Pedagojik Formasyon Programı Öğrencilerinin Öğretmen ve İdeal Öğretmen Algıları: Bir Metafor Çalışması

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 21, 111 - 132, 31.07.2020

Mevlüt Kara

Öz

Bir ülkenin eğitim sisteminin başarısı ve kalitesi, bu sistem içerisinde görev yapan öğretmenlerin yeterlilikleri ve niteliği ile doğru orantılıdır. Bu nedenle, gelecek nesilleri yetiştirecek potansiyel öğretmen adayları olan pedagojik formasyon programı öğrencilerinin “öğretmen” kavramına ilişkin görüşlerinin önemli olduğu düşünülmektedir. Bundan dolayı bu çalışmada, pedagojik formasyon programı öğrencilerinin öğretmen ve ideal öğretmen kavramlarına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, nitel araştırma desenlerinden biri olan olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, ölçüt örnekleme yöntemine göre belirlenen ve 2018-2019 ders yılının bahar döneminde Gaziantep Üniversitesi’nde pedagojik formasyon sertifika programında eğitim gören 102 öğrenci oluşturmuştur. Veriler, araştırmanın amacına uygun bir şekilde araştırmacı tarafından hazırlanan bir form ile toplanmış ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Öğretmen kavramına yönelik katılımcılar tarafından birbirinden farklı 66 metafor üretilmiş ve bu metaforlar 12 kategori altında toplanmıştır. Bu kategorilerden en yüksek frekansa sahip olanlar; yetiştirici/geliştirici olarak öğretmen, bilgi kaynağı olarak öğretmen ve mekanik/tekdüze olarak öğretmen şeklindedir. Diğer yandan ideal öğretmen kavramına yönelik katılımcılar tarafından birbirinden farklı 74 metafor oluşturulmuş ve bu metaforlar 12 kategoride toplanmıştır. Bu kategoriler içerisinde en yüksek frekansa sahip olanlar ise; yetiştirici/geliştirici olarak öğretmen, bilgi kaynağı olarak öğretmen ve motivasyon kaynağı olarak öğretmen şeklindedir. Araştırmada son olarak, elde edilen bulgular ve sonuçlar dikkate alınarak öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pedagojik formasyon, öğrenci, öğretmen, ideal öğretmen, metafor

Kaynakça

• Afacan, Ö. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “fen” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. NWSA Education Sciences, 6(1): 1242-1254.
• Akça Berk, N., Gültekin, F. & Çençen, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersine ve sosyal bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 183-199.
• Alpan, G.B., Demirkan, O., Koc-Erdamar, G., Yazcayir, N. & Saracoglu, G. (2019). Pedagojik formasyon eğitimi sertifika programı öncesi ve sonrası öğretmen adaylarının ideal öğretmen algıları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 204-218. doi: 10.29329/mjer.2019.185.9
• Altun, T. & Camadan, F. (2013). Rehber öğretmenlerin rehber öğretmen (psikolojik danışman) kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 883-918.
• Arnett, R. C. (1999). Metaphorical guidance administration as building and renovation. Journal of Education Administration, 37(1), 80-87.
• Aslan, S. (2013). Birleştirilmiş sınıflarda görev yapan öğretmenlerin" öğretmen" kavramı ile ilgili algılarının metaforik incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(6), 43-59.
• Aslan, O. (2019). Velilerin ‘öğretmen’ kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 4(8), 78- 95.
• Atabek-Yiğit, E. & Balkan-Kıyıcı, F. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmen algısı. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 20-39.
• Aydın, İ. S. & Pehlivan, A. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğrenci kavramlarına ilişkin kullandıkları metaforlar. Turkish Studies, 5(3), 818-842.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yoluyla analizi. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Baker, C., Wuest, J. & Stern, P. N. (1992). Method slurring: the grounded theory/phenomenology example. Journal of Advanced Nursing, 17(11), 1355-1360.
• Balcı, A. (1999). Metaphorical images of school: School perceptions of students, teachers and parents from four selected schools. Doktora Tezi, METU, Ankara.
• Başaran, A. R., & Baysal, S. (2016). Öğretmen adaylarının ideal bir öğretmen hakkındaki görüşleri. Özcan Demirel ve Serkan Dinçer (Ed.), Eğitim bilimlerinde yenilik ve nitelik arayışı içinde (s. 29-43). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Başaran Uğur, A. R. & Baysal, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin İngilizce öğretmeni kavramına ilişkin metaforik algıları. Journal of International Social Research, 10(52), 730-736.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Coştu, B. (2018). Bir meslek olarak öğretmenlik. Ali Rıza Akdeniz ve Mehmet Küçük (Ed.), Eğitime Giriş içinde (s. 17-42). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Çalışkan, M., Işık, A. N. & Saygın, Y. (2013). Öğretmen adaylarının ideal öğretmen algıları. İlköğretim Online, 12(2), 575-584.
• Çelik, K., Çatalbaş, G. & Tomul, E. (2014). İlköğretim kurumu öğrencilerinin “sınıf öğretmeni” kavramına ilişkin metaforik algıları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 16: 1-16.
• Çelikten, M., Şanal, M. & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19): 207-237.
• Çevik Kılıç, D. B. (2017). Müzik öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin metaforları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1099-1118.
• Demirkasımoğlu, N. (2010). Defining “Teacher Professionalism” from different perspectives. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 2047-2051.
• Domović, V., Vidović Vlasta, V. & Bouillet, D. (2017). Student teachers’ beliefs about the teacher’s role in inclusive education. European Journal of Special Needs Education, 32(2), 175-190.
• Egüz, Ş. & Öntaş, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin “Öğretmen” kavramına ilişkin kullandıkları Metaforlar. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 79-91.
• Ekiz, D. & Koçyiğit, Z. (2013). Sınıf öğretmenlerinin “öğretmen” kavramına ilişkin metaforlarının tespit edilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 439-458.
• Eminoğlu Küçüktepe, S. & Gürültü, E. (2014). Öğretmenlerin “yapılandırmacı öğretmen” kavramına ilişkin algılarına yönelik metafor çalışması örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 282-305.
• Ertürk, R. (2017). İlkokul öğrencilerinin “öğretmen” kavramına ilişkin metaforik algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 1-15.
• Forceville, C. (2002). The identification of target and source in pictorial metaphors. Journal of Pragmatics, 34: 1-14.
• Gençtürk, E., Akbaş, Y. & Kaymakçı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bakış açısıyla ideal öğretmenin özellikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1559-1572.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim (Çev. Mehmet Yalçın). Ankara: İmge Kitapevi.
• İpek. C. (2017). Öğretmen adaylarının öğretmen metaforu algıları ve okul yöneticilerine yönelik tutumları (Ahi Evran Üniversitesi Örneği). Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 140-154.
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının “öğretmenlik” kavramına ilişkin metaforları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471-484.
• Kalyoncu, R. & Liman, S. (2013). Öğretmenlerin" görsel sanatlar dersi" ve" görsel sanatlar öğretmeni" kavramlarına ilişkin metaforları. NWSA-Fine Arts, 8(1), 115-130.
• Karabay, A. (2016). An investigation of prospective teachers' views regarding teacher identity via metaphors. Eurasian Journal of Educational Research, 65, 1-18. 10.14689/ejer.2016.65.01
• Kayadibi, F. (2002). Sevgi faktörünün eğitim verimliliği üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 33-50.
• Kıral, E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57-65.
• Kızıltepe, Z. (2017). İçerik analizi. Fatma Nevra Seggie ve Yasemin Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 253-266). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koç, E. S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen ve öğretmenlik mesleği kavramlarına ilişkin metaforik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72.
• Kuyumcu, F. N. & Özsarı, İ. (2016). 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin öğretmen ve okul kavramlarına ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(44), 396-407.
• Michael, K. & Katerina, M. (2009). Exploring Greek teachers’ beliefs using metaphors. Australian Journal of Teacher Education, 34(2), 64-83.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1973). 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu. 24.6.1973 tarih ve 14574 sayılı Resmi Gazete.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
• Nikitina, L. & Furuoka, F. (2008). " A language teacher is like...": Examining Malaysian students' perceptions of language teachers through metaphor analysis. Electronic Journal of Foreign Language Teaching, 5(2), 192-205.
• Ocak, G. & Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş dersini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforlarının karşılaştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
• Ogurlu, Ü., Öpengin, E. & Hızlı, E. (2015). Üstün yetenekli öğrencilerin okul ve öğretmene ilişkin metaforik algıları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46, 67-83.
• Özabacı, N. & Acat, M. B. (2005). Öğretmen adaylarının kendi özellikleri ile ideal öğretmen özelliklerine dönük algılarının karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42(42), 211-236.
• Özbaş, B. Ç. & Aktekin, S. (2013). Tarih öğretmen adaylarının tarih öğretmenliğine ilişkin inançlarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 211-228.
• Özbaşı, D. (2019). Örnekleme belirleme. Kürşad Yılmaz ve Recep Serkan Arık(Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (s. 101-126). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özer, B. & Gelen, İ. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeyleri hakkında öğretmen adayları ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 39-55.
• Palmquist, R. A. (2001). Cognitive style and users’ metaphors for the web: An exploratory study. The Journal of Academic Librarianship, 27(1): 24-32.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün, S. B. Demir (Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Peculea, L. (2017). Investigation of future teachers’ perceptions on education, teacher and teaching through metaphor analysis. Educatia 21 Journal, 15, 62-69.
• Pektaş, M. & Kıldan, A. O. (2009). Farklı branşlardaki öğretmen adaylarının “öğretmen” kavramı ile ilgili geliştirdikleri metaforların karşılaştırılması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 271-287.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326
• Saban, A. (2011). Prospective computer teachers' mental images about the concepts of" school" and" computer teacher". Educational Sciences: Theory and Practice, 11(1), 435-446.
• Saban, A., Koçbeker, B. N. & Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Sarıtaş, S. (2013). Ortaöğretim öğrencilerine göre ideal öğretmen özellikleri. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Skau, K. G. (1989). Congruence of metaphors: Understanding teachers and principals. Kappa Delta Pi Record, 25(2), 51-56.
• Sosyal, D. & Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 287-306.
• Şahin, B. (2013). Öğretmen adaylarının “matematik öğretmeni”, “matematik” ve “matematik dersi” kavramlarına ilişkin sahip oldukları metaforik algılar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 313-321.
• Şengül, S., Katrancı, Y. & Gerez Cantimer, G. (2014). Ortaokul öğrencilerinin “matematik öğretmeni” kavramına ilişkin metafor algıları. The Journal Of Academic Social Science Studies, 25(1), 89-111.
• Şimşek, C. & Tuzluca, C. (2015). Yetişkinlerin düşünce hayatında olumlu iz bırakan öğretmenlerin ortak kişilik ve davranış özellikleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 131-141.
• Şişman, M. (2018). Eğitime giriş (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Taylor, W. (1984). Metaphors of education. London: Heinemann Educational Books.
• Tulunay Ateş, Ö. (2016). Öğrencilerin öğretmen ve okul metaforları. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 78-93.
• Turan, M., Yıldırım, E. & Tıkman, F. (2016). Öğretmen adaylarının eğitim ve bazı temel kavramlara ilişkin metaforik algıları. Education Sciences, 11(4), 217-242.
• Turhan, M. & Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145.
• Uslu, N., Kocakülah, A. & Gür, H. (2016). Ortaokul öğrencilerinin bilim, bilim insanı ve öğretmen kavramlarına ilişkin metafor algılarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 354-364.
• Ünal, A. & Ünal, E. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin rehber öğretmeni algılamalarına ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 919-945.
• Vatansever Bayraktar, H. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. Turkish Studies, 10(3), 1079-1100.
• Wan, W., Low, G. D. & Li, M. (2011). From students’ and teachers’ perspectives: Metaphor analysis of beliefs about EFL teachers’ roles. System, 39(3), 403-415.
• Yalçın Wells, Ş. (2015). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının öğretmen ve sanatçı algısına ilişkin metafor analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 160-175.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., Ünal, A. & Çelik, M. (2011). Öğretmen kavramına ilişkin öğretmen, yönetici ve müfettiş algılarının analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 92-109.
• Yılmaz, E., Ergin, B., Kaynak, K. B. & Köksal, O. (2014). Okul öncesi eğitim kurumları yöneticilerinin okul öncesi öğretmeni ve çocuk algılarının incelenmesi: Bir metafor örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 573-592.
• Yılmaz, F., Göçen, S. & Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: Bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 151-164.