemer Belediyesi Yayınları, 148-212.
• KORKUT et al. 2019: T. Korkut, T. Takaoğlu, K. Sezgin, “Pre-Classical habitation at Tlos, Lycia”, Adalya 22: 25-44.
• KÖKTEN 1959: K. Kökten, “Ein allgemeiner Überblick iiber die prähistorischen Forschungen in der Karain-Höhle bei Antalya”, Belleten 19: 271-293.
• PESCHLOW-BINDOKAT and GERBER 2012: A. Peschlow-Bindokat, and C. Gerber, “The Latmos-Beşparmak Mountains”, In: M. Özdoğan, N. Başgelen, and P. Kuniholm, (eds.), The Neolithic in Turkey, Volume 5: New Excavations & New Research, İstanbul, 67-115.
• SAĞLAMTİMUR and OZAN 2012: H. Sağlamtimur and A. Ozan, “Ege Gübre Neolitik Yerleşimi”, A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz, G. Polat, (eds.), Ege Üniversitesi Arkeolojik Kazıları, İzmir, 223-241.
• SAĞLAMTİMUR and OZAN 2021: H. Sağlamtimur and A. Ozan, “Batı Anadolu’da Neolitik bir kıyı yerleşimi: Ege Gübre”, İzmir Araştırmaları Dergisi 13, 63-78.
• SCHOOP 1998: U.-D. Schoop, “Anadolu' da Kalkolitik çağda süt ürünleri üretimi.” Arkeoloji ve Sanat 87, 26-32.
• SEEHER 1987: J. Seeher, “Antalya yakınlarında Karain Mağarasındaki Kalkolitik Çağ buluntuları”, 5. Araştırma Sonuçları Toplantısı II: 221-238.
• TAKAOĞLU 2001: T. Takaoğlu, “1999 Kulaksızlar Yüzey Araştırması”, XVII. Araştırma Sonuçları Toplantısı II, 157-168.
• TAKAOĞLU 2002: T. Takaoğlu, “Chalcolithic Marble Working at Kulaksızlar in Western Anatolia”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 5, 71-93.
• TAKAOĞLU 2004: T. Takaoğlu, “Interactions in the Fifth Millennium BC eastern Aegean: New Evidence”, Anatolia Antiqua 12, 1-6.
• TAKAOĞLU 2005: T. Takaoğlu, A Chalcolithic Marble Workshop at Kulaksızlar in Western Anatolia: An Analysis of Production and Craft Specialization. BAR-International Series 1358, Oxford.
• TAKAOĞLU 2007: T. Takaoğlu, “Patterns of dairying in coastal north-western Anatolia”, Etnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia 4, 23-44.
• TAKAOĞLU 2017: T. Takaoğlu, “Middle Chalcolithic finds from Dağdere in the Akhisar/Manisa region”, Anadolu/Anatolia 43, 1-14.
• TAKAOĞLU 2021: T. Takaoğlu, “Kulaksızlar Revisited: Excavating the Contexts of a Chalcolithic Marble Workshop”, In: S.R Steadmann and G. McMahon, (eds.), The Archaeology of Anatolia, Volume IV, Cambridge, 45-55.
• TAKAOĞLU and ÖZDEMİR 2018: T. Takaoğlu and A. Özdemir, “The Middle Chalcolithic period in the Troad: A new look from Gülpınar.” In: S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosic, and T. Takaoğlu, (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Later Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000 BC), Oxford, 479–90.
• TAKAOĞLU and BAMYACI 2018: T. Takaoğlu and A. O. Bamyacı. “On the marble pointed rhyta: new evidence from Yeşiltepe in north-western Anatolian hinterland”, In: S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosic, and T. Takaoğlu, (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Later Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000 BC), Oxford, 493-500.
• TUNCEL and ŞAHOĞLU 2018: R. Tuncel and Vasıf Şahoğlu, “The Chalcolithic of coastal western Anatolia: A view from Liman Tepe, İzmir.”, In: S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosic, and T. Takaoğlu, (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Later Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000 BC), Oxford, 513-529.
• YAZICI 2009: D. Yazıcı, Ege Gübre Kazısında Ortaya Çıkarılan Kalkolitik Dönem Çanak Çömlekleri. Unpublished Master’s Thesis, Ege University.
• YILDIZ N.D.: “M. Yıldız, “Muğla ili, Milas ilçesi, Beçin Beldesi, Beçin Kalesi 2007 yılı bayrak direği kazı”, Unpublished Rescue Excavation Report.