KAMUSAL EĞİTİM VE EĞİTİM HAKKI BAĞLAMINDA ÜCRETLİ ÖĞRETMENLİK UYGULAMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 22 - 44, 09.06.2020

Binali Tunç , Sevim Gülseven Taner

Öz

Ücretli öğretmenlik konusunu, ücretli öğretmenlerin yaşadığı sorunlar bağlamında ele alan bu çalışma, giderek yaygınlaşan ve bir öğretmenlik istihdam politikası haline gelen durumu eleştirel bir perspektiften ele almıştır. Araştırmada on bir ücretli öğretmenle yüz yüze yapılan görüşmelerle, ücretli öğretmenlerin okuldaki eğitim bileşenleriyle iletişimleri, ilişkileri, yaşadıkları sorunlar ile okul dışındaki aile ve toplumsal yaşantılarındaki durumlar anlaşılmaya çalışılmıştır. Öğretmen görüşleri yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiş, sonrasında ifadeler betimsel düzeyde analiz edilerek öne çıkan noktalar belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonuçları, ücretli öğretmenliğin, hem ücretli öğretmenler, hem diğer okul bileşenleri açısından giderek kalıcı bir sorun haline geldiğini göstermektedir. Araştırmaya katılan ücretli öğretmenlerin tümü, diğer eğitim bileşenleri ile sorunlar yaşadıklarını, bu sorunların, onların geçici görevlendirmelerinden kaynaklı olduğunu vurgulamışlardır. Ücretli görevlendirme, ücretli öğretmenler, yöneticiler, diğer öğretmenler, öğrenciler, veliler gibi okul bileşenlerince; ayrıca ücretli öğretmenlerin aileleri ve toplumsal çevrelerince kabullenilmemektedir. Okullarda ücretli öğretmenlerin dışlanması, toplum gözünde ücretli öğretmenlerin değerli görülmemesi, ücretli öğretmenlerin kendilerine güvenlerine büyük zarar vermekte, öğretmenler kendilerini “yetersiz” ve “aciz” olarak görmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Ücretli öğretmenlik, öğretmen problemleri, kamusal eğitim

Kaynakça

• Bayram, G. (2009). Öğretmenlerin istihdam biçimi farklılıkları ve yarattığı sorunlar: Ankara’ da çalışan ücretli ve sözleşmeli öğretmenlerin görüşlerine dayalı bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Estitüsü, Ankara.
• Demirdağ. S. (2017). Ücretli öğretmen algılarına göre ilkokul yöneticilerinin örgütsel adalet, örgütsel güven ve yıldırma davranışları arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 132-153.
• Demirtaş, A. (1993). Amerika Birleşik Devletlerinde öğretmen eğitimi, yerel eğitim örgütü ve öğretmen istihdamı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 161-167.
• Devlet Memurları Kanunu. (1965, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 12056). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. Ed. Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gliner, J. A., Morgan G. A. ve Leech, N. L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri: Desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım. (Çev. Edt. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Eğitim-Sen. (2019). 2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı başında eğitimin durumu. Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası. Erişim adresi: https://egitimsen.org.tr/2019-2020-egitim-ogretim-yili-basinda-egitimin-durumu/
• European Commission/EACEA/Eurydice. (2018). Teaching careers in Europe: Access, progression and support. Eurydice report. Luxembourg: Publication Oce of the European Union. Retrieved from: https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/teaching-careers-europe-access-progression-and-support_en
• Güvercin, G. (2014). Öğretmenlik mesleğinde kökten bir dönüşüm: ücretli öğretmenlik. A. Yıldız (Yay. haz.). İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyene: öğretmenliğin dönüşümü içinde (ss. 139-178). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Hacıcaferoğlu, S. (2013). Ortaöğretimde çalışan branş öğretmenlerinin yıldırma (mobbing) davranışlarına uğrama düzeyleri ile demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; 14(3), 111-128.
• Karakuş, M ve Çankaya, İ. , H. (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 42(42); 225-237.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlama Yayıncılık.
• Kiraz, Z. ve Dursun, F. (2015). Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının aldıkları eğitime ilişkin algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 1008-1028.
• Kiraz, Z. ve Kurul, N. (2018). Türkiye’de öğretmen işsizliği ve ataması yapılmayan öğretmen hareketi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 270-302.
• MEB. (2006). Millî Eğitim Bakanlığı yönetici ve öğretmenlerinin ders ve ek ders saatlerine ilişkin karar. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/23191339-Milli-egitimbakanligi-yonetici-ve-ogretmenlerinin-ders-ve-ek-ders-saatlerine-iliskin-karar.html
• MEB. (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Erişim adresi: https://www.lexpera.com.tr/resmi- gazete/metin/RG801Y1973N14574K1739/1.
• Mıhçıoğlu, C. (1989). Eğitim (bilimleri) fakültesinin kuruluşu üzerine. Ankara Üniversitesi Eğitim bilimleri Fakültesi Dergisi; 22(1), 347-391.
• Polat, S. (2013). Ücretli öğretmenlik istihdamının yarattığı sorunlar üzerine nitel bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 67-88.
• Savran, C. (2006). Cumhuriyetten Günümüze Eğitim Araştırmaları ve İstatistiği. Muhsin Hesağçıoğlu (Ed.), Türkiyede Eğitim bilimleri: Bir Bilanço Denemesi içinde (s. 367-387). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şahin, Ö. (2008). Yalancıktan öğretmenlik ve kadınlar/“yeni liberal eğitim düzeninde yenilenmiş öğretmen istihdam rejimi”. E. A. Ateş ve H. Çağlayan (Yay. haz.). Eğitim ve Bilim İş Okulunda Çalışan Kadınların Sosyal Hakları ve İş Güvencesi, içinde (ss. 68-96). Ankara: Eğitim- Sen Yayınları.
• Taşkın, B. (2009). İlköğretim kurumlarında görev yapan kadrolu ve sözleşmeli öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları (kocaeli ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tengilimoğlu, D. ve Akdemir Mansur, F. (2009). İşletmelerde uygulanan mobbingin (psikolojik şiddet) örgütsel bağlılığa etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. ISSN 1307-9832.
• Torun F. (2010). Farklı statülerde çalışan öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine bakışları (Isparta ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Türk Eğitim Derneği. (2009). Öğretmen yeterlikleri özet rapor. Ankara: Adım Okan Matbaacılık Basım Yayın Tanıtım Organizasyon Ticaret Limited Şirketi.
• Türk Eğitim-Sen (TES). (2018). Ücretli görevlendirilen öğretmen sayıları (merkez ve ilçeler dahil). Türk Eğitim Sendikası. Erişim adresi: https://www.turkegitimsen.org.tr/icerik _goster.php? Id=11440
• Türk Eğitim-Sen (TES). (2018). Ücretli öğretmenlik araştırması sonuç raporu. Türk Eğitim Sendikası. Erişim adresi: https://www.turkegitimsen.org.tr/userfiles/files/ÜCRETLİ-ÖĞRETMEN-SAYILARI-2016_2017%20.xls
• Yaman, E., Vidinlioğlu, Ö. ve Çitemel, N. (2010). İşyerinde psikoşiddet, motivasyon ve huzur: Öğretmenler çok şey mi bekliyor? Psikoşiddet mağduru öğretmenler üzerine. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 7(1)., 1136-1151.
• Tuncer, M. (2012).Türkiye’ deki kadrosuz öğretmen istihdamının kadrosuz istihdam edilen öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 797-818.
• Ünal, L. I. ve Özsoy, S. (Ed.) (1999). Eğitim bilimleri felsefesine doğru. Ankara: TAN.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen adaylarının Türk eğitim sisteminin sorunlarına ilişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 942-973.