The Relationship between Religion and Politics in the Context of Kün-Togdı and Odgurmış Types in Kutadgu Bilig

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 467 - 486, 28.12.2022

Himmet Konur

https://doi.org/10.32449/egetdid.1174738

Cited By: 2

Öz

Kutadgu Bilig is one of the first works of Turkish-Islamic literature. It was written in the masnavi style after the middle of the eleventh century (H. 462/A.D. 1069-1070). It is a work of the type of political book and gives information and advice to the head of state and senior state officials on the structure of the state and the ideal style of politics. There are four main characters in the work: Kün-Togdı as the khan/president, Ay-Toldi as the vizier/prime minister, Öğdülmiş as the prime minister's successor, and Odgurmış as the ascetic. At the same time, they represent the four basic elements of politics consisting of töre/tradition, kut/bless, understanding and hereafter. And they also represent justice, state, reason and abstinend respectively.
It seems to met that Kün-Togdı and Odgurmış two heroes of the work, represent the relationship between religion and state. While the former is the chief representative and guarantor of earthly happiness and the other hereafter happiness. Although there was a clush of opinions between them at the begining, they later reconciled. Kün-Togdı respects the ascetic life in the person of Odgurmış, and Odgurmış respects the politics in the person of Kün-Togdı. Odgurmış is an ascetic who distanced himself from the people and worshiped in a deserted place. Kün-Togdı considered his life as an ascetic more valuable than anything else and saw him as the most important representative of religion. For us this couses some potential problems. Because he preferred a life outside of social life and criticized by Islam. Studies on Kutadgu Bilig have generally ignored these kind of problems. Because they idealized the relationship between religion and politics mentioned in the work. In this study, the relationship between politics and religion in the work will be discussed with a critical view. First, the information on the subject in it will be explained by describing in a simple language, then the main values that represent the main elements of the relation between the state and religion will be discussed and their relationship or unrelatedness with the Islamic political tradition will be emphasized. Finally, the positive and negative aspects of the relationship between politics and religion, which are ideally presented in the work, will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig,, Yusuf Khass Hajib, Religion and State, Kün-Togdı

Kutadgu Bilig’teki Kün-Togdı ve Odgurmış Tipleri Bağlamında Din-Siyaset İlişkisi

Öz

Türk-İslam edebiyatının ilk mahsullerinden olan Kutadgu Bilig hicrî beşinci yüzyılın ortalarından sonra (h. 462/m. 1069-1070 yılında) mesnevî tarzında kaleme alınmış bir siyasetnamedir. Eserde hakan rolünde Kün-Togdı, vezir rolünde Ay-Toldı, vezirin halefi rolünde Öğdülmiş ve zahid rolünde Odgurmış olmak üzere dört ana karakter bulunmaktadır. Bunlar aynı zamanda töre, kut, akıl/idrak ve akıbet/ahiretten oluşan siyasetin dört temel unsurunu ve bunlarla özdeşleşen -sırasıyla- adalet, devlet, akıl ve kanaati temsil etmektedir. Kanaatimce Kün-Togdı ve Odgurmış siyaset-din ilişkisinin asıl kahramanlarıdır. Zira onlardan biri dünyevî diğeri uhrevî mutluluğun baş temsilcisi ve teminatıdır; başlangıçta aralarında görüş farklılığı bulunsa da sonradan uzlaşırlar. Kün-Togdı Odgurmış’ın şahsında zahidâne hayata, Odgurmış da Kün-Togdı’nın şahsında siyasete saygı duyar. Dahası Kün-Togdı onun yaşantısının her şeyden üstün ve değerli olduğunu kabul eder. Odgurmış halktan uzaklaşarak ıssız bir yerde ibadete çekilen bir zahittir. Bu haliyle siyaset nazarında onun en yüksek konuma yerleştirilmesi ve dinin en önemli temsilcisi olarak konumlandırılışı bazı problemleri içinde barındırmaktadır. Zira o sosyal hayatın dışında ve Müslümanlık tarafından eleştirilen bir hayatı tercih etmiştir. Kutadgu Bilig üzerine yapılan çalışmalar genellikle eserdeki din-siyaset ilişkisini idealize ettiği için bu ilişkinin doğurduğu problemleri göz ardı etmiştir. Bu çalışmada eserde kurulan siyaset din ilişkisi eleştirilecek yönleriyle birlikte ele alınacaktır. Önce Kutadgu Bilig’de yer alan konuya dair bilgiler yalın bir dille betimlenerek açıklanacak daha sonra din devlet ilişkisinin ana unsurlarını temsil eden değerlerin genel çerçevesi ve İslam siyaset geleneği ile ilişkisi veya ilişkisizliği üzerinde durulacaktır. Son olarak eserde kurulan siyaset din ilişkisinin olumlu ve olumsuz yönlerine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip, Din ve devlet, Kün-Togdı, Odgurmış

Kaynakça

• Adalıoğlu, H. H. (1998). Hilâfet. TDVİA içinde, (Cilt. 17, ss. 539-546). İstanbul: TDVİA.
• Avcı, C. (2009). Siyâsetnâme. TDVİA içinde (Cilt. 37, s. 304-306). İstanbul: TDVİA.
• Başer, S. (2019). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre. İstanbul: Post.
• Bayar, O. C. (2011). Kutadgu Bilig’te Âyet ve Hadîsler. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (1). 105-118.
• Dikici, M. (2005). Türklerde İnançlar ve Din. Ankara: Akçağ.
• Doğan, N. (2016). Kutadgu Bilig’de Din ve Devlet İlişkisi: İki Dünyada da Mutlu Olmak. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1, 113-131.
• Fuzulî. (1993). Rind ile Zâhid. Hüseyin Ayan (Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Göksu, E. (2020). Kutadgu Bilig’e Göre Türk Hükümdarlık Sanatı. İstanbul: Kronik.
• İbnü’t-Tıktaka. (2016). el-Fahrî (Devlet İdaresi, Halifeler, Vezirler Tarihi 632-1258). Ramazan Şeşen (Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• İzmirli, B. (2019). Tasavvufta Tipoloji Semantik Analiz. Ankara: Araştırma.
• Kafesoğlu, İ. (1997). Türk Milli Kültürü. Ankara: Ötüken.
• Köprülü, M. F. (1983). Orta zaman Türk Hukukî Müesseseleri İslam Amme Hukukundan Ayrı Bir Türk Amme Hukuku Yok Mudur?. İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi içinde, İstanbul: Ötüken.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken.
• Nalbant, M. V. (2019). Kutadgu Bilig’te Ayet Olarak Düşünülen İbareler Üzerine Bir Değerlendirme. Dil Araştırmaları, 25, 81-95. Nizamülmülk. (2013). Siyâsetnâme. Nizâmettin Bayburtlugil (Çev.). İstanbul: Dergâh. Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) (Cilt. 1-2). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Palabıyık, A. (2010). Düşünce Hayatımızı Aydınlatan Hadisler (Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakâyık Örneği). İzmir: Tibyan.
• Şeker, F. M. (2009). İslamlaşma Sürecinde Türklerin İslam Tasavvuru. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yıldız, M. (2017). Türk Siyâsî Geleneğinin Kadim Kapıları. İstanbul: Ötüken.
• Yusuf Has Hacib. (2015). Kutadgu Bilig. Mustafa S. Kaçalin (Haz.). İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı; (2018). Ayşegül Çakan. (Çev). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.