SAKIZ ADASI’NDA AZINLIK VE YABANCI OKULLARDA EĞİTİM

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 35, 421 - 462, 15.09.2023

Arzu Baykara Taşkaya

Öz

Sakız Adası, bulunduğu konum itibariyle İzmir Sancağına yakın olması yanında Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti içerisinde barındırdığı farklı etnik unsurlarla tam bir renk çemberi olmuş, bu milletler kendi okullarını kurmaktan geri kalmamıştır. Sakızın vilayet merkezi olması dolayısıyla da zenginliği gayri Müslimlerin burada daha refah bir hayat temin etmelerine de neden olmuştur. Gayri Müslümlerin okullarında eğitimin denetimini Maarif ve Adliye Nezareti yapmış, özellikle Rum okulları kız ve erkek çocukları için birçok karyede iptidai mektep kurmak için izin almıştır. Katoliklerin Rodos Adasındaki örgütlenmelerini Sakız Adasında da devam ettirmek için Sakızdaki Katolik okullarını kendi nüfuzuna katmak isteklerini, Musevilerinde de mahallelerinde kendi okullarını açtıklarını görüyoruz.Devlet okulların açılma izinlerini genelde onaylamıştır. Özellikle Sakız Adasının ticaretine ivme kazandırmak, limanın temizlenmesi ve inşasına katkıda bulunmak amacıyla Ticaret Mektebi açılmıştır. Açılması planlanan diğer bir okul da deniz ticareti –gemicilik hakkındadır. Fakat devlet bu mektebin gereksiz olduğuna inandığından Seyr-ü Sefain Mektebinin açılmasına izin vermemiştir. Bu makalenin amacı, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme sürecinin önemli bir parçasını oluşturan eğitim kurumlarında yer alan gayri Müslim okullarının eğitiminin Osmanlı sistemindeki yerini ve etkisini incelemektir. Cumhurbaşkanlığı Başbakanlık Osmanlı Arşivinden yararlanarak yazdığımız gayri Müslüm okulları, bu okulların nasıl kuruldukları ve muallimleri, maaşları ile ilgili birçok konu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler : Sakız Adası, Rum-Musevi Okulları, Katolik Okulları, Patrikhane, Maarif Nezareti.

Anahtar Kelimeler

Sakız Adası, Eğitim, Azunlık ve Yabancı Okullar

Kaynakça

• 1303- 1311-1318- 1321 Cezayir-i Bahri Sefid Vilayeti,Rodos, Vilayet Matbaası. AKGÜNDÜZ ,Ahmet, (2000),“ İcâreteyn”, TDV İslâm Ansiklopedisi, ,İstanbul, C. 21,2000. 389-391 .
• EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ, (1935),Anadolu, Suriye ,Hicaz 1671-1672 , İstanbul,Devlet Matbaası, VOL IX,,1935. BAYKARA TAŞKAYA A (2022),“Fruit Growing in Chios in The Ottoman Empire”. Külliyat, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 17(Ağustos), 237-269.
• BAYKARA TAŞKAYA, Arzu,(2022a) “Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Vilayeti’nde Tahrir-i Nüfus Çalışmaları (1830-1907)”,Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar ,XVIII ,Editör: Dr. Öğr. Üyesi Murat Baş,Eylül –Ekim 2022, Eğitim Yayınevi, Konya , 513-541 .
• BAYKARA TAŞKAYA,(2023), Arzu,”Mutasarrıf Of Chios Miltiyadi Pasha's Reform Lahiya On The Sanjak Of Chios”,International Topkapı Congress March 15-16, 2023 – Istanbul,( Edıted By :Prof. Dr. Emine Küçüker -Gulnaz Gafurova), İksad Publishing House,359-376.
• BÖLÜKBAŞI Ömerül Faruk,(2019), ”Riyal “ TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara, (gözden geçirilmiş 3. Basım) Ek-2, 426-428 .
• BÜYÜKKARCI, S. (2003), Türkiye’de Rum Okulları, Konya: Yelken Yayınları. CİN, Halil, (1991),“Arazi “TDV İslâm Ansiklopedisi ,1991 ,İstanbul, C 3, 342-346 .
• CUİNET ,Vital. (1892),La Turquie D' Aise Paris, E. Leroux, Volume 1.
• DAL ,Dilara (2008) , XVIII. Yüzyılda Sakız Adası, Adnan Menderes Üniversitesi, Basılmamış Yüksek lisans Tezi ,Aydın.
• DAĞLAR MACAR, O.(2010), “Osmanlı Rum Eğitim Sistemi ve İstanbul Rum Kız Okulları (19. ve 20. Yüzyıl)”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, S. 10, Bahar Dönemi, 2010, 773-817.