On The Etymology of Some Lichen Genera Names

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 18 - 26, 15.09.2016

Mustafa Yavuz

Öz

This study aims to investigate the etymology of some lichens’ genera names used in modern taxonomical botany. Growing on rocks, trees and even on soil, lichens are the only terrestrial cryptogamic organisms containing a fungal and an algal partner. Within this study, it has been focused to diagnose and improve an understanding of the similarities and differences between the names of lichen genera by comparing them in several languages. The etymological data collected during the study belongs to thirty-one lichen genera as follows: Alectoria, Arthonia, Calicium, Caloplaca, Cetraria, Cladonia, Collema, Cornicularia, Evernia, Fulgensia, Graphis, Gyalecta, Lecanora, Lecidea, Letharia, Lobaria, Nephroma, Opegrapha, Parmelia, Peltigera, Pertusaria, Psora, Ramalina, Roccella, Sticta, Thamnolia, Umbilicaria, Urceolaria, Usnea, Verrucaria and Xanthoria. As a result, it is found that, the analogical principle in the similitude of three genera Evernia, Letharia and Roccella still remain obscure while eleven genera have been named in allusion to the morphological characters of their fructifications for instance podetia (1 genus) and apothecia (10 genera); that of seventeen genera have been named in allusion to the morphological characters of thalli for instance colours and only a few have been named for their exceptional properties such as the attachment on substrata, or the habitat preference. Except for Roccella genus, Genera Names in Turkish have been coined as proposal for each genus in the list, having in consideration of the contextual background for the terminology. Thus, it is considered that the topic would be more attractive and understandable for young scientists, students, learners, amateurs and public.

 Keywords; Lichens, Genus, Binomial Nomenclature

Bazı Liken Cins (Genus) İsimlerinin Etimolojisi Üzerine

Öz

          Bu çalışma, modern taksonomik bitkibiliminde kullanılan bazı liken cins isimlerinin kökenlerini araştırmayı amaçlamaktadır. Likenler kayaların, ağaçların ve bazen de toprağın yüzeylerinde gelişen, bünyelerinde bir alg ve bir mantar ortağı barındıran yegâne karasal tohumsuz organizmalardır. Aynı zamanda bu çalışmada, liken cins isimlerini muhtelif dillerde karşılaştırmak suretiyle aralarındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemeye ve adlandırmaya dair bir anlayış geliştirmeye odaklanılmaktadır. Çalışma boyunca derlenen etimolojik veriler, şu otuz bir liken cinsine aittir: Alectoria, Arthonia, Calicium, Caloplaca, Cetraria, Cladonia, Collema, Cornicularia, Evernia, Fulgensia, Graphis, Gyalecta, Lecanora, Lecidea, Letharia, Lobaria, Nephroma, Opegrapha, Parmelia, Peltigera, Pertusaria, Psora, Ramalina, Roccella, Sticta, Thamnolia, Umbilicaria, Urceolaria, Usnea, Verrucaria ve Xanthoria. Sonuç olarak, Evernia, Letharia ve Roccella gibi üç cinsin adlandırılmalarındaki benzerlik ilkesi henüz müphem kalırken, on bir cinsin isimlendirilmesinin podesyumlar (1 cins) ve apotesyumlar (10 cins) gibi üreme organlarına benzetilerek yapıldığı, on yedi cinsin örneğin renk gibi tallusun morfolojik özelliklerine benzetilerek ve yalnızca bir kaçının habitat tercihi veya substrata tutunma gibi istisnai özelliklere benzetilerek yapıldığı tespit edilmiştir. Roccella cinsi hariç, her cinse terminolojinin kavramsal arka planından hareketle birer Türkçe cins ismi önerilmektedir. Böylece konunun, genç bilim insanları, öğrenciler, öğreniciler, amatörler ve halk nezdinde daha cazip ve anlaşılabilir olması hedeflenmektedir.

           Anahtar Kelimeler; Likenler, Cins, İkili Adlandırma

Anahtar Kelimeler

Likenler, Cins, İkili Adlandırma

Kaynakça

• Kaynaklar
• Başkan, Ö., 2006. Dilde Yaratıcılık. Multilingual Yayınları, İstanbul. s. 79-91.
• Baubec, A., and M. Grecu, 1979. Dicţionar Turc – Roman. Editura Stiinţifică şi Enciclopedică, Bucureşti.
• Baytop, A., 1995. Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, No: 69, İstanbul.
• Çobanoğlu, G. ve M. Yavuz, 2003. Tıp Tarihinde Likenlerle Tedavi. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 9: 37–90.
• D’Andrea L. and A. Declich, 2005. The sociological nature of science communication. JCOM 4 (2), 1-9.
• Dauzat, A., 1947. Dictionnaire Étymologique de la Langue Française. Librairie Larousse, Paris.
• Di Bari, M. and D. Gouthier, 2002. Tropes, science and communication. JCOM 2 (1), 1-15.
• Grecu, M., A. Baubec and Z. Mambet, 1977. Dicţionar Roman – Turc. Editura Stiinţifică şi Enciclopedică, Bucureşti.
• Gülensoy, T., 1986. Doğu Anadolu Osmanlıcası Etimolojik Sözlük Denemesi. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Harper, D. 2011 - 2016. Online Etymological Dictionary. http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=lacuna&searchmode=none (Ziyaret Tarihi: 21 / 06 / 2016)
• Index Fungorum Veritabanı. 2016.
• http://www.indexfungorum.org/Names/Names.asp (Ziyaret Tarihi: 01 / 07 / 2016)
• Jahns, H. M., 1983. Ferns, Mosses & Lichens of Britain & Northern and Central Europe (Collins Photo Guides). Sons & Co. Ltd., Glasgow p: 63-65.
• Kabaağaç, S. ve E. Alova, 1995. Latince Türkçe Sözlük. Sosyal Yayınları, İstanbul.
• Kalafat, Ş. 2014. Yalancı Kelimesiyle Oluşturulan Birleşik Terimler Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 21 (1): 131-160
• Larousse., 1986a. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Gelişim Yayınları, İstanbul.
• Larousse., 1986b. Meydan Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Sabah Gazetesi Yayınları, İstanbul.
• Lindsay, W. L., 1856. A Popular History of British Lichens Comprising an Account of their Structure, Reproduction, Uses, Distribution, and Classification. Lovell Reeve, London, 1–352.
• Littré, É., 1876. Dictionnaire de la Langue Française. Librairie Hachette, Paris.
• Llano, G. A., 1951. Economic Uses of Lichens. Ann. Rep. Smiths. Inst., 385–422.
• Mikaili, P., M. Sharifi, J. Shayegh, and S. Sarahroodi, 2012. Etymological Review on Chemical and Pharmaceutical Substances of the Oriental Origin. International Journal of Animal and Veterinary Advances, 4(1): 40-44.
• Nash, T. H., 2008. Lichen Biology. Camridge University Press, New York. 1-363
• Oxford., 1961. The Oxford English Dictionary. The Philological Society. The Oxford University Press, London.
• Radford, A. E., 1974. Vascular Plant Systematics. Harper and Row Publications, New York.
• Richardson, D. H. S., 1991. Lichens and Man. In: Hawksworth, D. L. (Ed.), Frontiers in Mycology. C.A.B International, Kew. 187–210.
• Robert, P., 1969. Dictionnaire Alphabétique et Analogique de la Langue Française. Société du Nouveau Littré, Paris.
• Sâmi, Ş., 1905. Kamus–ı Fransevî, Dictionnaire Français – Turc Illustre. Mihran Matbaası, İstanbul.
• Sâmi, Ş., 1998. Kamus–ı Türkî. Ömer Faruk Akün (Ed.). Alfa Yayınları, İstanbul.
• Sinanoğlu, S., 1953. Yunanca – Türkçe Sözlük. T.T.K., Ankara.
• Stearn, W. T., 1978. Botanical Latin. David & Charles Publishers Ltd., New Abbot.
• Steingas, F. J., 1998. Persian – English Dictionary. Iran University Press, Tahran.
• TDK., 1998. Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Webster’s., 1996. The New International Websters’ Comprehensive Dictionary of English Language. Trident Press Int., Florida.
• Whelan, P. 2008. Caloplaca obamae.
• http://www.lichens.ie/caloplaca-obamae (Ziyaret Tarihi: 22 / 06 / 2016)
• Woodward, C. 1949. Vernacular Names for Roccella. An Etymological Note. Torreya Bulletin of the Torrey Botanical Club. Vol. 76. No:4 302 – 307.
• Yavuz, M. and G. Çobanoğlu, 2010. Ethnological uses and etymology of the word Usnea in Ebubekir Razi’s “Liber Almansoris”. The British Lichen Society Bulletin, No.106: Summer 2010, 3–12.
• Yavuz, M. ve G. Özyiğitoğlu, 2015. Tıp Tarihinde Likenlerle İlgili Terimler. Avrasya Terim Dergisi. 3 (1): 1-9.
• Yavuz, M. ve S. Yavuz, 2009. Türk Halk Tıbbında Likenler ve İlgili Terimlerin Etimolojisi. Türk Liken Topluluğu Bülteni 7:24–28.