ÖĞRETMENLERİN POZİTİF PSİKOLOJİK SERMAYE ALGILARI İLE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 11, 78 - 87, 30.04.2017

Behçet Oral , Rasim Tösten , Zakir Elçiçek

Öz

Pozitif psikolojik sermaye, olumsuzluklara
odaklanmak yerine bireyin iç dinamiklerini harekete geçirmeyi dolayısıyla içsel
bir hareketle sürece yaklaşmayı amaçlayan bir yaklaşımdır. Tükenmişlik ise verimliliği
olumsuz etkileyen ve son yıllarda aşırı iş yükü, stres, adaletsizlik ve yönetim
sorunlarıyla vs. ortaya çıkan önemli bir olgudur. Mesleki tükenmişlik düzeyinin
iyileştirilmesinde öğretmenlerin psikolojik sermaye yeterlikleri önemli
görülmektedir. Öğretmenlerin psikolojik sermaye yeterlikleri arttırılmasının
tükenmişliğin düşürülmesine olumlu katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu
çalışmada, öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye yeterlikleri ile
tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu
araştırma ilişkisel tarama modelinde olup nicel desenlidir. Araştırma evreni
Türkiye’deki öğretmenleri kapsamaktadır. Araştırmada hedef evrene ulaşmadaki zorluk, zaman ve maliyet
gibi tasarruftan dolayı evreni temsil edebilecek örneklem alma yoluna gidilmiştir.
Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesini temsil edebilecek iller, aynı zamanda
illerin kalkınmışlık düzeyi de esas alınarak katılımcılar amaçlı örnekleme
yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmada 2015 yılında 14 ilden toplamda 1395 öğretmen araştırmaya
dâhil edilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak ‘Maslach Tükenmişlik
Ölçeği’ ve ‘Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği’ kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen 1395 ölçekteki veriler
betimsel (tanımlayıcı) istatistiksel teknikler (frekans, yüzde, aritmetik
ortalama, standart sapma) ile değişkenler arası korelasyon ve basit regresyon
analizleri kullanılmıştır. Analizlerde p≤.05  düzeyi esas alınmıştır. Araştırma sonucunda: Öğretmenlerin
pozitif psikolojik sermaye algılarının yüksek, tükenmişlik düzeylerinin orta
düzeyde olduğu görülmüştür. Pozitif psikolojik sermaye ile tükenmişlik
düzeyleri arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı, yine pozitif psikolojik
sermayenin tükenmişliği yordamadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sermaye, Tükenmişlik, Pozitif psikoloji

Kaynakça

• Referans 1 Akçay, H. V. (2012).Pozitif Psikolojik Sermayenin İş Tatmini İle İlişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.2/1
• Referans 2 Ali, N., & Ali, A. (2014). The Mediating Effect of Job Satisfaction between Psychological Capital and Job Burnout of Pakistani Nurses. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 8(2), 399-412.
• Referans 3 Barutçu, E.,Serinkan, C. (2008). ‘‘Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma’’, Ege Ekonomik Bakış, 8 (2). Referans 4 Berberoğlu, N. (2013). Psikolojik sermayenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi: Bir alan araştırması.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, İşletme ABD
• Referans 5 Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Referans 6 Caprara, G. V. ve Cervone, D. (2003). A Conception of Personality for a Psychology of Human Strengths: Personality as an Agentic, Self Regulating System. in : L. G.
• Referans 7 Çam, M.O. (1995). ‘‘Tükenmişlik’’, Saray Kitapçılık, İzmir.
• Referans 8 Çetin, F., Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 45,1, 121-137.
• Referans 9 Çınar, E. (2011). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel bağlılıkla ilişkisi. (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Dokuz Eylül
• Referans 10 Ergin, C. (1992). ‘‘Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Uyarlanması’’, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.
• Referans 11 Ergül, H. F., Saygın, S., Tösten, R. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Elektronik Dicle Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Dergisi , 5,10.
• Referans 12 Ertürk, E. ve Keçecioğlu T. (2012). ‘‘Çalışanların İş Doyumu ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama’’, Ege Akademik Bakış, 12 (1).
• Referans 13 Herbert, M. (2011). An exploration of the relationships between psychological capital (hope, optimism, self-efficacy, resilience), occupational stress, burnout and employee engagement (Doctoral dissertation, Stellenbosch: Stellenbosch University).
• Referans 14 Kaya, Ş. D. (2012). Psikolojik sermaye ve mesleki bağlılık ilişkisine kariyer planlamasının etkilerinin belirlenmesine yönelik bir model önerisi (yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD.
• Referans 15 Lin, T. L. (2013). The relationships among perceived organization support, psychological capital and Employees’ Job burnout in international tourist hotels. Life Sci J, 10(3), 2104-2112.
• Referans 16 Luthans F, Youssef CM, Avolio BJ. (2007). Psychological capital. New York: Oxford University Press.
• Referans 17 Luthans, F; Avolio, BJ.;Avey, JB.; and Norman, SM. (2007). "Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction" LeadershipInstitute Faculty Publications.
• Referans 18 Luthans, Fred & Youssef, C. M. (2004). “Human, Social and Now Positive Psychological Capital Management: Investing in People for Competitive Advantage”, Organizational Dynamics. 33:2, ,143-160.
• Referans 19 Luthans, Fred, Vogelgesang, G. R. & Lester, P. B. (2006) “Developing the Psychological Capital of Resiliency”, Human Resource Development Review.
• Referans 20 Luthans, Fred. (2002) “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths”, Academy of Management Executive.
• Referans 21 Maslach, C. and Jackson, S.E. (1981). ‘‘The Measurement of Experienced Burnout’’, Journal of Occupational Behaviour.
• Referans 22 Özer, R. (1998). ‘‘Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyi, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, Trabzon.
• Referans 23 Polatçı, S. (2011). Psikolojik sermayenin performans üzerindeki etkisinde iş aile yayılımı ve psikolojik iyi oluşun rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletme ABD.
• Referans 24 Saruhan, N. (2013). İletişimin kuruma güven aracılığıyla değişime direnç ile olan ilişkisinde psikolojik sermaye ve algılanan kurumsal adaletin şartlı değişken rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi)Marmara Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, işletme ABD
• Referans 25 SEGE, Kalkınma Bakanlığı. (2011). “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü. Ankara
• Referans 26 Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerine İlişkin Algılarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Referans 27 Tösten, R. Özgan, H. (2014). Psikolojik Sermaye Ölçeği: Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Erzurum Kültür Eğitim Vakfı Dergisi (EKEV), 59
• Referans 28 Tuğrul, B., Çelik, E. (2002). ‘‘Normal Gelişim Gösteren Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’, Journal of Qafqaz University, Number 9, Spring, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 11.
• Referans 29 Yang, M. H., Yeh, C. T., Yang, H. W., & Mui, W. C. (2013). The impacts of perceived organizational support and psychological capital on sport burnout of junior high school physical education students. Life Science Journal, 10(3), 1946-1956.
• Referans 30 Yıldırım, F. (1996). Banka Çalışanlarında İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması ile Tükenmişlik Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Sosyal Psikoloji Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.