Tarihi Seyir ve Eğitimsel Bazda 1915 Ermeni Olaylarına İlişkin Literatür Üzerine Genel Bir Analiz

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 15, 121 - 134, 01.12.2016

Yaşar Kop

Öz

Ermeniler ve artık birlikte anılacak sorunların 1878 tarihindeki Ayastefanos ve

Berlin Antlaşmaları ile dünya siyasetine resmen girdiği söylenilebilir. Günümüze

gelindiğinde Türk Ermeni ilişkilerinde en büyük sorun olarak Ermeni tehciri ve

Ermeni soykırımı iddiaları işaret edilmektedir. Bu durum sık sık Batı âleminde,

bazen de Amerika Birleşik Devletleri’nde gündeme gelmektedir/getirilmektedir.

Çünkü dünya kamuoyunda Türkiye, negasyonist yani herkesin kabul ettiği bir şeyi

inkâr eden olarak gösterilmektedir. Söz konusu iddialar, kamuoyunun hazır bulunuşluk düzeyini diri tutmak maksadıyla zaman zaman farklılık gösterse de genellikle medya, çeşitli ülke parlamento çalışmaları, süreli yayınlar ve kitaplar şeklinde

cereyan etmektedir.

Bu çalışmada, adı geçen konuya dair yukarıda belirtilen çabalardan birisi olan

dünya genelinde yazılmış kitaplar üzerinde durulmuştur. Alanyazın üzerine katkı

sağlaması beklenilen bu araştırma sadece bir konu veya başlığının irdelenmesine

odaklanan monografik tarzda kaleme alınmıştır. Hazırlama aşamasında hem Türkiye dışında ve hem de Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yazılan, basılan ve

yayımlanan eserler genel bir süzgeçten geçirilmiştir. Böylece öz bir bakışla Ermeni

sorununun nasıl algılandığının açıklığa kavuşturulması hedeflenmiştir  

Araştırma sonucunda genellikle Türkiye aleyhine ethnocantric tarih anlayışı

çerçevesindeki bilgilerin, okuyucu kitlesine sunulmaya çalışıldığı anlaşılmıştır. Bu

durum ister istemez mevcut sorunu çözmekten ziyade düşmanlığı körüklemekte

hatta karşısında öteki oluşturma tehlikesini de doğurmaktadır. Oysaki okuyucu

kitlelerinin özellikle de öğrencilerin herhangi bir arabulucuya ihtiyaç kalmadan,

kendi bulduğu ve önceki deneyimlerden edindiği bilgiler dâhilinde problem çözme

yeteneğini kullanmaya başlaması beklenilmektedir. Aslında konu hakkında kaleme alınan kitaplardan sanki öğretmenmiş gibi düşünceler çeşitlenmiş olsa da bir

rehber gibi yol göstermesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Ermeni Sorunu, 1915 Olayları, Zorunlu Göç, Hassas Konular, Kavramsal Çerçeve.

Abstract

It can be said that the Armenians and the problems to be together now officially

entered world politics with the Ayastefanos and Berlin Treaties in 1878. Nowadays,

Armenian relocation and Armenian genocide allegations are pointed out as the

biggest problems in Turkish-Armenian relations. Tis issue is ofen on the agenda/

brought to the agenda in the Western world and sometimes in the United States.

Because, Turkey is shown as negasyonist that denies anything that everyone accepts in the world public opinion. Even if it varies from time to time; these claims ofen

take place in the media, in various national parliamentary works, in periodicals

and in books in order to keep the level of readiness of the public alive. Tis work

focuses on books written around the world, one of the above mentioned efforts on

the subject.

Tis research has been taken pen in monographic style which is focused on examine a subject or a title and this research is expected to contribute to the literature.

During the preparation phase, works printed and published both outside Turkey

and within the borders of the Republic of Turkey were passed through a general

filter. Tus, it is aimed to clarify how the Armenian problem is perceived with a

self glance.

As a result of the research, it is understood that the information about the ethnocentric history understanding against Turkey is generally tried to be presented

to the reader's mass. Tis situation does not want to solve the present problem, but

rather it fuels the hostility and even creates the danger of creating another. It is expected that the mass of readers especially students begin to use their problem-solving ability within the knowledge that they found and from previous experiences

without the need for any mediation. In fact, it is expected to lead as a guide from the

books about the subject even though they are diversified as if they were teachers.

Keywords: Armenian Issue, 1915 Events, Forced Migration, Controversial Issues, Conceptual Framework.  

Anahtar Kelimeler

Ermeni Sorunu, 1915 Olayları, Zorunlu Göç, Hassas Konular, Kavramsal Çerçeve

Kaynakça

• ADALİAN, R. Paul, (1989), “Te Historical Evolution of the American Diasporas”. Journal of Modern Hellenisim. 6: 81–114. AHMET REFİK [Altınay], (1992), Kafas Yollarında (Hatıralar ve Tehassüsler), (Hzl. Ö. Armağan), İstanbul: Fikir Yayınları. AKÇAM, Taner, (1986), Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul: Su Yayınları. AKÇAM, Taner, (1992),Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul: İletişim Yayınları. AKÇAM, Taner, (1999), İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu: İttihat ve Terakki’den Kurtuluş Savaşı’na, Ankara: İmge Kitabevi. ATAÖV, Türkkaya, (1985), An Armenian Falsification, (2nd edition), Ankara: Renk Ofset ATAÖV, Türkkaya, (1989), A British Source (1916) on the Armenian Question, Ankara: Feryal Matbaası. ATNUR, İbrahim, (2005), Türkiye’de Ermeni Kadınları ve Çocukları Meselesi (1915–1923), Ankara: Babil Yayıncılık. AURON, Yair, (2003), Te Banality of Denial İsrail and the Armenian Genocide, U.S.A: New Brunswick, New Jersey and London. BAER, Elizabeth Robert, (2000), “A New Algorithm in Evil: Children’s Literature and the Holocoust”, Te Lion and the Unicorn, 24: 378–401. BALAKİAN, Peter, (1997), Black Dog of Fate: A Memoir, New York. BAŞYURT, Erhan. (2006), Ermeni Evlatlıklar Saklı Kalmış Hayatlar, (2. baskı). İstanbul: Karakutu Yayınları. BAUM, Rachel. (1996), “What I Have Learned to Feel: Te Pedagogical Emotions of Holocaust Education”. College Literature XXIII(3): 44–57. BEYOĞLU, Süleyman, (2003), “Ermeni Tehcirine Dair Araştırmalara Toplu Bir Bakış”. Ermeni Araştırmaları 1. Türkiye Kongresi Bildirileri I, Ankara: ASAM-EREN Yayınları. 23–33. BIYIKLI, Mustafa, (2001), “Türk Tarihinde Ermeniler-Ermeni İddiaları ve Ermeni Sorunu Gerçeği Bibliyografyası”. Türk Dünyası Araştırmaları, 131: 235–260. BİLGİ, Nejdet, (2003), “Türkiye’nin Ermeni Meselesinde Bilgilenme ve Bilgilendirme Problemleri”. Ermeni Araştırmaları 1. Türkiye Kongresi Bildirileri I, Ankara: ASAM-EREN Yayınları. 35–44. BİLGİN, Nuri, (2005), “Ermeni Soykırım İddiaları ve Tarihin İnşası”, Farklı Yönleriyle Ermeni Sorunu, İstanbul: Nergiz Yayınları. 253–268. BİNARK, İsmet, (2005), Asılsız Ermeni İddiaları ve Ermenilerin Türklere Yaptıkları Mezalim, (3. baskı), Ankara: ATO Yayınları. BİRANT, Mehmet Ali, (1983), Dört Lisanda Ermeni Terörü, İstanbul: And Koll. Şti. BLOXHAM, Donald, (2005), Te Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians, New York: Oxford University Press. BÜYÜKKARCI, Süleyman, (2003), İstanbul Ermeni Okulları, Konya: Yelken Basım Yayım Dağıtım. ÇAYCI, Abdurrahman, (2000), Türk-Ermeni İlişkilerinde Gerçekler, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. ÇELİK, Hüseyin, (tarihsiz). Türkiye’nin Ermeni Sorunu (Yüzleşme/ Çözüm), İstanbul: BDS Yayınları. ÇİÇEK, Kemal, (2005), Ermenilerin Zorunlu Göçü (1915–1917), Ankara: TTK Yayınları. DADRİAN, Vahakn, N. (2004), Ermeni Soykırımında Kurumsal Roller: Toplu Makaleler 1, (Çeviren: A. Tuygan), İstanbul: Belge Yayınları. 2004. (Eserin aslının basım tarihi 1995). MALEVİLLE, Georges de, (1998), Fransız Avukatın Ermeni Tezleri Karşısında Türkiye Savunması: 1915 Osmanlı-Rus Ermeni Trajedisi, (Çeviren: N. Bakkaloğlu), İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1988). DEMİR, Neşide K. (1980), Te Armenian Question in Turkey, Türkiye: Kuşak Ofset. ERTAN, Timuçin F. (2003), “Türkiye’deki Yüksek Öğrenim Gençliğinin Ermeni Sorunu Hakkındaki Bilgi ve Bilinç Düzeyi”, Ermeni Araştırmaları 1.Türkiye Kongresi Bildirileri I, Ankara: ASAM-EREN Yayınları. 13–23. FERRO, Marc, (1984), Te Use and Abuse of History or How the Past is Taught, London, Boston, Melbourne and Henley: Routledge & Kegan Paul. GÖKÇEK, Fazıl, (2006), Osmanlı Kapısında Büyümek: Ahmet Mithat Efendi’nin Hikâye ve Romanlarında Gayr-ı Müslim Osmanlılar, İstanbul: İletişim Yayınları. GÖYÜNÇ, Nejat, (1983), Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul: Gültepe Yayınları. GÜRÜN, Kamuran, (2001), Ermeni Dosyası, (5. baskı), Rüstem Yayınevi. HALAÇOĞLU, Yusuf, (2001), Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914–1918), Ankara: TTK Yayınları. HALAÇOĞLU, Yusuf, (2006), Sürgünden Soykırıma Ermeni İddiaları, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı. HOVANNİSİAN, Richard G, (tarihsiz), Armenia: On the Road to Independence 1918. İLTER, Erdal, (1994), Ermeni Propagandasının Kaynakları, Ankara: Kamu Hizmetleri Araştırma Vakfı Yayınları. İLTER, Erdal, (1996), Ermeni Kilisesi ve Terör, Ankara: A. Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. KAÇAZNUNİ, Ovanes, (2005), Taşnak Partisinin Yapacağı Bir Şey Yok (1923 Parti Konferansına Rapor), (Çeviren: A. Acaloğlu), (3. baskı), İstanbul: Kaynak Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1927). KAPLAN, Sefa, (2005), 1915’te Ne Oldu?, İstanbul: Hürriyet Yayınları. KARACA, Birsen, (2006), Sözde Ermeni Soykırım Projesi, İstanbul: Say Yayınları. KARİBİ [P. P. Goleyşvili], (2007), Ermeni İddialarına Gürcü Devleti’nin Kırmızı Kitabı, (Hzl. M. Perinçek), İstanbul: Kaynak Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1920). KARİNYAN, Artaşes Balasiyeviç, (2006), Ermeni Milliyetçi Akınları, (Çeviren: A. Acaloğlu), İstanbul: Kaynak Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1928). KILIÇ, Davut, (2006), Osmanlı Ermenileri Arasında Dini ve Siyasi Mücadeleler, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. KILIÇ, Selami, (2003), Ermeni Sorunu ve Almanya (Türk-Alman Arşiv Belgeleriyle), İstanbul: Kaynak Yayınları. KIZIL KİTAP: (2006), İngilizlerin Mavi Kitabına Sovyetlerin Yanıtı. Güneybatı Kafas’ta Taşnak Mezalimi, (Çeviren: K. Yükseler), İstanbul: Kaynak Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1920). KOCAŞ, Sadi, (1967), Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk Ermeni İlişkileri, Ankara: Altınok Yayınevi. KOP, Yaşar, (2009), İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Ermeni Sorunu ile İlgili Görüşleri ve Bilgi Düzeyleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma: İstanbul ve Kars Örnekleri, yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. KÖYMEN, Atilla, (1990), Ermeni Soykırımı İddiaları ve Arşivlerdeki Gerçekler, Ankara: İyigün Matbaası. KÜÇÜK, Cevdet, (1984), Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı (1878–1879), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. LAÇİNER, Sedat, (2004). Türk-Ermeni İlişkileri, İstanbul: Kaknüs İnceleme ve Araştırma. LOWRY, Heath W, (1990), Te Story Behind Ambassador Morgenthau’s Story, İstanbul: Te Isis Press. MAYEWSKİ, K. W, (2001), Yabancı Gözüyle Ermeni Meselesi, (Çeviren: M. Sadık), Ankara: APK Daire Başkanlığı Yayınları. McCARTHY, Justin, (1998), Ölüm ve Sürgün (1821–1922), (Çeviren: B. Umar), (5. baskı), İstanbul: İnkılâp Kitabevi. (Eserin aslının basım tarihi 1995). McCARTHY, Justin, (2001), “I. Dünya Savaşı’nda İngiliz Propagandası ve Bryce Raporu”. (Der. H. C. Güzel), Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu (2. baskı), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 21–38. McCARTHY, Justin, (2005), “Kim Başlattı?”. Farklı Yönleriyle Ermeni Sorunu, İstanbul: Nergiz Yayınları. 85–108. McCARTHY, Justin, (2006), Osmanlı’ya Veda: İmparatorluk Çökerken Osmanlı Halkları, (Çeviren: M. Tuncel), İstanbul: Etkileşim Yayınları. (Eserin aslı- nın basım tarihi 2001). METİN, Erhan, (2007), Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Derslerinde Ermeni Meselesinin Öğretimi (Mevcut Ders Kitapları, Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri ve Çağdaş Yayınlar Işığında Yeni Bir Ünite Tasarımı), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. OREL, Şinasi ve YÜCE, Süreyya, (1983), Ermenilerce Talat Paşa’ya Atfedilen Telgrafların Gerçek Yüzü, Ankara: TTK Yayınları. ÖKE, Mim Kemal, (1986), Ermeni Sorunu, İstanbul: İz Yayıncılık. ÖZDEMİR, Hikmet, ÇİÇEK, Kemal, TURAN, Ömer, ÇALIK, Ramazan ve HALAÇOĞLU, Yusuf, (2004), Ermeniler: Sürgün ve Göç, (2. baskı), Ankara: TTK Yayınları. PELOSKY, Christina Berian, (2005), Content Analysis of Undergraduate Courses and Course Content on the Armenian Genocide in United States Higher Education, Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy. Lynn University. PERİNÇEK, Mehmet, (2006), Ermeni Devlet Adamı B. A. Boryan’ın Gözüyle Türk-Ermeni Çatışması, İstanbul: Kaynak Yayınları. POWER, Samantha, (2002), A Problem from Hell: America and the Age of Genocide, New York: Basic Books Publishing. SHAW, Stanford ve SHAW, Ezel Kural, (1983), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, (Çeviren: M. Harmancı), İstanbul: E Yayınları. (Eserin aslının basım tarihi 1976). SOLMAZ, Gürsoy, (1995), Yaşayanların Dilinden Erzurum-Sarıkamış-Kars’ta Ermeni Zulmü (1918–1920), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları. STAUB, Ervin, (1989), Te Roots of Evil: Te Origins of Genocide and Other Group Violence, CambridgeUniversity Press England and New York. STROM, Margot S. and PARSONS, William S. (1982), Facing History and Ourselves: Holocaust and Human Behavior, Watertown, Massachusettes: Intentional Educations, Inc. SUPPLE, Carrie, (1993), From Prejudice to Genocide: Learning Abaut the Holocaust, London: Trentham Books Limited. SÜSLÜ, Azmi, (1990), Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları. ŞİMŞİR, Bilal N. (1989), British Documants on Ottoman Armenians I (1856– 1880), Ankara: TTK Yayınları. TOZLU, Necmettin, (1991), Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Ankara: Akçağ. URAS, Esat, (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, (2. baskı), İstanbul: Belge Yayınları. VAHAPOĞLU, Hidayet, (1997), Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. WEEMS, Samuel A. (2004), Ermenistan, Terörist Hristiyan Ülkesinin Sırları, (Çeviren: T. S. Çeviri Grubu), Bakü.