13. Dede Korkut Destanı: Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Adlı Metnin Metindilbilimsel Ölçüt Olan Tutarlılık Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 38, 381 - 401, 02.09.2024

İlknur Koç

Öz

Öz:
Bu çalışmada Dede Korkut’un 13. Hikâyesi olan ‘’Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi’’nin, bir dilbilim metodu olan metindilbilim yaklaşımının tutarlılık ilkesinin başlıklarıyla incelenmesi, araştırmamızın sınırlılığı ve kapsamı olarak belirlenmiştir. Bilindiği üzere Dede Korkut’un Dresden ve Vatikan nüshalarının ardından Türkmen, Türkmensahra, Günbed nüshası olarak adlandırılan Tahran’da 2018 yılının Aralık ayında yeni bir nüsha bulunmuştur. Veli Muhammed Hoca tarafından bulunan Dede Korkut’un yeni nüshası, 13. hikâyesi 2019 yılında bilim dünyasına çeşitli çalışmalarla aktarılmıştır. Dede Korkut hikâyelerinin henüz tamamlanmadığı anlaşılmakla birlikte, Türkmen nüshasında yirmi dört soylama ve bir boy yazma bulunduğu aktarılmıştır. Türk dünyasına Dede Korkut’un 13. Hikâyesini Metin Ekici (2019), Yahya Vali Mehmed Hoca tarafından elektronik ortamdan ulaştığı Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi adlı hikâyeyi, günümüz Türkçesine aktararak yayımlamıştır. Çalışmamız Giriş, Metindilbilim, Dede Korkut’un Türkmen Nüshası, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Adlı Hikâyenin Günümüz Türkçesi, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Adlı Hikâyede Metindilbilimsel Yaklaşımın Tutarlılık İlkesiyle İncelenmesi, Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Metindilbilim, bir dilsel dizgi bütünü olan metni bir dilsel dizgi bütünü olan metni tutarlılık, bağdaşıklık gibi unsurlarla ele alarak, metnin okuyucu ve yazar tarafından daha açık bir şekilde anlaşılması için klasik şerh, tahlil, açıklama girişimlerinden ayrılarak, metni dilbilimsel açıdan inceleyen bir bilim dalı olması sebebiyle, metin incelemelerinde önemli bir yer tutmaktadır. Metnin yapısının belirlenmesinde kullanılan ilke olan tutarlılık bağlantılarının; Yineleme, Özelleştirme, Genelleme, Nedensellik, Karşıtlık, Karşılaştırma, Amaç Bağlantısı, Koşul Bağlantısı alt başlıkları ile Türk edebiyatının en önemli eserlerinden olan Dede Korkut’un yeni bulunan Türkmen nüshasında yer alan ve Metin Ekici’nin (2019) günümüz Türkçesiyle yayınladığı Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi başlıklı hikâyeyi metindilbilimsel açıdan incelemeyi amaçlamış bulunmaktayız.
Anahtar Sözcükler: Dede Korkut Türkmen Nüshası, Metindilbilim, Tutarlılık, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Türkmen Nüshası, Metindilbilim, Tutarlılık, Salur Kazan'ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi

Kaynakça

• ARIKOĞLU, Ekrem, (2019), Dede Korkut Kitabı’nın Üçüncü Yazmasının Bulunuşu, Milli Folklor, 31: 123, 24-26.
• AZMUN, Yusuf, (2019), Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması, Soylamalar ve İki Yeni Boy İle Türkmen Sahra Nüshası (Metin-Çeviri-Sözlük-Tıpkıbasım), İstanbul: Kutlu Yayınevi, 5-19.
• BAŞ, Mustafa, (2013), Dinlerde ve Geleneksel Türk İnanışlarında Dağ Kültü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13: 1, 172.
• BELENKÖYLÜ, Fatma, (2023), Irk Bitig ve Körüm Bitig Fal Kitaplarının Metindilbilimsel Yapısı, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 51.
• DEMİR, Erdal, (2021), Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Bir Şehit Mezadı Adlı Öyküsünün Metindilbilim Açısından İncelenmesi, International Journal Of Social, Humanities And Administrative Sciences, 7: 37, 354.
• EKİCİ, Metin, (2019), XIII. Dede Korkut Destanı: "Salur Kazanın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi" Boyunu Beyan Eder Hanım Hey, Milli Folklor, 31: 122, 9-12. GÖKYAY, Orhan Şaik (1994), Dede Korkut, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9: 80. GÜNAY, Doğan, (2001), Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual Yayınevi, 39-40, 61. ÖZKAN, Bülent, (2004), Metindilbilimsel Bağdaşıklık ve Haldun Taner'in Onikiye Bir Var Adlı Öyküsünde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görünümler, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13: 1, 170.
• ÖZKAN, Elif, (2022), Nehcü'l-Ferâdis'in Metindilbilimsel Yapısı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi, 408-409.
• SUBAŞI, Leyla Uzun, (1995), Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Ankara: Simurg Yayınevi, 113-114.
• ŞENÖZ, Canan Ayata (2005), Metindilbilim ve Türkçe, İstanbul: Multilingual Yayınevi, 22-23.
• TARAKÇI, Gülsüm, (2017), Metindilbilimsel Yaklaşımla Mustafa Kutlu'nun Red Cephesi Adlı Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme, Journal of Turkish Studies, 572.
• YILMAZ, Engin, Jahiç, Nadira, (2008), ‘’Vire’’ Hikâyesi Üzerine Metindilbilimsel Bir İnceleme, SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 38.
• YILMAZ, Engin, (2021a), Uygulamalı Metin Bilgisi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 10-37. YILMAZ, Engin, (2021b), Sabahattin Ali’nin ‘Kırlangıçlar’ Hikâyesinin Tutarlılık Görünümleri Bakımından Çözümlenmesi, Uluslararası Disiplinler Arası Dil Araştırmaları, 3: 21.