Z KUŞAĞININ SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞININ YAŞAM DOYUMU ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 53, 26.06.2023

Gökben Bayramoğlu , Fırat Gültekin

Öz

“Dijital yerli” olarak tanımlanan Z kuşağı, 2000’lerden sonra doğan ve teknolojiyle iç içe büyümüş kişileri kapsamaktadır. İnterneti ve sosyal medyayı hayatındaki tüm süreçleri yönetmek için oldukça etkin bir şekilde kullanan bu kuşak, potansiyel bir sosyal medya bağımlısı olma riskiyle de karşı karşıyadır. Sorunlu sosyal medya kullanımı ya da takıntılı sosyal medya kullanımı gibi terimlerle de ifade edilen sosyal medya bağımlılığı; bir davranışsal bağımlılık türüdür. İnternet kullanımı konusunda kendini kontrol edememe duygusuyla karakterize edilen sosyal medya bağımlılığı, fiziksel ve duygusal problemlere neden olan olmakta ve bireyin sosyal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Z kuşağının sosyal medya bağımlılığının, yaşam doyumları üzerindeki etkisinin araştırıldığı bu çalışmada kolayda örneklem yoluyla ulaşılan 555 üniversite öğrencisinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları incelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda en yaygın olarak kullanılan sosyal medya platformlarının Instagram (%31), Whatsapp (%30,5) ve YouTube (%18,8) olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların yarısına yakını (%42,5), günlük 4 saatten fazla sosyal medya kullandıklarını ifade etmektedir. Katılımcıların sosyal medya kullanım süresi; sosyal medya bağımlılığı üzerinde anlamlı (sig=,000) düşük düzeyde (R2=0,06), pozitif bir etkisi bulunmaktadır. Ayrıca sosyal medyada geçirilen süre, yaşam doyumu üzerinde anlamlı (sig=,035), düşük düzeyde (R2=0,08) ve negatif bir etkisi bulunduğu tespit edilmiştir. Ancak sosyal medya bağımlılığın yaşam doyumu üzerinde doğrudan bir etkisi tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Z Kuşağı, Sosyal Medya Bağımlılığı, Yaşam Doyumu

Kaynakça

• Alter, A. (2017). Karşı Konulamaz: Bağımlılık Yapıcı Teknolojinin Yükselişi ve Bizim Ona Esir Edilişimiz. (D. İrengün, Çev.) Ankara: Paloma. Bal, P. N. ve Gülcan, A. (2014). Genç yetişkinlerde iyimserliğin mutluluk ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 2 (1 (ÖZEL), 41–52.
• Balcı, Ş., Gölcü, A. ve Gölcü, A. A. (2019). Sosyal Medya Kullanımı İle Kendini Gizleme Ve Yaşam Doyumu Arasında Bir Bağlantı Var Mı?. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 173–190.
• Berkup, S. B. (2014). Working with generations X and Y in generation Z period: Management of different generations in business life. Mediterranean journal of social Sciences, 5(19), 218–218.
• Black, A. (2010). Gen Y: Who they are and how they learn. Educational Horizons, 88(2), 92–101.
• Bozoglan, B., Demirer, V., & Sahin, I. (2013). Loneliness, self‐esteem, and life satisfaction as predictors of Internet addiction: A cross‐sectional study among Turkish university students. Scandinavian journal of psychology, 54(4), 313-319.
• Cilliers, E.J. (2017). The challenge of teaching generation Z. People: International Journal of Social Sciences, 3(1), 188–198.
• Crampton, S. M., ve Hodge, J. W. (2009). Generation Y: unchartered territory. Journal of Business & Economics Research (JBER), 7(4).
• Csobanka, Z. E. (2016). The Z generation. Acta Technologica Dubnicae, 6(2), 63–76. Çömlekçi, M. F., ve Başol, O. (2019). Gençlerin sosyal medya kullanım amaçları ile sosyal medya bağımlılığı ilişkisinin incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 173-188.
• Dağlı, A., ve Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe ‘ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Derin, S. ve Bilge, F. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35–51.
• Diener, E., Lucas, R. E., ve Oishi, S. (2002). Subjective well-being: The science of happiness and life satisfaction. Handbook of positive psychology, 2, 63–73.
• Dilsiz, N. B. ve Kandemir, M. (2020). Lise Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığının Bağlanma Stilleri Ve Yaşam Doyumu İle İlişkisinin İncelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 7(2), 32–51.
• Dolot, A. (2018). The characteristics of Generation Z. E-Mentor. Czasopismo Naukowe Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, (2 (74), 44–50.
• Duffy, M. K., ve Shaw, J. D. (2000). The Salieri syndrome: Consequences of envy in groups. Small group research, 31(1), 3-23.
• Durak, İ. (2021). Psikolojik Sağlamlık İle Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkide Öz Yeterliğin Aracı Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (78), 1175–1190.
• Erdem, H., Kalkın, G., Türen, U. ve Deniz, M. (2016). Üniversite öğrencilerinde mobil telefon yoksunluğu korkusunun (nomofobi) akademik başarıya etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3),923–936.
• Ergün, G. ve Meriç, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin internet kullanımı ile mutluluk ve yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 23 (2), 233–240.
• Gazi, M. A., Çetin, M. ve Çakı, C. (2017). The research of the level of social media addiction of university students. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 549-559
• Glass, A. (2007). Understanding generational differences for competitive success. Industrial and Commercial Training, 39, 98–103. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt / Volume: 5, Sayı / Issue: 1, Yıl/ Year: 2023 50 Grau, S., Kleiser, S., ve Bright, L. (2019). Exploring social media addiction among student Millennials. Qualitative Market Research: An International Journal, 20 (2), 200–216.
• Gül, T. (2019). Yaşam doyumunun yordayıcısı olarak boş zaman Doyumu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 914–930
• Güler, Ş., Şahin, Y. ve Balcı, E. V. (2022). Sosyal Medyada Çevrimiçi Benlik Sunumunun Öznel İyi Oluş Üzerine Etkisi: Instagram Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 9(1), 361–380.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (felsefe-yöntem-analiz) (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Hawi, N. S., ve Samaha, M. (2017). The relations among social media addiction, self-esteem, and life satisfaction in university students. Social Science Computer Review, 35(5), 576–586.
• Helyer, R., ve Lee, D. (2012). The twenty‐first century multiple generation workforce. Education + Training, 54(7), 565–578
• Howe, N., ve Strauss, W. (2000). Millenials rising: The Next Great Generation. New York: Vintage Books. Jorgensen, B. (2003). Baby Boomers, Generation X and Generation Y? Policy implications for defence forces in the modern era. Foresight, 41–49.
• Kozan, H. İ. Ö., Kavaklı, M., Ak, M. ve Kesici, Ş. (2019). Akıllı telefon bağımlılığı, genel aidiyet ve mutluluk arasındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22 (4), 2152–2159.
• Kupperschmidt, B.R. (2000). Multigeneration Employees: Strategies for Effective Management. Health-Care Manager, 19(1), 65–76.
• Kuss, D., M. Griffiths, L. Karila, ve J. Billieux. (2014). “Internet Addiction: A Systematic Review of Epidemiological Research for the Last Decade.” Current Pharmaceutical Design, 20(25), 4026–4052.
• Kvintová, J., Cakirpaloglu, S. D., ve Hájková, R. (2020). Relationship between internet addiction, life satisfaction and anxiety in pre-service teachers of generation Z. In EDULEARN20 Proceedings (pp. 5843-5849). IATED.
• Longstreet, P. ve Brooks, S. (2017). Life satisfaction: A key to managing internet & social media addiction. Technology in Society(50), 73–77.
• Macit, M. (2021). Üniversite Öğrencilerinde Tükenmişlik ve Yaşam Doyumu: KSÜ Öğrencileri Üzerine bir Çalışma. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(2), 263–290.
• McIntosh-Elkins, J., McRitchie, K., ve Scoones, M. (2007, October). From the silent generation to generation x, y and z: strategies for managing the generation mix. In Proceedings of the 35th annual ACM SIGUCCS fall conference (pp.240-246).
• Montag, C., Wegmann, E., Sariyska, R., Demetrovics, Z. ve Brand, M. (2020). How to overcome taxonomical problems in the study of Internet use disorders and what to do with “smartphone addiction”?. Journal of behavioral addictions, 9 (4), 908–914.
• Nakya, A. C. (2014). Internet and Social Media Addiction. San Diego, CA: ReferencePoint Press Newport, C. (2019). Dijital minimalizm. (Çev. Cansel Mavituna). Metropolis yayıncılık, İstanbul.
• Odaman Uşaklıgil, H., ve Baltaş, A. (2023, Nisan). Dijital Obeziteden Korunabilmek. Harvard Business Review Türkiye. https://hbrturkiye.com/dergi/dijital-obeziteden-korunabilmek adresinden alındı
• Özdemir, Z. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 91–105.
• Pavot, W. ve Diener E. (2008). The satisfaction with life scale and the emerging construct of life satisfaction. J Positive Psychol. 3(2): 137–152.
• Pavot, W. ve Diener, E. (1993). Review of the satisfaction with life scale. Psychological Assessment, 5(2), 164–172.
• Pennington-Gray, L., ve Lane, C. W. (2002). Profiling the silent generation: Preferences for travel. Journal of Hospitality & Leisure Marketing, 9 (1–2), 73–95.
• Polat, R. (2017). Dijital hastalık olarak nomofobi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1(2), 164–172.
• Prakashyadav, G., ve Rai, J. (2017). The Generation Z and their social media usage: A review and a research outline. Global journal of enterprise information system, 9(2), 110–116.
• Prasoon, R. ve Chaturvedi, K. R. (2016). Life satisfaction: a literature review. The Researcher: International Journal of Management, Humanities and Social Sciences, 1(02), 24–31.
• Proctor, C., Linley, P. A., ve Maltby, J. (2017). Life satisfaction. Encyclopedia of adolescence, 1-12.
• Roberts, K. (2012). The end of the long baby-boomer generation. Journal of youth studies, 15(4), 479–497.
• Rowe JW ve Kahn RL. (1987). Human aging: usual and successful. Science (New York, NY) ,143–149.
• Saydam, A. (2021). Algılama Yönetimi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Singh, A. P. ve Dangmei, J. (2016). Understanding the generation Z: the future workforce. South-Asian Journal of Multidisciplinary Studies, 3(3), 1-5.
• Sun, Y. ve Zhang, Y. (2021). A review of theories and models applied in studies of social media addiction and implications for future research. Addictive behaviors, 114, 106699.
• Taş, İ. (2017). Ergenler için sosyal medya bağımlılığı ölçeği kısa formunun (SMBÖ-KF) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 4(1), 27-40.
• Törőcsik, M., Szűcs, K., ve Kehl, D. (2014). How generations think: research on generation z. Acta universitatis Sapientiae, communicatio, 1(1), 23–45.
• Twenge, J.M. (2018). İ-Nesli. Çev.Orhan Gündüz. Katüs Yayınevi: İstanbul.
• Venter, E. (2017). Bridging the communication gap between Generation Y and the Baby Boomer generation. International journal of Adolescence and Youth, 22(4), 497–507.
• Vigil, T. R. ve Wu, H. D. (2015). Facebook users’ engagement and perceived life satisfaction. Media and Communication, 3(1), 5–16.
• Vițelar, A. (2019). Like me: Generation Z and the use of social media for personal branding. Management Dynamics in the Knowledge Economy, 7(2), 257–268. We are Social Şubat 2023- Türkiye Raporu, 24/04/2023 tarihinde https://www.guvenliweb.org.tr/dosya/HQTLP.pdf adresinden alındı.
• Widyanto, L. ve Griffiths, M. (2006). Internet addiction: A critical review. International Journal of Mental Health and Addiction, 4 (1), 31–51.
• Woolley, K., & Sharif, M. A. (2022, Şubat 08). İçerik Tüketme Bağımlılığın Altında Yatan Psikoloji. Harvard Business Review Türkiye. https://hbrturkiye.com/blog/icerik-tuketme-bagimliliginizin-altinda-yatan-psikoloji adresinden alındı
• Yüksel, M. Y., Çini, A. ve Yasak, B. (2020). Genç Yetişkinlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Yalnızlık Ve Yaşam Doyumunun İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (40), 66-85.
• Zhan, L., Sun, Y., Wang, N., & Zhang, X. (2016). Understanding the influence of social media on people’s life satisfaction through two competing explanatory mechanisms. Aslib Journal of Information Management, 68(3), 347-361.
• Zivnuska, S., Carlson, J. R., Carlson, D. S., Harris, R. B. ve Harris, K. J. (2019). Social media addiction and social media reactions: The implications for job performance. The Journal of social psychology, 159(6), 746-760.