DARÜLFÜNUN'DA SAHTE VE MUHARREF DİPLOMALAR HADİSESİ (1913)

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 1, 251 - 278, 01.09.2023

Hüseyin Sarıkaya

https://doi.org/10.18513/egetid.1333293

Öz

Osmanlı Devleti'nin yüksek seviyeli tedris kurumu olan Darülfünun eğitim hayatına 1900 senesinde resmen başlamıştır. Riyâziye-Tabiîyye, Ulum-ı Âliye-i Diniyye ve Edebiyat şubeleri (fakülte) ile Mekteb-i Hukuk ve Mekteb-i Tıbbiye'den müteşekkil olan Darülfünun, konumu itibariyle talebelerin de teveccüh ettiği bir kurum olmuştur. İdadî, sultanî ve bu okullar derecesindeki eğitim kurumlarından mezun gençler, gerek bilgilerini geliştirmek gerekse devlet memuru olarak atanabilmek adına Darülfünun'a kaydolmak için büyük uğraş vermişlerdir. Haliyle kayıt-kabul kurallarına uygun hareket edenlerin yanında, sahte evrak veya tahrif edilmiş diploma/öğrenim belgeleriyle başvuru yapan talebeler de olmuştur. Sahtekârlık şebekeleri veya Darülfünun memurlarıyla işbirliği yapan bu öğrenciler, haksız yoldan üniversiteye kaydolmuşlardır. Fakat 1913 Mart'ında Darülfünun'a gelen bir ihbar, bu sahteciliğin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dönemin Maarif Nazırı Şükrü Bey'in meselenin üzerinde titizlikle durması sonucu Hukuk Şubesi'nde başlayan tahkikat zamanla genişlemiş ve diğer şubeler ile idadîlere yayılmıştır. İncelemelerde bulunmak üzere teşkil edilen komisyonlar, Darülfünun şubelerinde toplam 85 talebenin sahte, muharref veya kayıt şartlarına uygun olmayan diploma/tasdiknamelerle başvurduklarını tespit etmiştir. Sahteciliğe adı karışan öğrencilerin üniversite ile ilişikleri kesilmiş, suç şebekesine bağlı üyelerden bazıları tutuklanmıştır. Ayrıca görevde ihmali görülen veya suç örgütünün bir parçası olduğu tespit edilen Darülfünun'daki memurlar ile amirler görevlerinden uzaklaştırılmış ve haklarında hukukî işlem başlatılmıştır. İşte bu çalışma Darülfünun'da patlak veren diploma sahteciliği hadisesinin ortaya çıkışını, sahte diploma sahibi talebelerin kimliklerini, devletin olay karşısında gösterdiği reaksiyon ve aldığı tedbirleri ayrıntılarıyla ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Darülfünun, Maarif Nezareti, Sahte Diploma, Evrak Tahrifçiliği

The Incident of Forged and Distorted Diplomas at the Darulfunun (1913)

Öz

Darülfünun consisting of the faculties of Science, Theology, and Literature, in addition to Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (the Ottoman Medical School) and Mekteb-i Hukuk-ı Şahane (the Ottoman Law School). The young graduating from İdadî or Sultanî (High-School Education) and equivalent schools made great efforts to enrol in Darülfünun to improve their knowledge and be appointed as civil servants. Although some students abided by the registration-admission rules, others applied with imitated papers and falsified diplomas or education certificates. These learners, who cooperated with the forgery networks or the Darülfünun registrars, had illegally signed up at the university. However, a denunciation in March 1913 revealed these impostures. The Education Minister Ahmed Şükrü Bey (1913-1917) focused on the issue meticulously, and the investigation starting in the Law Department expanded and spread to other faculties and high schools. The commissions formed to conduct examinations determined that 85 undergraduates in total at the faculties applied with false, distorted, or insufficient parchments/certifications. Students mixed up the deception were dismissed from the university, and some members of the criminal network were arrested. Correspondingly, officers and supervisors at the university who were realized to be negligent in their duties or discovered to be part of an offender organization were suspended from their jobs. Then, the legal proceedings had begun against them. This study covers the emergence of forgery in diplomas that broke out at the Darülfünun, the students presenting fake certificates, and the Government's reaction and measures against the disruption.

Anahtar Kelimeler

Darülfünun, Ministry of National Education, Forged Diplomas, Distorted Certificates

Kaynakça

• a. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Dahiliye Nezareti İdare (DH.İD), nr. 139/10.
• Maarif Nezareti Tedrisat-ı Aliye Dairesi (MF.ALY), nr. 24/71, 40/106, 42/100, 43/3, 43/43, 43/44, 43/45, 43/46, 43/92, 45/9, 45/53, 45/61, 51/44, 54/109, 59/39, 77/93, 78/15, 81/89, 85/8, 137/162, 541/32.
• Maarif Nezareti Tedrisat-ı İbtidaiyye Kalemi (MF.İBT), nr. 24/6, 423/79, 428/24, 428/58, 429/57, 433/76, 433/86, 436/38, 440/54, 449/32, 562/45.
• Maarif Nezareti İstanbul Maarif Müdüriyeti (MF.İMF), nr. 66/46.
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT), nr. 1171/62, 1182/82, 1186/26, 1186/60, 1187/24, 1187/27, 1187/54, 1188/24, 1239/45.
• "27 Zilhicce 1274 Târîhli Kānûn-ı Cezânın 155'inci Mâddesine Müzeyyel Fıkarât Hakkında Kānûn", Düstûr, Cilt: II/VI, s. 340, 1017-1018.
• "Cezâ Kānûn-nâme-i Hümâyûnu", Düstûr, Cilt: I/I (3 C 1277 Zeyl), s. 559-573.
• "Darülfünunu Şahane Nizamnamesi", Düstûr, Cilt: I/VII (16 R 1318/30 Temmuz 1316) s. 659-664.
• Maʻârif-i Umûmiyye Nezâreti İstanbul Dârülfünûnu Taʻlimât, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1329.
• Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: 3, Cilt: I, İctima Sene: 1, İnikad: 14, s. 262-268.
• "Adliyede Sahte Tasdikname Davasına Bakıldı", Son Posta, nr. 1062, 10 Temmuz 1933, s. 2.
• "Maʻârif Nezâretinden", Takvîm-i Vekâyi, nr. 1475, 15 Mayıs 1329, s. 5-7.
• "Mekâtib-i İʻdâdiyye", Tanîn, nr. 1626, 27 Mayıs 1329, s. 4.
• "Mekâtib-i İʻdâdiyye Hakkında", İkdâm, nr. 5855, 27 Mayıs 1329, s. 3-4
• "Mekteblerimizden Câhil Yetiştiriyoruz", Tanîn, nr. 1615, 16 Mayıs 1329, s. 4-5.
• "Sâhte Şehâdetnâme", İkdâm, nr. 5864, 5 Haziran 1329, s. 4.
• "Zâyiʻ Şehâdetnâmeler Hakkında", Tanîn, nr. 1634, 4 Haziran 1329, s. 4.
• d. Araştırma Eser ve İncelemeleri
• Afyoncu 2013 Erhan Afyoncu, Sahte Mesih: Osmanlı Belgeleri Işığında Dönmeliğin Kurucusu Sabatay Sevi ve Yahudiler, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Ataöv 1984 Türkkaya Ataöv, The Andonian Documents Attributed to Talat Pasha are Forgeries, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Aydın 2017 Mükerrem Bedizel Aydın, "Osmanlı Ülkesinde 'Sahte' Bir Hekim: İspanyol Pedro’nun Anılarında Osmanlı Tıbbı (1552-1556)". Osmanlı’da Şehir, Vakıf ve Sosyal Hayat [Uluslararası Osmanlı Araştırmaları Kongresi], ed. Kerim İlker Bulunur vdg, İstanbul: Mahya Yayınları, s. 359-381.
• Aydın ve Keskin 2008 Bilgin Aydın - İshak Keskin, "Osmanlı Bürokrasisinde Evrak Sahteciliği, Diplomatik ve Diplomatika Eğitimi", Osmanlı Araştırmaları, Sayı: 31, s. 197-228.
• Aynî 1927 Mehmed Ali Aynî, Dârulfünûn Târîhi, İstanbul: Yeni Matbaa.
• Baltacıoğlu 2009-10 Ali Y. Baltacıoğlu, - İsmail H. Baltacıoğlu, "Türkiye'de Diş Hekimliği Eğitim ve Öğretimi (1908-1933)", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı: 9/1-2, s. 159-202.
• Dölen 2009 Emre Dölen, Türkiye Üniversite Tarihi - Osmanlı Döneminde Darülfünun (1863-1922), Cilt: I, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Ebüzziya 1986 Ziyad Ebüzziya, "Bedeli Çanakkale'de", Marmara Üniversitesi Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, s. 105-110.
• Ergün 1996 Mustafa Ergün, İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri: 1908-1914, Ankara: Ocak Yayınları.
• Gürsoy 2019 Gözde Gürsoy, Osmanlı İmparatorluğu'nda Sikke Kalpazanlığı (1808-1861), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• İhsanoğlu 2010 Ekmeleddin İhsanoğlu, Darülfünun - Osmanlı'da Kültürel Modernleşmenin Odağı, Cilt: I, İstanbul: IRCICA.
• Kermeli 2014 Evgenia Kermeli, "Forgeries and Translations of Ottoman Christian Vakf Documents = Osmanlı Hıristiyan Vakıf Belgelerinde Tercüme ve Sahtecilik", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 31/2, s. 161-172.
• Mikeska 1988 Jürgen Mikeska, "Some Ideas on Fakes and Imitations of Ottoman Coins = Osmanlı Paralarının Sahteleri ve Taklitleri Üstüne Bazı Fikirler", Türk Nümismatik Derneğinin 20. Kuruluş Yılında İbrahim Artuk'a Armağan, İstanbul: Türk Nümismatik Derneği, s. 201-212.
• Müezzinoğlu 2012 Ersin Müezzinoğlu, Bir İttihatçı Eğitimci Ahmet Şükrü Bey, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Öztel 2019 Muharrem Öztel, "Osmanlı Devleti’nde Madeni ve Kâğıt Para Kalpazanlığında Yabancıların ve Yabancı Ülkelerin Rolü (1818-1923)", Belleten, Sayı: 83, s. 173-200.
• Öztürk 2000 Cemil Öztürk, "İdâdî". Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt: XXI, Ankara, s. 464-466.
• es-Sekkâr 2020 Sâmî es-Sekkâr, "Muîd", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt: XXXI, Ankara, s. 86-87.
• Şahin 1992 Mustafa Şahin, "Bir Halk Eğitim Çalışması Örneği Olarak Millet Mektepleri", Çağdaş Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1/2 (Haziran), s. 213-234.
• Şehsuvaroğlu 1970 Bedi N. Şehsuvaroğlu, Eczacılık Tarihi Dersleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Taşkesenlioğlu 2017 M. Yasin Taşkesenlioğlu, "Osmanlı Diplomatiğinde Mühür ve Bir Vaka Olarak Sahte Mühür Kullanımı", Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 9/4, s. 183-202.
• Van Os. 2002 Nicole A.N.M. Van Os., "Osmanlı Hilal-i Ahmer ve Terakkiperver Cemiyet-i Nisvaniyesi ve Hilal-i Ahmer ve Fukuraperver Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniyesi: Dolandırıcıların 'Sahte' Osmanlı Kadın Örgütü", Tarih ve Toplum, Sayı: 48/226, s. 22-27.
• Yurdaer 2006 Ahmet Yurdaer, “Zabit Namzedi Mehmet Muzaffer’in Çanakkale Savaşları’nda Bedeli Ödenen Sahte Yüzlük Kaimesi”, Çağın Polisi Dergisi, Sayı: 55 (Temmuz), s. 35-36.