To Missionary Lennep The Jewelleries and Adornment Articles and Their Socio-Cultural Functions in The 19th Century Anatolian Culture

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 231 - 248, 18.06.2021

Ayşegül Kuş

Öz

To look beautiful or adornment has been a phenomenon that is the part of the human beings since the very ancient times. Therefore, from the past to the present the human beings have devoted special attention to the use of every jewelery and adornment complementary to their dressing. The jeweleries and the ornaments’ connection with culture, even if the functions are similar, more or less they change from one society to another. This has led to variety in different jeweleries and ornaments, the symbols and the signs used for them as well. Hence, even though there have been some similarities, it is seen that authentic jeweleries and ornaments differ in the East and West cultures, there has been a strong variety in the jeweleries and the ornaments depending upon the rich and varied aesthetic reception of the East. Therefore, it is realized that the richness and the variation of the jeweleries and ornaments capture the attention of the travelers who visited the East. One of those is H. J. Van Lennep, who lived in Anatolia for a long time within the missionary activities.. His giving detailed information and drawings as to the jeweleries and ornaments are of quality to help us to closely see some of the jeweleries and adornments commonly used in Anatolia in the 19th century and understand our history of culture; to enable us to determine the folkloric factors that have changed or remained permanent. Therefore, the article aims to analyze and reveal the observations of Lennep as to the jeweleries and adornments used by the Anatolian people through the document examination, discourse analysis and deconstruction techniques.

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, Seyyah, Anadolu kültürü, takı, süs, süslenme.

To Missionary Lennep The Jewelleries and Adornment Articles and Their Socio-Cultural Functions in The 19th Century Anatolian Culture

Öz

Güzel görünme ve süslenme, çok eski dönemlerden itibaren insanın doğasında
var olan bir olgudur. Bu nedenle, tarihten günümüze insan, giyim kuşamın önemli
bir tamamlayıcısı olarak her türlü takı ve süsü kullanmaya özel bir önem
atfetmiştir. Fakat takı ve süslerin kültürle bağı, işlevler benzer olsa da, toplumdan
topluma az ya da çok değişmektedir. Bu, takı ve süslerde kullanılan simge ve
sembollerin çeşitlenmesine de yol açmıştır. Dolayısıyla, Batı ve Doğu
kültürlerinde, benzer unsurlar bulunsa da, otantik süs ve takıların farklılaştığı,
Doğunun estetik algısındaki zenginliğe bağlı olarak süs ve takılarda güçlü bir
çeşitliliğin olduğu görülmektedir. İşte takı ve süslerdeki bu zenginlik ve çeşitliliğin,
Doğu’ya seyahat eden pek çok seyyahı da kendisine çektiği anlaşılmaktadır. Bu
seyyahlardan birisi de misyonerlik çalışmaları kapsamında Anadolu’da uzun süre
ikamet etmiş olan H. John Van Lennep’tir. Onun Anadolu kültüründeki takı ve
süslere ait verdiği detaylı bilgiler ve el çizimleri, bir Batılının gözünden,
Anadolu’da yaygın olarak kullanılan kimi geleneksel takı ve süslenme araçlarını
yakından görmemize ve kültür tarihimizi anlamamıza; kültür tarihimizde değişen
ve kalıcı olan folklorik unsurları saptamamıza olanak sağlayacak niteliktedir. İşte
bu yüzden, bu makale, Lennep’in Anadolu insanın kullandığı takı ve süs eşyalarına
ilişkin gözlemlerini belge inceleme, söylem analizi ve yapı söküm yöntemleriyle
analiz etmeyi ve serimlemeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

traveler, 19th century, Anatolian culture, jewellery, adornment

Kaynakça

• Artun, E. Türk Halk Bilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Bektaş Demirdağ, İ. (1996). Türk Geleneksel Giyiminde Takı ve Aksesuarlar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Bora, R. (2013). 19. Yüzyıl Osmanlı Resim Sanatında Kullanılan Takılar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Anakara: Bilgesu.
• Çakır Umar, D. & Çakır Koçak, Y. (2013). Üniversite Öğrencilerinin “Piercing”e Yönelik İlgi ve Tutumları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2(3), 153-159.
• Çetinkaya, Ü. (2010). Osmanlı Dönemi Kadın Süs Malzemelerinin Divan Şiirine Yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 61-89.
• Dikmen, M. & Çetin, K. (2012). Klâsik Türk Şiirinde Kadın Takı ve Aksesuarları. Bilig, 61, 71-98.
• Dursunoğlu, H. (2014). Türkiye Türkçesindeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(9), 145-155.
• İrepoğlu, G. (2000). Bir İmparatorluğun Görkemi Osmanlı Mücevheri. P Dergisi Sanat Kültür Antika. 17, 100-111.
• Kâhya, E. (Ed.). (2000). İbn-i Sînâ. El- Kânûn Fi’t-Tıbb. Ankara: AKMB.
• Kalafat, Y. (1990). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Karaca, E. G. & Şar, S. (2016). “Geçmişten Günümüze Kına”. Lokman Hekim Tıp Dergisi. 6, 30-37.
• Koçu, R. E. (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Kültür.
• Kuş, A. (2016). Batılı Seyyah ve Araştırmacılara Göre 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Doğu Karadeniz Bölgesi. Samsun: Canik Belediyesi.
• Küçükbasmacı, G. (2016). Kültürel Bellek ve Süreklilik: Kına Gecelerinden Mezuniyet Kınalarına. Millî Folklor, 112, 73-94.
• Lennep, H. J. (1870). Travels in the Little-Known Parts of Asia Minor. London: John Murray
• Mütercim Âsım Efendi (2000). Burhân-ı Katı. Mürsel Öztürk ve Derya Örs (Ed.). Ankara: TDK.
• Onay, A. T. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. Cemal Kurnaz (Ed.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özbağı, T. (1993). Kültür ve Sanat, Baş Süslemelerinde Kullanılan Anadolu Kadın Takıları. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Özbağı, T. (2002). Geleneksel Türk Takıları. Hasan Celal Güzel vd. (Ed.), Türkler, VII içinde (s. 185-199). Ankara: Yeni Türkiye.
• Özer Soydinç, Ö. (2018). Günümüzde Geleneksel Takılarda Kullanılan Organik Malzemelerden Yapılan Takılar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Pardoe, J. (1837). The City of The Sultan and Domestic Manners of The Turks in 1836. London: Henry Colburn.
• Ruska, J. (2001). Kına, İslam Ansiklopedisi (Cilt 6). İstanbul: MEB
• Şemseddîn Sâmî (1317). Kâmûs-ı Türkî. Dersaâdet: İkdam Matbaası
• Şenocak, E. (2005). İbn Sînâ Hikâyeleri Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Tanrıbuyurdu, G. (2016). Klâsik Türk Şiirinde Bir Sembol Dili Olarak “Kına”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(1), 102-115.
• Van Lennep, H. J. (1862). The Oriental Album. New York: Anson D.F Randolph.
• Yardımcı, M. (2008). Geleneksel Kültürümüzde ve Âşıkların Dilinde Kına. Folklor/Edebiyat. 14(54), 81-95.
• Yaylagül, Ö. (2010). Ebvâb-ı Şifâ (Metin Dilbilimsel Bir İnceleme). Ankara: KÖKSAV.
• Zavada, M. (1993). “The Historical Use of Henna In the Balkans”. Thaiszia Journal of Botany, 3, 97-100.