Türkçe Öğretmeni Adaylarının Öğretmenlik Kimliğine İlişkin Görüşlerinin Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 65, 1 - 18, 15.10.2016

Aysegul Karabay

Öz

Problem Durumu: Öğretmenlik
kimliği, kariyer aşamaları sürecinde oluşan profesyonel kişilik yapısıdır
(Lasky, 2005). Öğretmen eğitimi alanındaki son araştırmalar, öğretmenin mesleki
gelişiminde kimlik kavramının önemine vurgu yapmaktadır (Beauchamp &
Thomas, 2009). Öğretmenlik kimliği; bilişsel, sosyal ve mesleki boyutlar içeren
bir yapıya sahiptir. Bu yapı, bilişsel anlamda öğretmenlerin ve öğretmen
adaylarının kendilerini ve mesleklerini nasıl gördükleri, duygu ve düşünceleri,
inançları ve dünya görüşleri içerisinde öğretmenlik mesleğinin yeri incelenerek
anlaşılabilir (Krzywacki, 2009). Özellikle öğretmen adaylarının hayat
hikayeleri ve hayat hikayelerinin bir sonucu olarak oluşmuş inançları onların
mesleki kimlik oluşturma sürecinin önemli unsuru olduğu düşünüldüğünde öğretmen
adaylarıyla bu alanda araştırmalar yapılmasına ihtiyaç olduğu söylenebilir.

Türkiye'de
öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının mesleki kimliklerini veya öğretmenliği
nasıl gördüklerini konu alan araştırmalar incelendiğinde ise bu araştırmalarda
sıklıkla metaforların kullanıldığı görülmüştür. Lakoff ve Johnson’un (1980)
çalışmalarına dayalı olarak gelişen ve “zihinsel metafor teorisi” olarak
adlandırılan perspektife göre, kavram sistemimiz büyük ölçüde metaforik ise, o
zaman düşünme tarzımız, tecrübe ettiğimiz her olgu ve günlük olarak yaptığımız
her şey de bir bakıma metaforiktir. Metaforların zihinsel imgeler olup,
bireylerin çevreyi algılamalarına ve karmaşık yapıları açıklığa
kavuşturmalarına yarayan bir araç olduğu, aynı zamanda da, metaforların olayların
oluşumu ve işleyişi hakkında düşüncelerimizi yapılandıran, yönlendiren ve
kontrol eden zihinsel araçlardan da biri olduğu söylenebilir. Metaforlar,
bireylerin kişisel deneyimlerine anlam vermeleri bakımından “uygulama ve
anlamların dili” olarak da tanımlanmaktadır (Schon, 1993). Bu nedenle
araştırmacılar metaforların kişilerin öğretmenlik kavramı ve eğitimdeki rolleri
anlamak için işlevsel olduğunu ifade etmektedir (Cerit, 2008; Bullough, 1991).
Bu nedenlerle öğretmenlik mesleğini tanımlaya yönelik metafor çalışması,
öğretmenlerin mesleki kimliklerine ilişkin tanımlamalarını araştırmak için
uygun bir araç olarak görülmüştür.

Araştırmanın
Amacı: Bu
çalışmanın amacı, Türkçe Bölümünde okumakta olan öğretmen adaylarının mesleki
kimliklerine ilişkin görüşlerini metafor analizi yoluyla incelemektir. Bu genel
amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

1.
Türkçe öğretmeni adaylarının Türkçe öğretmenine ilişkin sahip oldukları
metaforlar nelerdir?

2.
Bu metaforlar ortak özellikleri bakımından hangi kavramsal kategoriler altında
toplanabilir?

3.
Bu kavramsal kategoriler Türkçe öğretmeni adaylarının sınıf düzeyine göre
değişiklik göstermekte midir?

Araştırmanın
Yöntemi: Bu
araştırmada, Türkçe Öğretmeni adaylarının “Türkçe öğretmeni” kavramına yönelik
metaforik düşünme durumlarını belirlemek için nitel araştırma desenlerinden
“olgu bilim” kullanılmıştır. Araştırma verileri Çukurova Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü'nde okuyan 123 öğretmen adayından toplanmıştır.
Araştırmada yer alan öğretmen adaylarının %55’ini kadın (n=68), %45’ini de
(n=55) erkek öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan Türkçe öğretmeni
adaylarının %26’sı (n=32) birinci sınıf, %24’ü (n=30) ikinci sınıf, %28’i
(n=34) üçüncü sınıf, %22'si (n=27) dördüncü sınıfta okumaktadır.
Katılımcılardan “Türkçe öğretmeni... gibidir/benzer; çünkü,...” ifadesini
metafor kullanarak doldurmaları istenmiştir. Veriler nitel veri çözümleme
teknikleri kullanılarak analiz edilmiş, daha sonra baskın kategoriye sahip
gruplara ki-kare testi uygulanmıştır. Katılımcıların geliştirdikleri
metaforların analiz edilmesi, beş aşamada gerçekleştirildi: (1) kodlama ve
ayıklama aşaması, (2) örnek metafor imgesi derleme aşaması, (3) kategori
geliştirme aşaması, (4) geçerlik ve güvenirliği sağlama aşaması ve (5) nicel
veri analizi için verileri SPSS paket programına aktarma aşaması (Saban, 2009).

Araştırmanın
Bulguları: Araştırma
sonucunda öğretmen adayları Türkçe öğretmenine yönelik 41 geçerli metafor
geliştirmiş ve bu metaforlar “bilgi sağlayıcı”, “bireysel gelişimi
destekleyici”, “yol gösterici ve yönlendirici”,
“şekillendirici/biçimlendirici”, “güç göstergesi” ve “tedavi edici” olmak üzere
altı kategoride toplanmıştır. Araştırma sonucunda, Türkçe öğretmeni adaylarının
yarısından çoğunun (70 öğretmen adayı) öğretmeni geleneksel rolleriyle
(örneğin, “öğrencilere bilgi sunma” ve “öğrencilere şekil verme”) tanımladığı
belirlenmiştir. Türkçe öğretmeninin geleneksel rollerden en önemlisini ise,
öğretmenlerin “öğrencilere bilgi sunma” (39 öğretmen adayı) rolü
oluşturmaktadır. Bu çalışmada ayrıca, Türkçe öğretmeni adaylarının geliştirdiği
metaforların sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaşmadığı tespit
edilmiştir.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Bu araştırmada, öğretmen adayları mesleki
kimliklerini yani Türkçe öğretmenlerini yansıtmak amacıyla 41 metafor
geliştirmişler ve geliştirdikleri bu metaforlar da altı kategoride
toplanmıştır. Öğretmen adayları Türkçe öğretmenlerini “öğrencilere bilgi sunma”
rolü ile tanımlamışlardır. Bu araştırmada ulaşılan bir diğer sonuç ise Türkçe
öğretmeni adaylarının sınıf düzeyine göre öğretmene yönelik bakış açısının
değişmediğidir. Öğretmenlik kimliği; bilişsel, sosyal ve mesleki boyutları
içeren bir yapıya sahiptir. Öğretmenlik kimliğinin oluşmasında; lisans öncesi
deneyimler, öğretmen eğitimi ve mesleki tecrübeler etkili olmaktadır. Ancak bu
çalışmada öğretmen adaylarının lisans öncesi deneyimlerinde etkili olan hayat
hikayeleri ve bunun sonucu olarak oluşmuş inançları ele alınmamıştır, ileride
yapılacak çalışmalar için bu değişkenlerin incelenmesi önerilebilir. Sonuç
olarak; nitelikli bir eğitim hizmeti verebilmek, büyük oranda kaliteli
öğretmenlerin varlığına bağlı olduğundan hizmet öncesi eğitimde amaç bireylerin
sahip olduğu yetenekleri geliştiren ve öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı
olan, onlara bilgiyi hazır şekilde veren değil de bilgiye ulaşma yollarını ve
bilgiyi kullanma becerisini kazandırmayı amaçlayan öğretmenler yetiştirmek
olmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Öğretmen yetiştirme, Türkçe öğretmeni, öğretmen zihinsel imajı, nitel araştırma.

An Investigation of Prospective Teachers’ Views Regarding Teacher Identity via Metaphors

Öz

Problem Statement: Teacher identity
refers to the construct of the professional personality that is formed during
career advancement. The teaching identity has cognitive, social and
professional elements. By using metaphors enable analysis in an organizational
sense and open up a new perspective that can clarify a complex event. When
teachers` and prospective teacher candidates` professional identities is
analyzed, it is noteable that how often metaphors are employed. With this perspective,
to investigate teachers’ or prospective teachers’ views about their teaching
identities metaphore is very suitable tool. For these reasons, a metaphor study
can be an appropriate tool to investigate teachers’ or prospective teachers’
views about their teaching identities. Moreover, raising awareness about teacher identity may
help improve teacher training programs.

Purpose of the
Study: The purpose of
this study was to analyze the views of prospective teacher candidates, all
students in the Department of Turkish Language, regarding their professional
identities via metaphor analysis.

Method: This paper
discusses a phenomenological study used to determine how prospective Turkish
language teachers construct the meaning of being a Turkish language teacher
through their use of metaphors. The participants in this study comprised 123 prospective
teachers who had studied in the Faculty of Education at a state university on
Turkey’s southern coast. Among the participating prospective teachers, 55% were
female (n=68) and 45% were male (n=55); 26% (n=32) were first-year students,
24% (n=30) were second-year students, 28% (n=34) were third-year students, and
22% (n=27) were fourth-year students. A total of 123 participants were asked to
complete the expression a Turkish language teacher is like …… because ……… by
using metaphors. The metaphors produced by the participants were analyzed using
the five stages Which are “coding and elimination stage”, “sample metaphor
compilation stage”, “sorting and categorization stage”, “establishing the
inter-rater reliability rate” and “analyzing data quantitatively”. The data
were analyzed by a chi-square test to detect dominant groups.

Findings and
Results: As a result of the research, prospective teachers were found to develop
41 valid metaphors, which were then thematically coded into six main
categories. It is concluded that the participating prospective Turkish language
teachers generally regard the profession as a source of information and their
metaphors did not differ across academic class levels.

Conclusion and
Recommendations: In sum, based on
the results that more than half of the prospective teachers defined a teacher
according to traditional roles. The most important traditional role was
presenting information to the student. The results illustrate that pre-license
experiences, teacher training and professional experiences affect the formation
of a teacher’s identity. In this paper, candidates’ values, beliefs, and so on
are not included. Another study could be conducted to evaluate metaphors based
on those points. 

Anahtar Kelimeler

Teacher training, language teacher, mental images of teacher, qualitative research.

Kaynakça

• Alger, L.C. (2009). Secondary teachers’ conceptual metaphors of teaching and learning: Changes over the career span. Teaching and Teacher Education, 25, 743-751.
• Aydin, I. S. & Pehlivan, A. (2010). Turkce ogretmeni adaylarinin ogretmen ve ogrenci kavramlarina iliskin kullandiklari metaforlar [The metaphors that Turkish prospective teachers use concerning teacher and student concepts]. Turkish Studies, 5(3), 818-842.
• Beauchamp, C. & Thomas, L. (2009). Understanding teacher identity: An overview of issues in the literature and implications for teacher education. Cambridge Journal of Education, 39(2), 175–189.
• Beijaard, D., Meijer, P.C., & Vermunt, J.D. (2000). Teachers' perceptions of professional identity: An exploratory study from a personal knowledge perspective. Teaching and Teacher Education, 16, 749-764.
• Beijaard, D., Meijer, P.C., & Verloop, N. (2004). Reconsidering research on teachers’ professional identity. Teaching and Teacher Education, 20, 107–128.
• Bullough, R.V. (1991). Exploring personal teaching metaphors in pre-service teacher education. Journal of Teacher Education, 42(1), 43-51.
• Cerit, Y. (2008). Ogretmen kavrami ile ilgili metaforlara iliskin ogrenci, ogretmen ve yoneticilerin gorusleri [Students, teachers and administrators’ views on metaphors with respect to the concept of teacher]. Turk Egitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Daymon, C. & Holloway, I. (2003). Qualitative research methods in public relations and marketing communications. London: Routledge.
• Demirtas, Z. (2011). The metaphors developed by the teachers towards school managers. Eurasian Journal of Educational Research, 43, 53-72.
• Eker, C. & Sicak, A. (2016). Sinif ogretmeni adaylarinin birlestirilmis sinifli ogretime iliskin zihin imgeleri (metaforlari) [The mind image (metaphors) of classroom teacher candidate related to multigrade primary schools]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 133-153.
• Farrell, T.S.C. (2011). Exploring the professional role identities of experienced ESL teachers through reflective practice. System, 39, 54-62.
• Fenwick, T. (2010). Adventure guides, outfitters, firestarters and caregivers: Continuing educators’ images of identity. Canadian Journal of University Continuing Education, 26(1), 53-77.
• Franzak, J.K. (2002). Developing a teacher identity: The impact of critical friends practice on the student teacher. English Education, 34(4), 258-280.
• Gatti, L. & Catalano, T. (2015). The business of learning to teach: A critical metaphor analysis of one teacher’s journey. Teaching and Teacher Education, 45, 149-160.
• Guerrero, M.C.M. & Villamil, O.S. (2002). Metaphorical conceptualizations of ESL teaching and learning. Language Teaching Research, 6, 95-120.
• Gunay, R. (2015). Eğitim fakültesinde görev yapan öğretim elemanlarının yapılandırmacı öğretmen algıları [Faculty of education members’ perceptions on constructivist teacher]. Elementary Education Online, 14(3), 845-861.
• Hunt, C. (2006). Travels with a turtle: Metaphors and the making of a professional identity. Reflective Practice, 7(3), 315-332.
• Inbar, D. (1996). The free educational prison: Metaphors and images. Educational Research, 38(1), 77-92.
• Kalyoncu, R. (2012). Gorsel sanatlar ogretmeni adaylarinin ogretmenlik kavramina iliskin metaforlari[Visual arts prospective teachers' metaphors related to concept of teaching]. Mustafa Kemal University Journal of Graduate School of Social Sciences, 9(20), 471-484.
• Koc, E.S. (2014). Sinif ogretmeni adaylarinin ogretmen ve ogretmenlik meslegi kavramlarina iliskin metaforik algilari [The metaphorical perceptions of classroom teacher candidates regarding teacher and teaching profession concepts]. Inonu University Journal of The Faculty of Education, 15(1), 47-72.
• Krzywacki, H. (2009). Becoming a teacher: emerging teacher identity in mathematics teacher education. Retrieved March 10, 2011, from https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/20029/becoming.pdf?sequence=1
• Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Lamote, C. & Engels, N. (2010). The development of student teachers’ professional identity. European Journal of Teacher Education, 33(1), 3–18.
• Lasky, S. (2005). A socio-cultural approach to understanding teacher identity, agency and professional vulnerability in a context of secondary school reform. Teaching and Teacher Education, 21, 899–916.
• Lortie, D.C. (1975). School-teacher: A sociological study. Chicago: The University of Chicago Press.
• Mahlios, M. & Maxson, M. (1998). Metaphors as structures for elementary and secondary preservice teachers’ thinking. International Journal of Educational Research, 29, 227–240.
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nartgun, S.S. & Ozen, R. (2015). Investigating pedagogical formation students’ opinions about ideal teacher, teaching profession, curriculum, responsibility, public personnel selection examination (ppse) and employment: A metaphor study. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 2674 – 2683.
• Oxford, R.L., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavine, R.Z., Saleh, A., & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward a systematic typology for the language teaching field. System, 26, 3-50.
• Richardson, V. (1996). The role of attitudes and beliefs in learning to teach. In J. Sikula (Ed.), Handbook of research on teacher education (pp. 102–119). New York: MacMillan.
• Roberts, P. & Priest, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standard, 20, 41-45.
• Saban, A. (2009). Ogretmen adaylarinin ogrenci kavramina iliskin sahip olduklari zihinsel imgeler [Prospective teachers’ mental images about the concept of student]. Turk Egitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A. (2011). Bilgisayar ogretmeni adaylarinin okul ve bilgisayar ogretmeni kavramlarina iliskin zihinsel imgeleri [Prospective computer teachers’ mental images about the concepts of school and computer teacher]. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(1), 435-446.
• Saban, A., Kocbekar, B.N., & Saban, A. (2006). An investigation of the concept of teacher among prospective teachers through metaphor analysis. Educational Sciences: Theory and Practice, 6(2), 506-522.
• Seferoglu, G., Korkmazgil, S., & Olcu, Z. (2009). Gaining insights into teachers’ ways of thinking via metaphors. Educational Studies, 3, 323-335.
• Schon, D.A. (1993). Generative metaphor: A perspective on problem-setting in social policy. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and thought (pp. 137-163). Cambridge: Cambridge University Press.
• Thomas, L. & Beauchamp, C. (2011). Understanding new teachers’ professional identities through metaphor. Teaching and Teacher Education, 27, 762-769.
• Uslu, S. (2015). Metaphorical perceptions of pre service social studies teacher towards the concept of social studies teacher. Educational Research and Reviews, 10(7), 804-810.