Kayalıbay Event: Political Reckoning or Legal Case?

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 2, 349 - 367, 30.12.2019

Süleyman Aşık

https://doi.org/10.18513/egetid.661550

Öz

In Turkish political history, after World War II under the influence of the idea of being on the side of Western democratic countries a permanent multiparty life was established. Democratic Party (DP), founded by a group that had left CHP in 1946, failed to achieve any serious success in the early elections held in the same year, since some irregularities took place and it entered the elections unprepared. However, by the year 1950, the pointer was in favor of DP. Pre-election period was tense with the influence of the media supporting the parties. In this atmosphere, a news report was published ten days before the elections in Zafer newspaper close to DP, informing that an accident occurred in 1945 and the person who had died was murdered, yet his murderer could not be found. No name was mentioned in the report. This event was brought to the agenda by DP’s Ahmet Gürkan at the Turkish Grand National Assembly after DP won the elections and Ömer İnönü, son of İsmet İnönü was accused directly. Following these developments, the issue was brought to court and Ömer İnönü was tried. Many names testified at the court, and Ömer İnönü claimed that he was not even at the crime scene on the night of the event. At the end of the hearings, the defendant Ömer İnönü was acquitted. This time, the seven names that had testified during the trial were retried on the grounds that they were “false witnesses”. In the end, one of them received a prison sentence, while others were acquitted. This study will examine whether this process was a political or a legal one, since the name accused and prosecuted was the son of the Republic of Turkey’s 2nd President İsmet İnönü.

Anahtar Kelimeler

Muzaffer Kayalıbay, Ömer İnönü, İsmet İnönü, Ahmet Gürkan, Zafer newspaper

Kayalıbay Olayı: Siyasi Hesaplaşma mı, Hukuki Dava mı?

Öz

Türk siyasi tarihinde II. Dünya Savaşı’ndan sonra Batılı demokratik ülkelerin safında yer alma düşüncesinin etkisiyle çok partili hayata kalıcı olarak geçilmiştir. 1946 yılında CHP’den ayrılan bir grubun kurduğu Demokrat Parti (DP), aynı yıl girdiği ve birtakım usulsüzlüklerin yaşandığı ve vaktinden önce yapılan seçimlere hazırlıksız yakalandığı için ciddi bir başarı elde edemedi. Fakat 1950 yılına gelindiğinde ibre daha ziyade DP’den yanaydı. Seçimlere yaklaşıldığı dönemde siyasi ortam da tarafları destekleyen yayın organlarının da etkisiyle gergindi. Bu ortamda, seçimlerden on gün önce DP’ye yakın Zafer gazetesinde çıkan bir haberde, 1945’te meydana gelen bir kazadan söz ediliyor ve kazada hayatını kaybeden kişinin öldürüldüğü fakat katilinin bulunamadığı ifade ediliyordu. Haberde herhangi bir isim zikredilmiyordu. Bu hadise DP’nin seçimleri kazanmasının ardından bu kez TBMM kürsüsünde DP’li Ahmet Gürkan tarafından gündeme getirildi ve doğrudan İsmet İnönü’nün oğlu Ömer İnönü itham edildi. Bu gelişmelerin akabinde konu yargıya taşındı ve Ömer İnönü’nün yargılandığı bir süreç yaşandı. Mahkemede birçok isim dinlendi, Ömer İnönü hadisenin yaşandığı gece olay yerinde dahi olmadığını söyledi. Neticede, yapılan duruşmaların sonunda sanık Ömer İnönü beraat etti. Bu kez de, dava sürecinde dinlenen yedi isim “yalancı şahitlik” yaptığı gerekçesiyle yeniden yargılandılar. Bunun sonucunda ise, bir isim hapis cezası alırken, diğerleri beraat etti. Bu çalışmada, itham edilen ve yargılanan ismin Türkiye Cumhuriyeti’nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün oğlu olması sebebiyle, yaşananların siyasi mi yoksa hukuki bir süreç mi olduğu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Muzaffer Kayalıbay, Ömer İnönü, İsmet İnönü, Ahmet Gürkan, Zafer gazetesi

Kaynakça

• a. Resmî Yayınlar Cumhurbaşkanlığı İsmet İnönü Arşivi TBMM Tutanak Dergisi
• b. Gazeteler Cumhuriyet, Hürses, Milliyet, Ulus, Vatan, Yeni İstanbul, Zafer
• c. Gazete Yazıları Altan Öymen, “İsmet Paşa”, Cumhuriyet, 25 Aralık 1980, s. 1. Nihat Erim, “Ömer İnönü’nün Beraatı”, Ulus, 8 Temmuz 1951, s. 2.
• d. Kitap, Tez ve Makaleler Arcayürek 1985 Cüneyt Arcayürek, Yeni İktidar, Yeni Dönem 1951-1954, Bilgi Yayınevi, Ankara. Baban 2009 Cihad Baban, Politika Galerisi Bir Devrin Hükümranları, Timaş Yayınları, İstanbul. Bilgehan 1998 Gülsüm Bilgehan, Mevhibe-II Çankaya’nın Hanımefendisi, Bilgi Yayınevi, Ankara. Birgit 2012 Orhan Birgit, Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitap, İstanbul. Dündar 2011 Can Dündar, Canım Erdalım Sevgili Babacığım İsmet İnönü-Erdal İnönü Mektuplaşmaları, Yay. Haz.: Can Dündar, Can Yayınları, İstanbul. Koçak 2018 Cemil Koçak, Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945), Cilt: 1, İletişim Yayınları, İstanbul. Demir 2012 Şerif Demir, “Bir Osmanlı Hanımefendisi ve Bir Cumhuriyet First Leydisi Reşide Bayar (Nilüfer Bayar-Gürsoy’un Anlatımına Göre)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 84, s. 143-165. Kâyalıbay 1951 Daniyâl Kâyalıbay, Kayalıbay Davası Ömer İnönü’yü Niçin İtham Ediyorum, Kardeşler Matbaası, İstanbul. Kınalı 2017 Gürhan Kınalı, “İkinci Bayar Hükümetini Sarsan Yolsuzluk Hadiselerine İki Örnek: Satie ve İmpeks”, Vakanüvis: Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2, s. 119-163. Gürkan 1960 Ahmet Gürkan, Mebusluğum, Fakülteler Matbaası, İstanbul. Öymen 2014 Altan Öymen, Öfkeli Yıllar, Doğan Kitap, İstanbul. Toker 1990 Metin Toker, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları DP’nin Altın Yılları 1950-1954, Bilgi Yayınevi, Ankara. Turan 2000 Şerafettin Turan, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Yetim 2006 Fahri Yetim, Ulus ve Zafer Gazetelerinin Karşılaştırmalı İncelemesi (1957-1960), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Türkiye Cumhuriyeti) Anabilim Dalı, Ankara.