Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 41 - 51, 07.04.2021

Sinan Duru , Seyit Hayran , Aykut Gül

Öz

Sugar has been a strategically important product in terms of food security throughout the world history and it has become one of the rare foods with special legislation regulation over time. The vast majority of sugar production in the world is obtained from sugar cane due to its high efficiency and low cost. In the last 20 years, 50% increase in sugar cane and sugar beet production, while sugar production increased 4% in 10 years period. Sugar beet-producing countries such as Turkey quota application limited the increase in sugar production. Although sugar beet cultivation areas decreased by ¼ in the last 20 years, the increase in yield prevented the decrease in total production amount. In addition to this, the development of the sugar products sector in our country and the increase in the need for raw, materials has transformed our country from exporter to importer position in sugar in the last 20 years in the world. Especially in the last five years, exporters insufficient domestic market to meet the sugar needs and meeting this need within the scope of DIB caused almost all of the sugar imports to be made for this purpose. In this study, during 2000-2019 competitiveness of Turkey's foreign trade sugar is determined by the Revealed Comparative Advantage (RCA) index. RCA value of the sugar sector with the decline in sugar exports over the years fell below one and lost its competitive edge. However, the added value provided by the confectionery industry enables more export revenues. This current situation is expected to continue in the coming years.

Anahtar Kelimeler

C Sugar Contract farming Sugar factories Sugary products

Kaynakça

  • Abbas, S., & Waheed, A. (2017). Trade Competitiveness of Pakistan: Evidence from the Revealed Comparative Advantage Approach. Competitiveness Review: An International Business Journal, 27(5): 462-475. https://doi.org/10.1108/CR-12-2015-0092.
  • Anonim, (2001). 4634 Sayılı Şeker Kanunu. 19 Nisan 2001 Tarih ve 24378 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2013). Şeker İhracatı ve Ön İzin Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Tebliğ. 2 Ekim 2013 Tarih ve 28783 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2017a). Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Karar Sayısı: KHK/696.24 Aralık 2017 Tarih ve 30280 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2017b). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi. 214s. Ankara.
  • Anonim, (2018a). Nişasta Bazlı Şekerlerin (NBŞ) Sağlığa Etkileri. https://www.saglik.gov.tr/TR,32856/tc-saglik-bakanligi-nisasta-bazli-sekerlerin-nbs-sagliga-etkileri-hakkinda-bilim-kurulu-raporu-basin-duyurusu-12032018.html (Erişim Tarihi: 15.05.2020).
  • Anonim, (2018b). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Tarım ve Gıdada Rekabetçi Üretim Özel İhtisas Komisyon Raporu. T.C. Kalkınma Bakanlığı. Ankara.
  • Anonim, (2018c). İmalatçı-İhracatçıların, C Şekeri Taleplerinin Yurt İçinden Karşılanması Şartları ve Uygulama Esaslarına Dair Tebliğ. 5 Ekim 2018 Tarih ve 30556 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2019a). Sektör Raporu 2018. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Ankara.
  • Anonim, (2019b). İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli (Karar Sayısı: 1951). 30 Aralık 2019 Tarih ve 30994 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonymous, (2020a). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. (Erişim Tarihi: 31.05.2020).
  • Anonymous,(2020b).https://www.trademap.org/Country_SelProduct_TS.aspx?nvpm=1%7c%7c%7c%7c%7c1701%7c%7c%7c4%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c2%7c2%7c1%7c1 (Erişim Tarihi: 06.06.2020).
  • Anonymous,(2020c). https://www.agra-net.com/agra/international-sugar-and-sweetener-report/ (Erişim Tarihi: 09.06.2020).
  • Anonymous,(2020d).https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/WLD/Year/2000/Summarytext (Erişim Tarihi: 25.06.2020).
  • Bashimov, G. (2017). Türkiye’nin Tarım ve Gıda Ürünlerinde Karşılaştırmalı Üstünlüğü. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(3), 319-330. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/328202.
  • Çalışkan, M.E., Çalışkan, S., Demirel, U., Aksoy, E. ve Arıoğlu, H.H. (2020, 13-17 Ocak). Nişasta ve Şeker Bitkileri Üretiminde Mevcut Durum ve Gelecek [Konferans Sunumu]. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi. Ankara, Türkiye. https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/3e99ecaf98a5e17_ek.pdf
  • Çimenderoğlu, S. (2020). Şeker Fabrikalarının Sosyoekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Çalışma: Kastamonu Örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
  • Döşer, B. (2019). İklim Değişikliğinin İç Anadolu Bölgesi’nde Şeker Pancarının Tarımsal Üretim Ekonomisi Üzerine Olası Etkileri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
  • Erdinç, Z. (2017). Türkiye’de Şeker Sanayi’nin Gelişimi ve Şeker Sanayinde İzlenen Politikalar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 9-26. https://doi.org/10.18037/ausbd.417269.
  • Eştürk, O. (2018). Türkiye’de Şeker Sektörünün Önemi ve Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme. Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1), 67-81. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/462828.
  • Fuller, K., & Kennedy, P.L. (2019). A Determination of Factors Influencing Sugar Trade. International Journal of Food and Agricultural Economics, 7(1), 19-29. DOI: 10.22004/ag.econ.283880.
  • Hinloopen, J., & Marrewijk, C. V. (2001). On the Empirical Distribution of the Balassa Index. Review of World Economics, 137(1), 1-35. http://www2.econ.uu.nl/users/marrewijk/eta/pdf%20files/ballassa%20wwa.pdf.
  • Karayaman, M. (2010). Osmanlı Devleti’nde Şeker Fabrikası Kurma Teşebbüsleri. Tarih İnceleme Dergisi, 25(1), 297-318. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58749.
  • Kepoğlu, A. (2008). Şeker Pancarında Kota Uygulamalarının Şeker Pancarı Üretimine Etkileri ve Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Durumlarında Meydana Gelen Değişimler: Eskişehir İli Alpu İlçesi Araştırması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Kıymaz, T. (2003, 8-9 Ocak). Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de Şeker Politikaları [Konferans Sunumu]. AB Genişleme Sürecinde Tarımsal ve Kırsal Politikalar Sempozyumu, Ankara. https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/fe77ac7060e716f_ek.pdf?tipi=14&sube=
  • Lang, T., Schoen, V., Hashem, K., McDonald, L., Parker, J., & Savelyeva, A. (2017). The Environmental, Social, and Market Sustainability of Sugar. Advances in Food Security and Sustainability, Amsterdam: Elsevier, pp. 115–36, chp. 5.
  • Maitah, M., Rezbova, H., Smutka, L., & Tomsik, K. (2016). European Sugar Production and Its Control in the World Market. Sugar Tech, 18(3), 236-241. https://doi.org/10.1007/s12355-016-0439-9.
  • Patil, B.V. (2020). Globalization is Changing The Role of Sugar Industry? Studies in Indian Place Names (UGC Care Journal). 40(42), 71-79. https://archives.tpnsindia.org/index.php/sipn/article/view/2236/2159.
  • Şimşek, G. (2018). Şeker Fabrikalarının Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Erzurum Şeker Fabrikası Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1136-1152. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2862.
  • Tosun, F. & Arslan, S. (2016). 4634 Sayılı Şeker Kanunu Sonrasında Türkiye Şeker Sanayinde Meydana Gelen Gelişmeler. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016(25), 328-333. DOI: 10.21566/tarbitderg.282861.
  • Uzun, B. (2019). Türkiye Çikolatalı ve Şekerli Mamuller Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücünün İncelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
  • Uztürk, N.E. (2019).Türkiye’de Özelleştirme Süreci İçerisinde Şeker Fabrikalarının Yeri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.

Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 41 - 51, 07.04.2021

Sinan Duru , Seyit Hayran , Aykut Gül

Öz

Şeker, dünya tarihi boyunca gıda güvencesi açısından stratejik öneme sahip bir ürün olmuş ve zamanla özel mevzuat düzenlemesi olan ender gıdalardan biri haline gelmiştir. Dünyada şeker üretimin büyük çoğunluğu veriminin yüksek ve maliyetinin düşük olması nedeniyle şeker kamışından elde edilmektedir. Dünyada son 20 yıllık dönemde şeker kamışı ve şeker pancarı üretiminde %50 artış gerçekleşirken, şeker üretimi 10 yıllık dönemde %4’lük artış sağlamıştır. Türkiye gibi şeker pancarı üretimi yoğun olan ülkelerde kota uygulaması şeker üretim artışını sınırlandırmıştır. Son 20 yıllık dönemde şeker pancarı ekim alanlarının ¼ oranında azalmasına karşın verimdeki artış toplam üretim miktarının azalmasını önlemiştir. Bununla birlikte ülkemizde şekerli mamul sektörünün gelişmesi ve hammadde ihtiyacının artması ülkemizi son 20 yıllık dönemde şekerde ihracatçı konumdan ithalatçı konuma getirmiştir. Özellikle son beş yıllık dönemde ihracatçıların C şekeri ihtiyacının karşılamasında iç piyasanın yetersiz olması ve bu ihtiyacın DİİB kapsamında karşılanması şeker ithalatının neredeyse tamamının bu amaçla yapılmasına neden olmuştur. Bu çalışmada, 2000-2019 döneminde Türkiye şeker dış ticaretinin rekabet gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (AKÜ) endeksi ile belirlenmiştir. Şeker ihracatının yıllar içinde azalmasıyla şeker sektörünün AKÜ değeri birin altına düşmüş ve rekabet üstünlüğünü kaybetmiştir. Ancak şekerli mamuller sektörünün sağladığı katma değer daha fazla ihracat geliri elde edilmesine olanak sağlamaktadır. Bu mevcut durumun gelecek yıllarda da süreceği öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

C Şekeri Sözleşmeli Tarım Şeker Fabrikaları Şekerli Mamuller

Kaynakça

  • Abbas, S., & Waheed, A. (2017). Trade Competitiveness of Pakistan: Evidence from the Revealed Comparative Advantage Approach. Competitiveness Review: An International Business Journal, 27(5): 462-475. https://doi.org/10.1108/CR-12-2015-0092.
  • Anonim, (2001). 4634 Sayılı Şeker Kanunu. 19 Nisan 2001 Tarih ve 24378 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2013). Şeker İhracatı ve Ön İzin Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Tebliğ. 2 Ekim 2013 Tarih ve 28783 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2017a). Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Karar Sayısı: KHK/696.24 Aralık 2017 Tarih ve 30280 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2017b). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi. 214s. Ankara.
  • Anonim, (2018a). Nişasta Bazlı Şekerlerin (NBŞ) Sağlığa Etkileri. https://www.saglik.gov.tr/TR,32856/tc-saglik-bakanligi-nisasta-bazli-sekerlerin-nbs-sagliga-etkileri-hakkinda-bilim-kurulu-raporu-basin-duyurusu-12032018.html (Erişim Tarihi: 15.05.2020).
  • Anonim, (2018b). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Tarım ve Gıdada Rekabetçi Üretim Özel İhtisas Komisyon Raporu. T.C. Kalkınma Bakanlığı. Ankara.
  • Anonim, (2018c). İmalatçı-İhracatçıların, C Şekeri Taleplerinin Yurt İçinden Karşılanması Şartları ve Uygulama Esaslarına Dair Tebliğ. 5 Ekim 2018 Tarih ve 30556 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonim, (2019a). Sektör Raporu 2018. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Ankara.
  • Anonim, (2019b). İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli (Karar Sayısı: 1951). 30 Aralık 2019 Tarih ve 30994 Sayılı Resmi Gazete. Ankara.
  • Anonymous, (2020a). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. (Erişim Tarihi: 31.05.2020).
  • Anonymous,(2020b).https://www.trademap.org/Country_SelProduct_TS.aspx?nvpm=1%7c%7c%7c%7c%7c1701%7c%7c%7c4%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c2%7c2%7c1%7c1 (Erişim Tarihi: 06.06.2020).
  • Anonymous,(2020c). https://www.agra-net.com/agra/international-sugar-and-sweetener-report/ (Erişim Tarihi: 09.06.2020).
  • Anonymous,(2020d).https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/WLD/Year/2000/Summarytext (Erişim Tarihi: 25.06.2020).
  • Bashimov, G. (2017). Türkiye’nin Tarım ve Gıda Ürünlerinde Karşılaştırmalı Üstünlüğü. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(3), 319-330. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/328202.
  • Çalışkan, M.E., Çalışkan, S., Demirel, U., Aksoy, E. ve Arıoğlu, H.H. (2020, 13-17 Ocak). Nişasta ve Şeker Bitkileri Üretiminde Mevcut Durum ve Gelecek [Konferans Sunumu]. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi. Ankara, Türkiye. https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/3e99ecaf98a5e17_ek.pdf
  • Çimenderoğlu, S. (2020). Şeker Fabrikalarının Sosyoekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Çalışma: Kastamonu Örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
  • Döşer, B. (2019). İklim Değişikliğinin İç Anadolu Bölgesi’nde Şeker Pancarının Tarımsal Üretim Ekonomisi Üzerine Olası Etkileri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
  • Erdinç, Z. (2017). Türkiye’de Şeker Sanayi’nin Gelişimi ve Şeker Sanayinde İzlenen Politikalar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 9-26. https://doi.org/10.18037/ausbd.417269.
  • Eştürk, O. (2018). Türkiye’de Şeker Sektörünün Önemi ve Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme. Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1), 67-81. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/462828.
  • Fuller, K., & Kennedy, P.L. (2019). A Determination of Factors Influencing Sugar Trade. International Journal of Food and Agricultural Economics, 7(1), 19-29. DOI: 10.22004/ag.econ.283880.
  • Hinloopen, J., & Marrewijk, C. V. (2001). On the Empirical Distribution of the Balassa Index. Review of World Economics, 137(1), 1-35. http://www2.econ.uu.nl/users/marrewijk/eta/pdf%20files/ballassa%20wwa.pdf.
  • Karayaman, M. (2010). Osmanlı Devleti’nde Şeker Fabrikası Kurma Teşebbüsleri. Tarih İnceleme Dergisi, 25(1), 297-318. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58749.
  • Kepoğlu, A. (2008). Şeker Pancarında Kota Uygulamalarının Şeker Pancarı Üretimine Etkileri ve Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Durumlarında Meydana Gelen Değişimler: Eskişehir İli Alpu İlçesi Araştırması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Kıymaz, T. (2003, 8-9 Ocak). Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de Şeker Politikaları [Konferans Sunumu]. AB Genişleme Sürecinde Tarımsal ve Kırsal Politikalar Sempozyumu, Ankara. https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/fe77ac7060e716f_ek.pdf?tipi=14&sube=
  • Lang, T., Schoen, V., Hashem, K., McDonald, L., Parker, J., & Savelyeva, A. (2017). The Environmental, Social, and Market Sustainability of Sugar. Advances in Food Security and Sustainability, Amsterdam: Elsevier, pp. 115–36, chp. 5.
  • Maitah, M., Rezbova, H., Smutka, L., & Tomsik, K. (2016). European Sugar Production and Its Control in the World Market. Sugar Tech, 18(3), 236-241. https://doi.org/10.1007/s12355-016-0439-9.
  • Patil, B.V. (2020). Globalization is Changing The Role of Sugar Industry? Studies in Indian Place Names (UGC Care Journal). 40(42), 71-79. https://archives.tpnsindia.org/index.php/sipn/article/view/2236/2159.
  • Şimşek, G. (2018). Şeker Fabrikalarının Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Erzurum Şeker Fabrikası Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1136-1152. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2862.
  • Tosun, F. & Arslan, S. (2016). 4634 Sayılı Şeker Kanunu Sonrasında Türkiye Şeker Sanayinde Meydana Gelen Gelişmeler. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016(25), 328-333. DOI: 10.21566/tarbitderg.282861.
  • Uzun, B. (2019). Türkiye Çikolatalı ve Şekerli Mamuller Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücünün İncelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
  • Uztürk, N.E. (2019).Türkiye’de Özelleştirme Süreci İçerisinde Şeker Fabrikalarının Yeri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Tarım Ticareti, Tarım İşletmeciliği
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Sinan Duru 0000-0003-1126-5752

Seyit Hayran 0000-0002-0223-8034

Aykut Gül

Yayımlanma Tarihi 7 Nisan 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021 Cilt: 1 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Duru, S., Hayran, S., & Gül, A. (2021). Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE), 1(1), 41-51.
AMA Duru S, Hayran S, Gül A. Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE). Nisan 2021;1(1):41-51.
Chicago Duru, Sinan, Seyit Hayran, ve Aykut Gül. “Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı Ve Rekabet Gücü”. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE) 1, sy. 1 (Nisan 2021): 41-51.
EndNote Duru S, Hayran S, Gül A (01 Nisan 2021) Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE) 1 1 41–51.
IEEE S. Duru, S. Hayran, ve A. Gül, “Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü”, Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE), c. 1, sy. 1, ss. 41–51, 2021.
ISNAD Duru, Sinan vd. “Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı Ve Rekabet Gücü”. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE) 1/1 (Nisan 2021), 41-51.
JAMA Duru S, Hayran S, Gül A. Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE). 2021;1:41–51.
MLA Duru, Sinan vd. “Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı Ve Rekabet Gücü”. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE), c. 1, sy. 1, 2021, ss. 41-51.
Vancouver Duru S, Hayran S, Gül A. Türkiye Şeker Dış Ticaretinin Yapısı ve Rekabet Gücü. Eurasian Journal Of Agricultural Economics (EJAE). 2021;1(1):41-5.
 Kapak Resmi İndir