Okul Yöneticilerinin Yenilik Yönetimi Becerileri ile Okullardaki Örgütsel Öğrenme Mekanizmalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 66, 243 - 262, 15.12.2016

Yunus Emre Omur , Turkan Argon

Öz

Problem Durumu: Örgütsel öğrenme kavramı hem yönetim ve örgüt bilimi ile
ilgili çalışan akademisyenler, hem de uygulayıcılar tarafından ilgiyle
karşılanmakta ve birçok kaynakta farklı yazarlar tarafından yorumlanmaktadır.
1978 yılında ise Argyris ve Schön tarafından örgütlerde öğrenme ile ilgili ilk
model ileri sürülmüştür. Bu model ve sonrasında birçok akademisyen ve yazar
alanla ilgilenerek örgütsel öğrenmeyi farklı açılardan ele almışlardır. Bu
bağlamda örgütsel öğrenme kavramı, hataların tespit edilip düzeltilmesi, geçmiş
eylemler ve onların etkililiği ile gelecekteki eylemler arasında geliştilimiş
olan sezgi, bilgi ve ilişkiler ve istenen sonuçlara ulaşmak için gerekli olan
yetenekleri sürekli geliştirmek olarak tanımlanabilmektedir.

Zaman içinde bir çok
yazar, örgütsel öğrenmenin nasıl gerçekleştiği konusunda çeşitli fikirler ileri
sürmüşlerse de bunların büyük bir kısmı tek döngülü öğrenme ve çift döngülü
öğrenme kavramları etrafında toplanmıştır. Tek döngülü öğrenme, adapte olmayı
öğrenme veya alt düzey öğrenme olarak tanımlanabilmektedir. Örgütsel hataların
düzeltilmesi için kullanılan bu öğrenme şekli, örgütlerin mevcut amaç ve
politikaları dahilinde gerçekleşmektedir. Tek döngülü öğrenmenin genellikle
kısa dönemli, yüzeysel ve geçici olduğunu belirterek geçmişteki davranışların
bir tekrarı olabileceğini ve örgütün rutinleri seviyesinde kaldığı
bilinmektedir. Bu bağlamda tek döngülü öğrenmenin hedefinin, mevcut sistemin
optimizasyonu ve hataların ortadan kaldırılması olduğu ileri sürülebilir.

Çift döngülü
öğrenme ise tek döngülü öğrenmeden farklı olarak günlük eylem ve rutinlerin
altında yatan zihinsel modellerin, politikaların ve varsayımların
değiştirilmesini öngörmektedir. Çift döngülü öğrenme ise hatalarla
karşılaşıldığında başkalarının suçlanmasına neden olan ve temelde yatan ana
programın değiştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Tek döngülü öğrenmenin aksine
çift döngülü öğrenme sadece hataların tespit edilip düzeltilmesi ile kalmaz.
Aynı zamanda hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için hatalı eylemlere yön veren
stratejilerin, değerlerin ve normların değişmesini de kapsamaktadır.

Tek döngülü
öğrenme örgütün var olan yapısı dahilinde eylemlerin uyarlanması yoluyla
öğrenmeyi sağlarken, çift döngülü öğrenme ise bu eylemlerin altında yatan
zihinsel süreçlerin, yapıların değiştirilmesi vasıtasıyla öğrenmeyi
sağlamaktadır. Bu iki düzey öğrenmeden farklı fakat ikisini de kapsayıcı
nitelikte olan üç döngülü öğrenme ise örgütün öğrenmeyi öğrenmesi, örgüt
yapısının öğrenmeye uygun bir hale getirilmesi anlamına gelmektedir. Kısacası
üç döngülü öğrenme örgüt üyelerinin, kendilerinden önce örgütte var olan ve
öğrenmeyi engelleyen veya teşvik eden yapıların farkına vararak öğrenme için
yeni yapı ve stratejiler geliştirmesi olarak tanımlanabilir.

Yenilik kavramı ise
var olan bir şeyde, öncekinden daha olumlu yönde değişiklikler yapmak ve ortaya
yeni bir şeyler koymak olarak tanımlanabilir. Örgüt bağlamında ele alındığında
ise yenilik kavramı örgütün çevreye uyum sürecinin kolaylaştırmak için  çıktı, yapı ve süreçlerde yapılan bir değişim
aracı  olarak tanımlanabilir. Yenilik
kavramını tanımlarken göz önünde bulundurulması gereken bir nokta, yeniliğin
değişimle karıştırılamaması gerektiğidir. Yenilik kavramı değişimden daha dar
bir alana vurgu yapmak için kullanılır ve geleneksel bir şekilde ürünler ve
süreçler üzerine odaklanmış olumlu ve özel bir değişmedir.

Örgütlerde
yenilik, tek seferde gerçekleşen bir olgu olmanın aksine bir süreci kapsayan
eylemler bütünü olduğu gibi, aynı zamanda belirli prensipler çerçevesinde
gerçekleşmesi gereken bir süreci ifade etmektedir. Örgütlerde yenilik, tek bir
hamlede gerçekleşip verim alınabilen bir olgu değil, aksine iyi bir planlama ve
yönetim gerektiren bir süreç gerektirmektedir. Bir diğer deyişle yeniliğin
kendi kendine gerçekleşmediği ve bir süreci kapsayarak gerçekleştiğinden
hareketle, yeniliğin de diğer örgütsel süreçler gibi yönetilmesi gerektiğini
ifade etmek yanlış olmayacaktır.

Özetlemek
gerekirse örgütlerde yenilik, hızlı bir şekilde değişiklik gösteren dünya ve
çevre şartlarına uyum sağlama ve hatta bu çağın bir adım önüne geçebilmek için
bir gerekliliktir. Çünkü sürekli gelişim gösteren bir ortamda yenilikten uzak
kalan örgütlerin fonksiyonlarını sürdürebilmeleri mümkün değildir. Diğer yandan
örgütlerin yenilik girişimlerini ne yönde başlatacaklarını belirleyebilmeleri
açısından belirli bir seviyede bilgi toplamaları ve bu bilgiyi işleyerek örgüt
açısından anlamlı bir hale getirmeleri gerekmektedir. Bu noktada da yenilik
yönetimi açısından örgütlerin öğrenmesi ve bu öğrenme sürecinde kullandıkları
mekanizmalar önem kazanmaktadır.

Kaynağını aldığı
ve çıktısını verdiği toplumların geçirdiği değişimler, okulların işlevlerinin,
yükümlüklerinin ve tanımlarının da sürekli değişmesini zorunlu kılmaktadır.
Örneğin pozitivist paradigmalara göre okul, öğrenciye bilmesi gerekenleri
öğreten ve gerçek bilginin tartışmasız doğru olduğunu savunan kurumlar olarak
tanımlanabilecekken yeni değerler ışığında okuldan beklenen, bilgiyi değil
öğrenmeyi öğreterek öğrencinin kendi bilgisine ulaşmasını sağlamaktır. Okula
ilişkin olan bu algının değişmesinin altında yatan sebeplerden biri de toplumun
artık endüstri toplumu olmaktan çıkıp bilgi toplumu haline gelmesidir. Okulun
da toplumun bu değişen yapısına cevap verebilmesi için değişiklik göstermesi,
sanayi toplumu bireylerinden ziyade bilgi toplumu bireyleri yetiştirebilecek
şekilde bir değişim ve yenileşme göstermesi gerekmektedir. Bu bağlamda ise
okulların örgütsel öğrenmeyi gerçekleştirebilen kurumlar olabilmeleri, yenilik
girişimlerinde bulunabilen ve bu girişimleri etkili bir şekilde yönetebilen
örgütler haline gelmeleri önem kazanmaktadır

Araştırmanın Amacı: Bu doğrultuda yapılan bu çalışma ile
eğitim örgütlerinin kullandıkları örgütsel öğrenme mekanizmalarının neler
olduğu, yöneticilerin yenilik yönetimi becerilerinin ne düzeyde olduğu ve
örgütsel öğrenme mekanizmaları ile yenilik yönetimi becerileri arasındaki
ilişkinin ne düzeyde olduğu belirlenerek literatüre katkıda bulunulmak
amaçlanmıştır.

Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırma, ilişkisel tarama
modelindedir. Bu doğrultuda yapılan bu çalışma ile Bolu ili merkez ilçede
bulunan liselerdeki örgütsel öğrenme mekanizmaları, yenilik yönetimi becerileri
ve aralarındaki ilişki var olan şekliyle belirlenmeye çalışılmıştır.
Araştırmanın evrenini ise 2013-2014 eğitim öğretim yılında Bolu ili Merkez
ilçedeki liselerde görev yapan öğretmenleri kapsamaktadır. Araştırmada
öğretmenlerin tamamına ulaşılamayacağı için örneklem alma yoluna gidilmiş ve
basit rastgele örneklem alma yöntemi kullanılmıştır. Bu doğrultuda çalışma Bolu
Merkez ilçedeki liselerde görev yapan 272 öğretmen ile yürütülmüştür. Araştırma
verilerinin toplanmasında Okullarda Örgütsel Öğrenme Mekanizmaları Ölçeği ve
Okullarda Yenilik Yönetimi Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde
yüzde frekans analizleriyle, parametrik olmayan tekniklerden Spearman Rho
Korelasyon Analizi kullanılmıştır.

Araştırma Bulguları: Araştırma sonucunda lise
öğretmenlerinin hem okullarındaki örgütsel öğrenme mekanizmalarına ilişkin hem
de yöneticilerin yenilik yönetimi becerilerine ilişkin görüşlerinin toplamda ve
alt boyutlarda orta düzeyde olduğu ve öğretmenlerin örgütsel öğrenme
mekanizmalarına ile yöneticilerin yenilik yönetimi becerilerine ilişkin
görüşleri arasındaki yüksek düzeyde, pozitif yönlü ve anlamlı ilişki olduğu
sonuçlarına ulaşılmıştır.

Sonuç ve Öneriler: Araştırma sonuçları doğrultusunda; liselerdeki öğrenme
mekanizmalarının yüksek düzeyde işletilmesi için üç döngülü öğrenmeyi
gerçekleştirecek şekilde çalışmasının sağlanması, liselerin bilgiyi daha etkili
arayan, oluşturan, yorumlayıp anlamlandıran ve gerektiğinde kullanmak üzere
hafızasında saklayabilen kurumlar haline getirilmesi sağlanarak yenilikçilik
potansiyelinin artırılması, yöneticilerin okullarıyla ilgili inisiyatif alabilmelerini
sağlayacak esnek bir hareket alanı oluşturularak yenilik konusunda risk
alabilir bir duruma getirilmeleri, liselerin örgütsel öğrenme mekanizmaları ve
yenilik yönetimine yönelik ihtiyaç ve beklentileri belirlenirken okul tür ve
farklılıkları göz önünde bulundurulması önerileri geliştirilmiştir.

Teacher Opinions on the Innovation Management Skills of School Administrators and Organizational Learning Mechanisms

Öz

Problem
Statement:
In modern society, schools, just as other institutions, are required to be
innovative organizations. For this purpose, they must not only be learning
organizations, they must also be innovative. In this sense, the purpose of this
study is to discover the relationship between organizational learning
mechanisms at schools and innovation management skills of school
administrators.

Purpose
of the Study: The purpose of this study is to determine high
school teachers’ opinions of the innovation management skills of school
administrators and organizational learning mechanisms at high schools.

Method: The
research was conducted with the relational survey model, and 272 teachers were
sampled with the random sampling method. To collect the research data, the
Organizational Learning Mechanisms Scale and Scale of Innovation Management in
Schools were used. The data was analyzed with frequency, percentage, standard
deviation, mean, and Spearman’s rho correlation analyses.

Findings
and Results: According to the results of the
research, teachers’ opinions of both the organizational learning mechanisms of
their schools and their administrators’ innovation management skills were
medium level in total and at sub-dimensions; and there is a high-level,
positive, and significant relationship between teachers’ opinions of
organizational learning mechanisms and the innovation management skills of
school administrators.

Anahtar Kelimeler

Innovation management, organizational learning mechanisms, school administrator, teacher.

Kaynakça

• Acaray, A. (2007). Kucuk ve orta boy isletmelerde yenilik yonetimi: yenilik yonetiminde etkili olan orgutsel yapi ve faktorlere iliskin bir arastirma. [Innovation management in small and medium-sized enterprises: a survey related to innovation management and organizational structure and factors activating innovation management]. Unpublished Master’s Thesis. Kocaeli: Kocaeli University.
• Acikalin, A. (1998). Uc rakamli yildonumlerine dogru. [Towards three digits’ anniversaries]. Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 16(2), 387-393.
• Ameli, P. & Kayes, D. C. (2011). Triple-loop learning in a cross-sector partnership: The DC central kitchen partnership. The Learning Organization, 18(3), 175-188.
• Argon, T. & Ozcelik, N. (2007). Ilkogretim okulu yoneticilerinin degisikligi yonetme yeterlilikleri. [The primary school administrators’ competencies within the framework of administrating change]. Mehmet Akif Ersoy Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 16, 70-89.
• Argyris, C. (1976). Single–loop and double–loop models in research on decision making. Administrative Science Quarterly, 21(3), 363-375.
• Argyris, C. (1995). Action science and organizational learning. Journal of Managerial Psychology, 10(6), 20-26.
• Argyris, C. & Schon, D. (1978). Organizational learning: A theory of action perspective. MA: Maddison-Wesley.
• Arat, M. (1997). Sirketler neden ogrenemez. Power, 4, 78-85.
• Avci, M. (2009). Ogrenme yonelimliligin yenilik performansı uzerine etkisi: Mugla mermer sektorunde bir inceleme. [The effect of learning orientation on firm innovativeness: An investigation in the marble industry in Mugla] Zonguldak Karaelmas Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 121-138.
• Aygen, S. (2006). İsletmelerde yenilik yonetimi surecinde orgut yapilarinda ve hizmet tasarımlarinda yasanan donusumler: Antalya ili bes yildizli konaklama isletmelerinde ampirik bir arastirma ve hizmet tasarimi onerisi. [The Changes occurred in service design and in their organization structures in innovation management process of the businesses: An emprical research in five-star-hotels in Antalya province and a service design proposal]. Unpublished Doctoral Dissertation, Konya: Selcuk University.
• Balay, R. (2004). Kuresellesme, bilgi toplumu ve egitim. [Globalisation, information society and education]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 37(2), 61-82.
• Banoglu, K. & Peker, S. (2012). Ogrenen orgut olma yolunda ilkogretim okul yoneticilerinin okullarina ve kendilerine iliskin algi durumlari. [Primary school principals’ perception on their schools and themselves on the way of being a learning organization]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 43, 71-82.
• Barutcugil, I. (2004). Stratejik insan kaynaklari yonetimi. [Strategic human resource management]. İstanbul: Kariyer.
• Beycioglu, K. & Aslan, M. (2010). Okul gelisiminde temel dinamik olarak degisim ve yenilesme: Okul yoneticileri ve ogretmenlerin rolleri. [Change and innovation as main dynamics in school development: administrators and teachers’ roles]. Yuzuncu Yil Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 7(1), 153-173.
• Bulbul, T. (2012). Okullarda yenilik yonetimi olceginin gelistirilmesi: Gecerlik ve guvenilirlik calismasi. [Developing a Scale for Innovation Management at Schools: A Study of Validity and Reliability]. Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri, 12(1), 157-175.
• Bulbul, T. (2012). Okul yoneticilerinin yenilik yonetimine iliskin yeterlik inanclari. [School administrators’ efficacy beliefs towards innovation management]. Trakya Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 45-68.
• Buyukozturk, S. (2008). Sosyal bilimler icin veri analizi el kitabi. [Quantitative data analysis handbook for social sciences]. Ankara: Pegem.
• Buyukozturk, S., Kilic Cakmak, E., Akgun, O. E., Karadeniz, S. & Demirel, F. (2012). Bilimsel arastirma yontemleri. [Scientific research methods]. Ankara: Pegem.
• Cavusgil, S. T., Calantone, R. J. & Zhao, Y. (2003). Tacit knowledge transfer and firm innovation cabability. Journal of Business & Industrial Marketing, 18(1), 6-21.
• Chou, C., Shen, C., Hsiao, H. & Chen, S. (2010). The influence of innovative organizational management of technological and vocational schools on innovative performance–using organizational innovative climate as the mediator variable. World Transactions on Engineering and Technology Education, 8(2), 237-242.
• Cohen, L. Manion., L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). New York: Routledge.
• Cyert, R. & March, J. (1963). A behavioral theory of the firm. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Calik, T. (2003). Ogrenen orgutler olarak egitim kurumlari. [Educational instutions as learning organizations]. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 115-130.
• Diker, I. (2007). Ogrenen organizasyona gecis surecinde kurum kulturu, orgutsel engeller ve gecis asamalari (İstanbul Tip Fakultesi ornegi). [Examing throuhg the introdiction of learning organization about institute culture, organizational constraint and process]. Unpublished Master’s Thesis, Balıkesir: Balıkesir University.
• Drucker, P. F. (2003). Yenilik disiplini icinde yenilik (Cev: A. Kardan). Istanbul: Mess.
• Duffy, F. M. (1997). Knowledge work supervision: transforming school systems into high performing learning organizations. International Journal of Educational Management, 11(1), 26-31.
• Durna, U. (2002). Yenilik yonetimi. Ankara: Nobel.
• Duplesis, M. (2007). The role of knowledge management in innovation. Journal of Knowledge Management, 11(4), 20-29.
• Edwards, T. (2000). Innovation and organizational change: Developments towards an interactive process perspective. Technology Analysis & Strategic Management, 12(4), 445-464.
• Eveleens, C. (2010). Innovation management: A literature review of innovation process models and their implications. Nijmegen, NL, 1-16.
• Fiol, C., M. & Lyles, M., A. (1985). Organizational learning. Academy of Management Review, 10(4), 803-813.
• Garcia, V. J., Ruiz, A. & Llorens, F. J. (2007). Effects of technology absorptive capacity and technology proactivity on organizational learning, innovation and performance: An empirical examination. Technology Analysis & Strategic Management, 19, 527-558.
• Gol, E. & Bulbul, T. (2012). Ilkogretim okulu yoneticilerinin yenilik yonetimi yeterliklerine iliskin ogretmen algilari. [The perceptions of the teachers regarding the innovation management efficacies of the primary school administrators]. Mersin Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 8(2), 97-109.
• Guclu, N. & Turkoglu, H. (2003). Ilkogretim okullarinda gorev yapan yonetici ve ogretmenlerin ogrenen organizasyona iliskin algilari. [The perception level as regards learning organizations of the principals and teachers working in primary schools]. Turk Egitim Bilimleri Dergisi, 1(2).
• Hofman, R. H., Boom, J., Meeuwisse, M. & Hofman, W. H. A. (2012). Educational innovation, quality and effects: An exploration of innovations and their effects in secondary education. Educational Policy, 27(6), 843-866.
• Hofman, R. H. & Dijkstra, B. J. (2010). Effective teacher professionalization in networks? Journal of Teaching and Teacher Education, 26, 1031-1040.
• Kapucu, A. (2012). Orgutsel ogrenme kulturu, yenilikci kultur ve yenilikciligin firma performansi uzerinde etkisi. [Organizational learning culture, innovative culture and impact of innovativeness on firm's performance]. Unpublished Master’s Thesis, Gebze: Gebze Higher Technology Institute.
• Kathrins, R. (2007). The relationship of leadership style and types of organizational culture to the effectiveness and employee satisfaction in acute care hospital. Unpublished Dissertation, Touro University International.
• Kerman, B., Freundlich, M., Lee M.J. & Brenner, E. (2012). Learning while doing in the human services: Becoming a learning organization through organizational change. Administration in Social Work, 36, 234–257.
• Koc, T. & Ceylan, C. (2007). Factors impacting innovative capacity in large-scale companies. Technovation, 27(3), 105-115.
• Kucukoglu, A. (2005). Orgutsel ogrenme ve ogrenmenin engelleri. [Organizational learning and learning impediments]. Millî Egitim, 33, (166).
• Lemon, M. & Sahota, P. S. (2004). Organizational culture as knowledge repository for increased innovative capacity. Technovation, 24, 483-498.
• Liao, S. H. & Wu, C. (2010). System perspective of knowledge management, organizational learning and organizational innovation. Expert Systems with Application, 37, 1096-1103.
• Lipshitz, R., Friedman, V.J. & Popper, M. (2007). Demistifying organizational learning. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Marquardt, M. J. (2002.) Building the learning organization mastering the 5 elements for corporate learning (2nd Edition). Palo Alto: Davies-Black Publishing.
• McCharen, B., Song, J. & Martens, J. (2011). School innovation: The mutual impacts of organizational learning and creativity. Educational Management Administration & Leaderhip, 39(6), 676-694.
• Mohanty, K. & Kar, S. (2012). Achieving innovation and success: Organizational learning. SCMS Journal of Indian Management, 9(1), 36-42.
• Murat, I. & Baki, B. (2011). Antecedents and performance impacts of product versus process innovation: empirical evidence from smes located in the Turkish science and technology parks. European Journal of Innovation Management, 14(2), 172-206.
• Oslo Manual. (2005). Proposed guidelines for collecting and interpreting technological innovation data. Paris: Organization for Economic Co-operation and Development.
• Ozdemir, S. (2013). Egitimde orgutsel yenilesme. [Organizational innovation in education]. Ankara: Pegem.
• Ozdevecioglu, M. & Bickes, D. M. (2012). Orgutsel ogrenme ve inovasyon iliskisi: Buyuk olcekli isletmelerde bir arastirma. [The relationship between organizational learning and innovation: A study at the large-sized businesses]. Erciyes Universitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakultesi Dergisi, 39, 19-45.
• Ozen Kutanis, R. & Mesci, M. (2013). Bilgi yonetimi ile yenilik arasindaki iliskide orgut ici dinamiklerin ara degiskenlik etkisini belirlemeye yonelik bir arastırma. [A research aimed at determining the mediating eff ect of intra-organizational dynamics in the relationship between information management and innovation]. Ege Akademik Bakis, 13(3), 367-381.