Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi İçin Hazırlanan Tematik Deyimler Sözlüğünün Uluslararası Öğrencilerin Deyim Öğrenme Süreçlerine Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 41 - 57, 30.10.2023

Deniz Toğrul , Tayfun Haykır

https://doi.org/10.32433/eje.1340943

Öz

Bu araştırmanın amacı, uluslararası öğrencilere Türkçe öğretiminde oldukça önemli olan deyimlerin kolay ve kalıcı bir biçimde öğretilmesinin sağlaması için tematik bir sözlük hazırlanarak bu sözlüğün Türkiye’de Türkçe öğrenen uluslararası öğrencilerin deyim öğrenmelerine katkısını incelemektir. Bu amaçla araştırma iki bölüme ayrılmış ve birinci bölümde uluslararası öğrencilere Türkçe öğreten öğreticilerin tematik deyimler sözlüğü hakkındaki görüşleri içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmaya katılan toplam 30 öğreticiden (f=23) öğretici sıklıkla, uluslararası öğrencilere deyimlerin öğretilmesinde var olan deyimler sözlüğünün yetersiz kaldığını ve tematik bir deyimler sözlüğüne ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. Araştırmanın ikinci bölümünde ise Türkiye’deki uluslararası öğrencilere Türkçe öğretilen kurumlarda okutulan ders kitabı setlerinden biri olan Yeni İstanbul incelenmiş ve bu kitap setinde yer alan deyimlerden oluşan bir tematik deyimler sözlüğü hazırlanmıştır. Daha sonra söz konusu deyimlerin bir kısmını içeren bir okuma metni belirlenmiştir. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Dil Öğretim, Uygulama ve Araştırma Merkezi (DİLMER)’nde öğrenim gören 10’u deney, 10’u da kontrol grubu olmak üzere toplam 20 uluslararası öğrenci seçilmiştir. Araştırmaya dâhil edilen öğrencilere öncelikle deyimler hakkında hazırlanan başarı testi ön-test olarak uygulanmış daha sonra deney grubu için belirlenen metin, ders materyali olarak kullanılmıştır. Ders esnasında araştırma için hazırlanan tematik deyimler sözlüğü ile deyimlerin anlamlarının öğretilmesi sağlanmıştır. Kontrol grubuna ise aynı metin ile ders işlenirken alfabetik deyimler sözlüğü ile deyimler öğretilmeye çalışılmıştır. Sonrasında her iki gruba da deyimler başarı testi son test olarak uygulanmıştır. Sonuçlar SPSS 26.0 programı ile t testi yapılarak analiz edilmiş ve uluslararası öğrencilere Türkçe öğretimi için hazırlanan tematik deyimler sözlüğünün alfabetik deyimler sözlüğüne göre daha kalıcı öğrenmeye imkân sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası öğrencilere Türkçe öğretimi, söz varlığı, deyimler, tematik deyimler sözlüğü

Destekleyen Kurum

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

Kaynakça

• Avrupa Ortak Çerçeve Metni [AOÇM]. (2021). Diller için ortak başvuru metni: öğrenme, öğretme ve değerlendirme.
• Barcin, S. (2018). Olarak atasözleri ve deyimlerin kullanımı: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Altın Köprü Türkçe öğretimi ders kitabı (B1 seviyesi). Aydın TÖMER Dergisi, 3(2), 1-16.
• Barutçu, T. ve Açık, F. (2018). Çocuk edebiyatı ürünlerinde yer alan deyimlerin kültür aktarımındaki rolü ve Türkçe ders kitaplarındaki deyimlerle örtüşme düzeyi. Bilig, (86), 183-209.
• Böler, T. (2006). Türkçe Sözlük (TDK) ile örnekleriyle Türkçe Sözlüğü (MEB) karşılaştırma denemesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 101-118.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi kitabı (istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
• Çağlak, N. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi setlerinin deyim öğretimi açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi: B2 seviyesi örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Çalışkan, N. ve Çangal, Ö. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde dil ihtiyaç analizi: Bosna- Hersek örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 310–334.
• Çelebi, C. ve Satırlı, H. (2021). Web 2.0 araçlarının ilkokul seviyesinde kullanım alanları. Öğretim Teknolojisi ve Hayat Boyu Öğrenme Dergisi-Instructional Technology and Lifelong Learning, 2(1), 75-110. https://doi.org/10.52911/itall.938122
• Çelik, T. (2021). Web 2.0 Araçları kullanımı yetkinliği ölçeği geliştirme çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 449–478. https://doi.org/ 10.9779.pauefd.700181
• Dalak, H. D. E. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde iletişimsel yaklaşımın deyim öğretimindeki̇ başarıya etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Demir, T. ve Melanlıoğlu, D. (2011). Türkçe öğretiminde deyimlerin çağrışımla kazandırılması. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 631-649.
• Elmas, R. ve Geban, Ö. (2015). 21. Yüzyıl öğretmenleri için Web 2.0 araçları. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 243–254.
• Fansa, M. (2020). Geçici eğitim merkezindeki Suriye uyruklu öğrencilerin ve Türkçe öğreticilerin storyjumper deneyimleri: “Yamen okulda”. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 360–376.
• Hayran, T. ve Yazıcı, H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında yer alan deyimler üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 433-449.
• İpek, S. ve Çelik, N. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dil ihtiyaç analizi: Polonya örneği. Aydın TÖMER Dil Dergisi, 4(2), 101-136.
• Karadüz, A. (2009). Sözlük, sözcük anlamı ve öğrenme üzerine. Electronic Turkish Studies, 4(4), 636-649.
• Kovalčíková, I. (2009). Dynamic testing and assessment of latent learning capacities. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 47-53.
• Kültüral, Z. (2009). Sözlük bilimi açısından Divanü Lugati’t Türk. Electronic Turkish Studies, 4(4), 805-813.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Musaoğlu, M. (2009). Hengirmen, Mehmet. (2007), Atasözleri ve deyimler sözlüğü, 1. atasözleri sözlüğü, 606 s.: 2. deyimler sözlüğü, engin yayın evi, Ankara 2007, 606 s. Dil Araştırmaları Dergisi, 5, 121-127.
• Mutlu, K. (2016). Yabancılara Türkçe öğretiminde benzer atasözü ve deyimlerin önemi ve Polonyalılara Türkçe öğretiminde bunların kullanımı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 64(2), 245-268.
• Öz, Y. (1996). Tarih boyunca Farsça-Türkçe sözlükler [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sinan, A. T. (2008). Deyim kavramı üzerine notlar- 1. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 91-98. Türkiye Maarif Vakfı. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi programı. Türkiye Maarif Vakfı.
• Usta, H. İ. (2010). Sözlükçülük ve sözlük araştırmacılığı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2(7), 92-101. https://doi.org/10.5001/MTAD.7.2010.2.24
• Yavuz, N. (2010). Yabancı dilde deyimlerin öğretimi için bir araç geliştirme denemesi. Dil Dergisi, 147, 7-14.
• Yılmaz, E. (2017). Sözlük bilimi üzerine araştırmalar. Pegem Akademi.
• Yılmaz, İ. (2018). Yabancılara Türkçe deyimlerin öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin kullanılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1623–1641. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2189
• Zengin, B. ve Seven, M. A. (2007). İkinci dil öğrenme stratejileri ve algılama farklılıkları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 99-109.