Proposal of A Turkish Equivalent for The Term Lichen

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 28 - 35, 28.03.2017

Mustafa Yavuz

Öz

            In this study, a Turkish equivalent for the botanical term lichen has been proposed having in consideration with its etymon. The logical framework for this proposal relies upon a range of historical texts in some manuscripts from Ancient Greek to Medieval Arabic, Medieval Latin and finally Turkish. In Turkish texts, the use of the term yalaç is proposed instead of liken. This proposal is presented to the critical attention of specialists in linguistics, onomastics and of botany in our country.

             Keywords; Lichen, Terminology, Yalaç

Liken Terimine Türkçe Bir Karşılık Önerisi

Öz

             Bu çalışmada, bitkibilimde kullanılan bir terim olan liken kelimesine, kök anlamına sadık kalarak Türkçe yeni bir karşılık önerilmektedir. Bu önerinin mantıksal çerçevesi, Antik Yunancadan, Orta Çağ Arapçasına, Orta Çağ Latincesine ve nihayetinde de Türkçeye kadar uzanan bir yelpazede, konuya esas teşkil eden tarihî metinlere ve onların kaydedildiği elyazmalarına dayanmaktadır. Türkçe metinlerde liken terimi yerine yalaç teriminin kullanımı önerilmektedir. Bu öneri ülkemizdeki dilbilim, onomastik ve bitkibilim uzmanlarının eleştirel dikkatine sunulmaktadır.

            Anahtar Kelimeler; Liken, Terminoloji, Yalaç

Kaynakça

• Acıduman, A., 2014. Pediatri Tarihi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 57: 225-239.
• Ağırakça, A., 2004. İslam Tıp Tarihi, Başlangıçtan VII./XIII. Yüzyıla Kadar. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
• Biçer, H. M., 2011. Tercüme-i Müfredāt-ı İbn-i Baytar (Metin-inceleme-Dizinli Sözlük). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 710 sayfa.
• Boisacq, E., 1916. Dictionnaire Etymologique de la Langue Grecque. Librairie c. Klincksieck, Paris.
• Çobanoğlu, G. and M. Yavuz, 2003. Tıp Tarihinde Likenlerle Tedavi. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 9: 37–90.
• Çobanoğlu, G., 2011. Türkiye Likenoloji Literatürü Listesi -A (2000-2010 Kronolojik Bibliyografya) –B (John (1992, 1995)-2000 Yayınlar). Türk Liken Topluluğu Bülteni, Sayı 9 (Ocak): 11–43.
• Dauzat, A., 1954. Dictionnaire Étymologique de la Langue Française. Librairie Larousse. Paris.
• Demir, E. 2014. S. Gerard Clauson’un Etimolojik Sözlüğünde Geçen Sağlık ve Tıpla İlgili Kelimeler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7 Sayı: 31 131-148.
• Einarson, B., and G. K. K. Link, 1976. Theophrastos De Causis Plantarum in Three Volumes. Vol. I. William Heinemann Ltd., Londra.
• Fuchs, L., 1542. De Historia Stirpium Commentarii Insignes: maximis impensis et uigiliis elaborati, adiectis earundem uiuis plusquam quingentis imaginibus, nunquam antea ad naturae imitationem artificiosius effictis & expressis. Officina Isingriniana, Basel.
• Glardon, P., 2012. La terminologie botanique dans le De historia stirpium de Leonhart Fuchs (1542) et ses premières traductions françaises. Seizième Siècle 8 (1): 57-74
• Guéroult, G., 1550. L’Histoire des plantes mis en commentaires. Balthazar Arnoullet, Lyon.
• Gültürk, S., 2009. Osman b. Abdurrahman’ın Kitâb’un-Nebâtı’nın (212a-355b) Transkripsiyonu ve Dil Hususiyetleri (Giriş, Gramer İncelemesi, Metin, Sözlük, Tıpkıbasım). Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 510 sayfa.
• Hakan AYDEMİRle 01.08.2016, İstanbul’da yapılan sözlü görüşmede elde edilen veriler.
• Karamanoğlu, K., 1971. Türkiye’deki Önemli Liken Türleri. Ankara Üniv. Ecz. Fak. Mec., Cilt: I , Sayı: 1, 53-75.
• Liddel, H. G., and R. Scott, 1883. A Greek – English Lexicon. Harper & Brothers, New York.
• Linnaeus, C., 1753. Species Plantarum, exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Impensis Laurentius Salvius, Stockholm.
• Matthioli, P. A., 1568. Di Pedacio Dioscoride Anazarbeo della Materia Medicinale. Vincenzo Valgrisi, Venedik. (Köprülü Kütüphanesi, Hacı Ahmet Paşa Kitaplığı No: 371)
• Nash III, T. H., 2008. Lichen Biology. Cambridge University Press. New York.
• Nihal Petek BOYACI GÜLENÇ'le 20.08.2016, İstanbul’da yapılan sözlü görüşmede elde edilen veriler.
• Robert, P., 1969. Dictionnaire Alphabétique et Analogique de la Langue Française. Société du Nouveau Littré, Paris.
• Sâmi, Ş., 1905. Kamus–ı Fransevî, Dictionnaire Français – Turc Illustre. Mihran Matbaası, İstanbul.
• Saylam Kurtipek, G., F. Tunçez Akyürek, A. Ataseven ve İ. Küçükosmanoğlu, 2015. Zosteriform Liken Planus. Turk J Dermatol., 5(9): 207 – 208.
• Sevgi, O. ve H. B. Tecimen, 2012. Bazı Liken Terimlerinin Türkçe Karşılıkları. Liken Araştırmaları Derneği Bülteni, Sayı: 1. 11-15.
• Sevgi, O., 2012. Tam Zamanı. Liken Araştırmaları Derneği Bülteni, Sayı: 1. 9-11.
• Sinanoğlu, S., 1953. Yunanca – Türkçe Sözlük. T.T.K., Ankara.
• Stearn, W. T., 1978. Botanical Latin. David & Charles Publishers Ltd., New Abbot.
• Şahin, İ., 2016. Filoloji ve Botanik Alanlarının Kavşağında Yerel Fitonimler (Bitkiadları) Meselesi. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 56: 775-791
• TDK., 2016. Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.57b6399bedb3d1.78496033 (Ziyaret Tarihi: 19 /08/ 2016)
• TÜBA., 2016. Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. Türkiye Bilimler Akademisi. http://www.tubaterim.gov.tr (Ziyaret Tarihi: 13 /09/ 2016)
• Viki., 2016. https://tr.wikipedia.org/wiki/Likenler (Ziyaret Tarihi: 19 /08/ 2016)
• VK., 2016. Vatikan Kütüphanesi. Biblioteca Apostolica Vaticana. Urbinas Graecus:61.
• Webster’s., 1996. The New International Websters’ Comprehensive Dictionary of English Language. Trident Press Int., Florida.
• Yaltırık, F., 1966. Belgrad Orman Vejetasyonunun Floristik Analizi ve Ana Meşcere Tiplerinin Kompozisyonu Üzerinde Araştırmalar. İstanbul T. C. Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları. Sıra No: 436 (6): 22–23.
• Yavuz, M., 2012. Lichens Mentioned by Pedanios Dioscorides. Ethno Med., 6 (2): 103-109.
• Yavuz, M., 2013. Lichens in the Prescriptions of Pliny the Elder. Oltenia. Studii şi comunicări. Ştiinţele Naturii, Muzeul Olteniei Craiova. XXIX (No. 1/2013): 115-119. ISSN 1454-6914.
• Yavuz, M., 2016. Bazı Liken Cins (Genus) İsimlerinin Etimolojisi Üzerine. Avrasya Terim Dergisi, 4 (2): 18 – 26.
• Yavuz, M. ve S. Yavuz, 2009. Türk Halk Tıbbında Likenler ve İlgili Terimlerin Etimolojisi. Türk Liken Topluluğu Bülteni, 7:24–28.
• Yavuz, M., ve G. Özyiğitoğlu, 2015. Tıp Tarihinde Likenlerle İlgili Terimler. Avrasya Terim Dergisi, 3 (1): 1 – 9.
• Zülfikar, H., 1991. Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 569, Ankara. ISBN: 975-16-0398-6.