Ani Kenti Ortaçağ Savunma Sistemlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 18, 845 - 852, 20.12.2017

Cem Tüysüz

Öz

Ani Şehri’nin hâkim olduğu bölgede yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalar
şehrin 4500 yıla yakın bir zamandan beri insanoğlu tarafından iskâna tabi tutulduğunu
göstermektedir. Kültür ve medeniyetler beşiği olarak tanımlanan Ani
Kenti bu uzun geçmişinin izlerini bugün bir açık hava müzesi görüntüsüyle sergilemektedir.
Şehir içinde her biri bir sanat eseri niteliğinde olan sivil, dini ve askeri
mimari örnekleri bulunmaktadır. Bunlar insanlığın ortak bir mirası olarak kayıtlara
geçmiştir. Ünlü İpek Yolu’nun Kafkas platosundan Anadolu platosuna geçişte
ilk ve en önemli durağı olan Ani Kenti’nin savunmasına da bu yüzden her zaman
önem verilmiştir. Bundan dolayı bugün dahi birçok kültür ve medeniyete ait savunma
sistemlerinin örneklerini şehrin birçok yerinde görebilmekteyiz. Ancak
hangi sur sisteminin ne zaman kim tarafından ve ne amaçla yapıldığı konusunda
farklı görüş ve incelemeler bulunmaktadır. Bundan dolayı Ani Kenti’nin savunma
sistemlerinin üzerine bir değerlendirme çalışmasının yapılması tarafımızca gerekli
görülmüştür. Şüphesiz geçmiş her toplumun kendine has bir sanat anlayışı olduğundan
dolayı bu sanatsal kaygının mimari üsluba da yansıması kaçınılmazdır.
Bu çalışmada Ani Kenti’nde bulunan farklı kültür ve medeniyetlere ait savunma
sistemlerinin dönemsel kategorileri yapılarak, sur sistemlerinin ortak ve ayırım
noktaları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ani, Ortaçağ, Selçuklu, Savunma Sistemleri, Kale

Kaynakça

• BALKAN K., SÜMER O. (1965). “1965 Yılı Ani Kazıları Hakkında Kısa Rapor”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı XIV, 1965-1-2, s. 103-118. BARTHOLD, W.(1308), Tezkire-i Coğrafya-yı Tarih-i İran, Fars. Çev. Hamza Serdadver, s.278, Tahran ‎ BELLİ, Oktay,(2016), “Eski Çağ’da Ani Bölgesi”, I. Uluslararası Ani-Kars Sempozyumu (Ed. Belli, O-Yardimciel, A.,(2016)-Vedat Evren Belli-Cengiz Çelik), Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını No: 5, s.34, İstanbul. BELLİ, Oktay,(2015), “Eski Çağ’da Ani Kalesi ve Şehri”, Kars Dergisi, Sayı 8, Temmuz-Aralık 2015 s.12-17. BROSSET, M.,(1851), Histoire de la Georgia, s. 328-329, Petersburg. BURNEY, Charles – LANG, Davıd Marshall,(1971), The Peoples of ‎the Hills, s.210, London. ÇORUHLU Yaşar,(2016), “Kars-Ani Kazılarında Orta Surun Batısından Çıkarılan Keramikler”, I. Uluslararası Ani-Kars Sempozyumu (Ed. Oktay Belli-Ayhan Yardimciel-Vedat Evren Belli-Cengiz Çelik), Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını No: 5, s.92, İstanbul. ÇORUHLU, Yaşar,(2014), “İpek Yolu Şehri Ani ve Ani Kenti Kazıları (2006- 2009)”, II. Uluslararası Ahlat-Avrasya Bilim, Kültür ve Sanat Sempozyumu, Atölye Omsan Matbaa Sanayi ve Ticaret A.Ş., s.143-157, İstanbul. EL – HÜSEYNİ, Sadruddin Ebu’l – Hasan Ali İbn Nasır İbn, (1943),Ahbâr üd Devlet is-‎Selçukıyye, (Türkiye Türkçesine Aktaran: Necati Lügal), s.27-28, Ankara. GOLDEN, Peter, B.,(1996), “The Turkıc People and Caucasıa” Essays ın the Hıstory of Armenıa, Azerbaijan and ‎Georgıa, p.55-56, The Unıversıty of Mıchıgan Press. GÜNDOĞDU, Hamza,(2006), “Kültürlerin Buluştuğu Bir Ortaçağ Şehri: Ani” A.Ü. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2006/17, s.51-54-84. IŞIKLI, Mehmet,(2012), Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, s. 15, İstanbul. KIRZIOĞLU, M.Fahrettin,(1982), Anı Şehri Tarihi (1018-1236), San Matbaası Yayınları, Ankara s.54-55. KIRZIOĞLU, M.Fahrettin,(1971), “Selçukluların Anı’yı Fethi ve Buradaki Selçuklu Eserleri”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.II, Ankara 1971, s. 131-133. KÖPRÜLÜ, M. Fuad,(1943), “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli ‎Kaynakları” , Belleten, cilt VII, sayı 27, Ankara1943, s.464. MANANDİAN, H. A.,(1965), The Trade And Cities Of Armenia In Relation To Ancient Word Trade, ed. N. G. Garsoian, Lisbon, p.145-146. MAPP, H. Я, (1934), Ahn, Mockba 1934, p. 50-200. MARR, Nikolay,(2000), “Ani Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu Hakkında”, (Türkiye Türkçesine Aktaran: Hacali Necefoğlu), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 157, İstanbul 2000, s.52. MÜVERRİH VARDAN,(1937), “Türk Fütuhatı Tarihi”, (Türkiye Türkçesine Aktaran:. Hrant D. Andreasyan), Tarih Semineri Dergisi I-II, İstanbul ‎ ‎1937, s.159. YAKUT EL-HAMEVİ, Şihabuddin Ebü Abdullah,(1995), Mu’cemu’l-Buldan, I- III. Beyrut 1995, s. III/203. YARDİMCİEL, Ayhan,(2016), “Kars-Ani’de Tespit Edilen Savunma Sistemleri Üzerine Öneriler”, Seleucia, Sayı VI, 2016, s. 307-318. YARDİMCİEL, Ayhan,(2015), Orta ve Son Tunç Çağı’nda Orta Aras Havzası, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Eskiçağ Tarihi Doktora Tezi), Kars, 2015 s. 49. YINANÇ, M. Halil,(1944), Türkiye Tarihi Selçuklu Devri, ‎İstanbul, 1944, s.58-59.