Rusça ve Türkçe Kaynakların Işığında Beyaz Rus Mültecilerinin Anadolu’daki Yaşamları

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 - 22, 26.07.2019

Kezban Acar Kaplan

https://doi.org/10.18513/egetid.596039

Cited By: 3

Öz

Rusya’daki 1917
yılındaki Ekim İhtilali’ni müteakip Bolşeviklerle (Kızıllarla) Çarlık rejimi
yanlıları (Beyazlar) arasında yaşanan iç savaş sırasında ve sonunda, 1919 ve
1920 yılarında Bolşeviklerden kaçarak ve Rusya’dan ayrılarak Osmanlı Devleti’ne
sığınan on binlerce Rus mülteci, Türkiye’de birçok çalışmaya konu olmuşlardır. Bu
çalışmaların büyük bir çoğunluğu, İstanbul’daki Rus mültecileri, onların
İstanbul ve çevresindeki yaşamlarını, İstanbul’daki sosyal, kültürel ve eğlence
hayatına etkilerini ele alırken, bir kısmı da Gelibolu’daki Beyaz Ordu’yu
incelemektedir. Bunlardan bazılarında Beyaz Rus mültecilerin Anadolu’da da
varlık gösterdiğine dair genel birtakım bilgiler sunulmakta, hatta birisinde
bazı kısa bilgiler de verilmektedir. Ancak hiçbirisinde Anadolu’daki Rus
mülteciler ayrıntılı bir biçimde ele alınmamıştır. Rusça bazı arşiv kaynakları
ve ATASE ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden bazı belgeleri temel alan bu
çalışmada, Anadolu’daki Rus mülteciler hakkında bilgiler verilecek ve
değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rus Mülteciler, Beyaz Ruslar, Anadolu, Karadeniz, 1920'ler

Life and Activities of the White Russian Refugees in Anatolia in the Light of Some Russian and Turkish Sources

Öz

Following the
Revolution of 1917, during and after the Russian Civil War fought between the
Reds and the Whites, many Russians, who were called White Russians or Wrangel
Refugees, escaped from Russia and came to the Ottoman Empire in 1919 and 1920.
In Turkey, there have been many studies on Russian Refugees. Most of these
studies deal with Russian refugees in Istanbul, their lives in this city and
their contribution to social, economic and cultural life in Istanbul. Many
others cover the White Russian Army in Gallipoli. Some of these studies mention
that there were also some Russian refugees in Anatolia. Especially one study
gives short information on where and how Russian refugees lived in Anatolian
cities. But even this study fails to give detailed information. Based on some
Russian diaries and reports from GARF and Ottoman/Turkish archival documents
from ATASE and BCA, this paper aims to present a general picture of lives of
Russian refugees in Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Russian refugees, White Army, Anatolia, Black Sea, 1920s

Kaynakça

• Bakar 2012 Bülent Bakar, Esir Şehrin Misafirleri: Beyaz Ruslar. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Baran 20006 Tülay Alim Baran, “Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006, sayı 64-65-66.
• Criss 1993 Bilge Criss, İşgal Altında İstanbul. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deleon 2003 Jak Deleon, Beyoğlu’nda Beyaz Ruslar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erdeha 1975 Kamil Erdeha, Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Figes 1998 Orlando Figes, A People's Tragedy: The Russian Revolution, 1891-1924. New York, N.Y.: Penguin Books.
• Göçmen 2008 Muammer Göçmen, “Mütareke Yıllarında Beyaz Rusların İstanbul’da Sürgün Hayatları.” S. Demirel Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 20: 215-219.
• Hosking 2011 Geoffrey Hosking, Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla. Çev. Kezban Acar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karadoğan 2011 Umut C. Karadoğan, “İşgal Döneminde İstanbul ve Gelibolu’da Bolşevik Aleyhtarı Wrangel Ordusu.” Bilig 2: 135-157.
• Kurşunluoğlu 1983 Mehmed Kemal Kurşunluoğlu, Türkiye’nin Kalbi Ankara. Ankara: Çağdaş Yayınları.
• Macar ve Macar 2010 Oya Dağlar Macar ve Elçin Macar, Beyaz Rus Ordusu Türkiye’de. İstanbul: Libra Kitap.
• Mawdsley 1987 Evan Mawdsley, The Russian Civil War. London: Allen & Unwin.
• Olcay 2018 Türkan Olcay, “İstanbul’da Rus Mülteci Okulları (1920-1925.” Turkish History Education Journal, 7: 325-343.
• Ratiyev 1999 Knyaz Aleksandr Ratiyev, “To, çto sohranila mne pamyat’y,” Belaya Emigratsiya v Bolgarii 1918-1945. C.I. Sofiya: İzdatel’stva.
• Süer 1987 Aydın Süer, “Gelibolu’da Ruslar,” Belleten, cilt LI-199, Nisan 1987, s. 315-355.
• Şahiner 2001 Kerime Şahiner, Vrangel Ordusunun İstanbul’a Gelişi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Şahiner 2003 Kerime Şahiner, “Bolşevik İhtilalinden Sonra Türkiye'ye Gelen Wrangel Ordusu ve Faaliyetleri. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 1 (1): 135-159.
• Timuçin 1999 Tümay Timuçin, White Russians in Istanbul: The Plight of the Russian Emigrees during the Years 1919-1924. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Topal 2008 Coşkun Topal, "Mütareke İstanbul’unda Ruslar.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 176: 173-182.
• Toprak 1992 Zafer Toprak, “İstanbulluya Rusya’nın Armağanları: Haraşolar.” İstanbul Dergisi 1: 58-59.
• Uturgauri 2015a Svetlana Nikolaevna Uturguari, Boğaz'daki Beyaz Ruslar 1919-1929. Çev. Uğur Büke. Haz. Hülya Arslan. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Uturgauri 2015b Svetlana Nikolaevna, “Beyaz Ruslar ve Kemalist Türkiye,” http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/UTURGAUR%C4%B0-Svetlana-BEYAZ-RUSLAR-VE-KEMAL%C4%B0ST-T%C3%9CRK%C4%B0YE.pdf [Erişim: 27.10.2016]
• Yovanoviç 2005 Miroslav Yovanoviç, Russkaya Emigratsiya na Balkanah 1920-1940.
• Yüceer 1998 Saime Yüceer, “Vrangel Ordusu’nun İstanbul’daki Faaliyetleri.” Atatürk Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi. C. 6 (21): 107-117.
• Yüceer 2016 Saime Yüceer, Milli Mücadele Yıllarında Ankara-Moskova İlişkileri. Bursa: Sentez Yayıncılık.