A Scientific Approach to Hrematonyms: Lexico-Semantic Approach to The Tv Series Names

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 3, 15 - 31, 24.12.2021

Gülşah Parlak Kalkan

Öz

The Turkish meaning of the term hrematonimi, which is a comination of the Greek hrema meaning “goods, object, product, work” and onima meaning “name” is work onomastics. Hrematonimi, is an important branch of onomastic that evaluates names from a linguistic or socio-cultural perspective; It is a branch of science that studies the names given to literary works such as poems, stories and novels written by poets and writers. In our country in the field of work onomastics, it is seen that the studies are made mostly on written works, although their number is low. However, it is essential to evaluate every aspect of the language used in this platform, as the mass media depending on the increasing technological developments covers all areas of life and television is the most common mass media tool that can be seen in almost every environment in today's world. In addition, it is a known fact that the most important tool that individuals are affected by making decisions on almost every issue in daily life is the TV series. In this respect, in the study in question, the names of the series, which were broadcast on the most watched channels on the basis of ratings, from the 1990s to 2020 on ATV, Fox, Kanal D, Kanal 7, Show TV, Star TV and TRT 1 channels, were classified in terms of their lexical-semantic. Thus, the way in which series naming is expressed in the language is described. For the study, a total of 576 serial names, compiled from the websites of the relevant channels, were evaluated on the basis of the lexical-semantic made by İbrahim Şahin regarding the place names in the work of Adbilim; the classification was reinterpreted in line with the data of the current study. The findings of the study show that the Turkish language used when naming serials continues to be strongly associated with the history of culture.

Anahtar Kelimeler

Hrmatonomy, TV, Serial Names, Turkish Culture, Turkish Language

Hrematonimlere Adbilimsel Bir Yaklaşım: Leksik Semantik Açıdan Tv Dizi Adları

Öz

“Eşya, nesne, ürün, eser” manasındaki Yunanca hrema ile “ad” manasındaki onima kelimelerinin birleşiminden oluşan hrematonimi teriminin Türkçe karşılığı “eseradbilim”dir. Adları dilbilimsel ya da sosyokültürel açıdan değerlendiren onomastiğin önemli bir kolu olan hrematonimi; şair ve yazarlar tarafından yazılan şiir, hikâye, roman gibi edebî ürünlere verilen adları inceleyen bilim dalıdır. Ülkemizde eseradbilim alanında, sayıları az olmakla birlikte yapılan çalışmaların genellikle yazılı eserler üzerine olduğu görülmektedir. Ancak artan teknolojik gelişmelere bağlı kitle iletişim araçlarının hayatın her alanını kaplaması ve bugünün dünyasında hemen her ortamda görmenin mümkün olduğu en yaygın kitle iletişim aracının televizyon olması hasebiyle bu platformda kullanılan dilin her yönüyle değerlendirilmesi elzemdir. Ayrıca günümüzde bireylerin gündelik yaşamda hemen her konuda karar verirken etkilendikleri en önemli aracın televizyon özelindeki diziler olduğu bilinen bir gerçektir. Bu bakımdan söz konusu çalışmada, reyting bazında en çok izlenen ATV, Fox, Kanal D, Kanal 7, Show TV, Star TV ve TRT 1 kanallarında 1990’lı yıllardan 2020 yılına kadar yayınlanan dizilerin adları, leksik-semantik bakımdan tasniflenmiş; böylelikle dizi adlandırmalarının dilde hangi yolla anlatım bulduğu betimlenmiştir. Çalışma için ilgili kanallara ait internet sitelerinden derlenen toplam 576 dizi adı, İbrahim Şahin’in Adbilim eserinde yer adları ile ilgili yapmış olduğu leksik-semantik sınıflandırma temel alınarak değerlendirilmiş; mevcut çalışmanın verileri doğrultusunda söz konusu tasnif yeniden yorumlanmıştır. Çalışma bulguları, diziler adlandırılırken kullanılan Türkçenin kültür tarihi ile bağının günümüzde de kuvvetli bir şekilde devam ettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hrematonimi, TV, Dizi Adları, Türk Kültürü, Türk Dili

Kaynakça

• Abik, A.D., 2009. Kutadgu Bilig'de hayvan adları. Journal of Turkish Studies, Festschrift in Horor Cem Dilçin I, Harvard, 33(1), 1-32.
• Ahmedov, T., 1991. Azerbaycan Toponimikasının Esasları. Bakı: Bakı Üniversitesi Neşriyatı.
• Aksan, D., 2009. Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alkayış, H. F., 2009. Türklerde kullanılan alıntı bitki adları. Turkish Studies, 4(4) 71-92.
• Amanoğlu, E., 2000. Divanü Lugat’it Türk’teki kişi adları üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Dergisi, 15.
• Ayan, S. ve Baş B., 2015. Çizgi filmlerdeki söz varlığı üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(4), 84-99.
• Baskakov, N. A., 1999. Türk Kökenli Rus Soyadları.( Çev. Prof. Dr. Samir Kazımoğlu) Ankara: Türk Dil Kurumu. Yayınları.
• Başkan, Ö., 1989. Türk köy adları üzerine bir deneme. TDAY- Belleten, 2, s. 237-251.
• Bayram, M. F., 2018. Türkiye'de “sahte ihtiyacın” kaynağı olarak dizi filmler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boyraz, Ş., 1996. Karacaoğlan'da hayvan ve bitki adlarının fonksiyonları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 2, 225-250.
• Boz, E., 2004. Türkiye Türkçesinde kişi adı olarak meyve adları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1),s. 1-13.
• Buran, A., 1981. Yunus'ta hayvan adları ve fonksiyonları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 117-131.
• Çelik, M.F., 1941. Dede Korkut Kitabı’ndaki coğrafi isimler. Ülkü, s. 449-455.
• Çolak, M., 2021. Türkiye Türkçesinde edebi kitap adlarının söz dizimi açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(76), 62-75.
• Dilmen, N.İ., 1938. Diyarbakır adı üzerine araştırmalar. TDAY-Belleten, 29-30, s. 67-112.
• Doğan, N., 2011 Vezirköprü ve Havza ağızlarında yabani bitki adları. Diyalektolog, 2, 7-13.
• Eren, H., 1966. Türk Yer Adları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eröz, M., 1973. Doğu Anadolu’da köy adları üzerine sosyolojik bir araştırma. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 56, 30-32.
• Esir, H.A., 2006. Şeyhi Divanı’nda geçen yiyecek ve içecek adları üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12 (29/ Özel Sayı: Prof. Dr. Zeki Başar), 95 – 116.
• Eyice, S., 1964. İstanbul’un mahalle ve semt adları hakkında bir deneme. Türkiyat Mecmuası, 199-216.
• Gülensoy, T., 1987. Elazığ, Bingöl ve Tunceli illeri yer adlarına bir bakış. Erciyes, 15, 5-9.
• Gümüşatam, G., 2010. Eski Anadolu Türkçesinde eczacılık terimleri ve bu terimlerin tıp botanik, zooloji, madencilik, kimya terimleriyle ilişkileri. Turkish Studies, 5(2) 1033 -1087.
• Güzel, E.ve Karakurt, A., 2001. Dil yozlaşması ve söyleyiş bozukluğu: Televizyon reklamlarının göstergebilimsel açıdan çözümlenmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 115.
• Januzak, T., 1989. Ortaklık Kazakistan’ın Jer-Su Attarı. Almatı: Gılım.
• Karademir, F., 2009. Dil bilgisel görünümleri açısından çocuk kitap adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2(9) 216-229.
• Karademir, F., 2010. Edebî özellikleri açısından çocuk kitap adları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27.
• Karahan, L., 1999. Radyo ve Televizyon Yayınlarında Yöresel Söyleyiş Sorunu, Radyo ve Televizyon Yayınlarında Türk Dilinin Kullanımı-Tebliğler (25-26 Kasım 1998-Ankara), Ankara, 53-57.
• Oturakçı Orbay, N., 2018. Türkiye Türkçesindeki tatlı adlarına adbilimsel bir yaklaşım. International Journal of Longlages Education and Teaching, 6(1), 396-413.
• Oturakçı Orbay, N., 2019. Sözdizimi özellikleri bakımından öykü kitapları adları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilim Araştırmalar Dergisi, 7(18), 167-179.
• Oturakçı Orbay, N., 2019. Sözdizimi özellikleri bakımından şiir kitabı adları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 66(2020 Şubat), 311-328. Doi: 10.7816/idil-09-66-12.
• Oturakçı Orbay, N., 2020. Türk filmi adlarına adbilimsel bir yaklaşım. 13. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Kongresi (6-8 Kasım 2020), İstanbul, 1003-1010.
• Ölmez, M., 2000. Dil devrimi sonrası ad ve soyadlarımız. Journal of Türkish Studies, 24/2, 107-117.
• Özdemir, M., 2010. Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntem bilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Rasonyi, L.ve Baski, E., 2007. Onamastican, Turcıcım (Turkic Personal James). Bloomington: Indiana Üniversitesi Denis Sinor İnstitute for Inner Asian Studies. Şahin, İ., 2007. Türkçe Yer Adlarının Yapısı Üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Enstitüsü Dergisi, 32, 1-14.
• Şahin, İ., 2019. Adbilim. Ankara: Pegem Akademi.
• Sakaoğlu, S., 2001. Türk Ad Bilimi 1-Giriş. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K., 2017. Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21/2), 419.
• Türkçe Sözlük 2011. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tokyürek, H., 2013. Eski Uygurcada hayvan adlar ve bunların kullanım alanlar. TÜBAR, XXXlll, 221-281.
• Tonkin, E., 1980. Jealousy Names, Civilised Names: Anthroponomy of the Jlao Kru of Liberia. Man New Series,15(4), 653-664.
• Yalçın, M., 2016. Popüler kültür ürünü olarak Türk televizyon dizilerinde etnografik iletişim kodlarının kullanımı: diriliş Ertuğrul dizisi örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2332-2341.
• Yıldız, Y., 2020. Türkçe bitki adlarının anlam bilimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yılmaz Y. ve Öztürk, E., 2016. Türkiye’de TV program adlarında Türkçeye uygunluk. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (7/1), 1-19.