İlkokul Öğretmenlerinin İş Doyumları ile İşyerindeki Yalnızlıkları Arasındaki İlişki

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 66, 263 - 280, 15.12.2016

Erkan Tabancalı

Öz

Problem Durumu: İnsanlar yaşamlarının büyük bir kısmını iş yerlerinde
geçirirler. İş yerleri insanlar için bu nedenle büyük önem taşımaktadır. İş
yerleri sadece para kazanmak amacıyla gidilen yerler değildir. İş yerlerinde
sosyal ihtiyaçlarını da giderirler. Bu nedenle insanların iş yerinde mutlu
olması önem taşır. İş yerinde mutlu olmak, iş doyumu olarak da
adlandırılabilir. İnsanlar yaptıkları işten doyum sağlarlarsa motivasyonları
yükselmektedir.   İş yerinde çalışanların
motivasyon yüksekliği ise verimlilikte artışa yansımaktadır. Ayrıca iş yerinde
olumsuzluklar olarak gösterilebilecek iş gücü devri, iş yavaşlatma, iş
niteliğinde meydana gelen niteliksiz sonuçlar gibi istenmeyen durumların
azalmasına veya ortadan kalkmasına neden olmaktadır. İş doyumu, bireyin iş hayatından
aldığı haz, duygusal istenen durum, iş yerinde beklentilerinin karşılanması,
olumlu duygulara yönelme olarak tanımlanabilir. İnsanların iş yerinde
verimlilikleri ve iş doyumları ile ilgili diğer bir kavram ise iş yerinde
yalnızlık kavramıdır. İş yerinde yalnızlık, yalnızlık kavramından farklı olarak
çalışanın iş yerinde bulunduğu sosyal çevrede yalnız kalma durumudur. Bireyin
iş yerindeki yalnızlığı performanslarını olumsuz etkilediği gibi ruhsal
durumları ile de olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. İş yerinde yalnızlık kavramı
genellikle, sosyal yalnızlık ve duygusal yalnızlık olma üzere iki alt boyutta
ele alınmaktadır.  Sonuçta, iş yerinde
bireylerin verimliliklerinin artırılması, onların iş doyumları ve iş yerindeki
yalnızlarının giderilmesi ile gerçekleştirilebilir. Bu nedenle, yöneticilerin
örgütün amaçlarını gerçekleştirmek için iş yerinde yalnızlık ve iş doyumu
kavramlarını dikkate alma gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı, ilköğretim
okullarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumları ile yalnızlıkları arasındaki
ilişkiyi incelemektir. Bu amaca ulaşmak için, iş doyumunun iki alt alanı olan
içsel motivasyon ve dışsal motivasyon ile iş yerinde yalnızlığın iki alt alanı
olan duygusal yoksunluk ve sosyal ilişkiler ayrı ayrı incelenmiştir.

Araştırmanın Yöntemi: Araştırma, ilişkisel tarama modelinde
düzenlenmiş nicel bir araştırmadır. Araştırmaya Istanbul ilinde 2014-2015
eğitim-öğretim yılında görev yapan ilkokul öğretmenlerinden 369 kişi
katılmıştır. Katılımcılar kolay örnekleme yoluyla seçilmiştir. Katılımcılara
“İş Yerinde Yalnızlık Ölçeği” ve “Minnesota İş Doyum Ölçeği” uygulanmıştır.
Minnesota İş Doyumu Ölçeği, 20 maddeden oluşan ve beşli likert tipi bir
ölçektir. Ölçekte içsel ve dışsal iş doyumunu ölçen iki alt boyut
bulunmaktadır. Toplam Cronbach Alpha değeri .98 bulunmuştur. İş yerinde
Yalnızlık Ölçeği 16 maddeden oluşmaktadır ve beşli likert tipi bir ölçektir.
Ölçekte duygusal yoksunluk ve sosyal ilişkiler olmak üzere iki alt boyut
bulunmaktadır. Toplam  Cronbach Alpha
değeri .88 bulunmuştur. Verilerin analizinde iş yerinde yalnızlık ölçeğinin alt
boyutları ve iş doyumu ölçeğinin alt boyutları arasında korelasyon analizi
yapılmıştır. Ayrıca iş yerinde yalnızlık ölçeğinin duygusal yoksunluk ve sosyal
ilişkiler boyutlarının, iş doyumu ölçeğinin alt boyutlarını oluşturan içsel
doyum ve dışsal doyum boyutlarını açıklama düzeyini araştırmak için çoklu
doğrusal regresyon analizleri yapılmıştır.

Araştırmanın Bulguları: Yapılan analizlere göre öğretmenlerin
iş doyumları ve iş yerindeki yalnızlıkları arasında negatif yönlü bir ilişki
bulunmuştur. Söz konusu değişkenler arasındaki ilişki istatistiki olarak
anlamlıdır. Bu anlamlı ilişki değişkenler arasındaki yordama düzeyini
belirlenmesini sağlayan regresyon analizini yapılabilir kılmaktadır. Yapılan
regresyon analizinin sonuçlarına göre duygusal yoksunluk ve sosyal ilişkiler
boyutları içsel doyum ile anlamlı bir ilişkiye sahiptir (R=.261, R2=0.68),
(F(2-366)=13,400, p<0.01). Ancak, yalnızca sosyal ilişkiler boyutu içsel
doyumun anlamlı bir açıklayıcısıdır (p<0.01). Yine yapılan regresyon
analizine göre dışsal doyum boyutu ile duygusal yoksunluk ve sosyal ilişkiler
boyutu arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (R=.35, R2=0.55),
(F(2-366)=10,743, p<0.01). Ancak, regresyon analizi sonuçlarına göre
yalnızca sosyal ilişkiler boyutu dışsal doyumun anlamlı bir açıklayıcısıdır
(p<0.01).

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Analiz sonucunda
elde edilen bulgulara göre, iş yerinde yalnızlığın alt boyutları ile iş doyumu
arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır. Eğer yalnızlık artar ise, iş
doyumu azalacaktır. Aynı şekilde, yalnızlığın alt boyutlarından olan sosyal
ilişkiler boyutu içsel ve dışsal doyumun anlamlı bir açıklayıcısıdır. Sosyal
ilişkilerin bulunmadığı ya da düşük olduğu örgütlerde içsel doyum da dışsal
doyum da azalacaktır. Diğer çalışanlarla kolay iletişim kuramayan; piknik,
akşam yemeği gibi sosyal aktivitelere ilgi göstermeyen iş görenlerin sosyal
ilişkiler anlamında yalnız oldukları söylenebilir. İş yerinde yaşanan
yalnızlığın en önemli sonuçları da iş doyumundaki düşüştür. Yalnızlık hisseden
bireylerin özgüven konusunda problem yaşaması, kendilerini yetersiz görmeleri
ve başarıya olan inançlarını kaybetmeleri iş doyumunda da düşüşe neden
olacaktır. Bireylerin iş doyumundaki düşüş, önemli derecede verim kaybına yol
açacaktır. İş yerindeki yalnız bireyin özel hayatını da etkiler. Özel hayat ise
iş yerinde ki iş doyumunun önemli belirleyicilerindendir. Öğretmenlerin iş
doyumundaki düşüş öğretmenlerin strese girmelerine neden olmakta ve
meslektaşları ile bağlarını zayıflatmaktadır. Oysa meslektaşlarla iyi
ilişkiler, iş yerinde yalnızlığı azaltan ya da ortadan kaldıran önemli
değişkenlerdendir. Sonuç olarak, okulların amaçlara ulaşabilmesi için
öğretmenlerin performansları önemli rol oynamaktadır. Öğretmenlerin
performanslarını yükseltmek için iş doyumunu artırmak gereklidir. Yapılan
araştırmada öğretmenlerin iş doyumları ile iş yerinde sosyal ilişkiler boyutu
arasında ilişki olduğu saptanmıştır. Aksi durumda iş yerinde yalnızlık hissi
ortaya çıkacaktır. Bu yüzden öğretmenlerin performanslarını yükselterek kurumun
verimini artırabilmek için sosyal ilişkiler desteklenerek öğretmenlerin
yalnızlık hissine kapılmaları önlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

İçsel iş doyumu, dışsal iş doyumu, yalnızlık, ilkokul öğretmenleri.

The Relationship between Teachers’ Job Satisfaction and Loneliness at the Workplace

Öz

Problem
Statement:
Emotional circumstances of the teachers are one of the most significant
variables that determine their professional efforts and performance. In this
context, some the research has shown that teachers’ job satisfaction and
loneliness at the school both have unique aspects. Gradually raising interest
on loneliness and job satisfaction of teachers has brought a new question on
whether there is a significant relationship between teachers’ job satisfaction
and loneliness at school.

Purpose
of the Study: The purpose of this study was to determine the
relationship between the job satisfaction of the teachers working in the
primary schools and their loneliness at work.

Method: This
quantitative study was designed as correlational research design. The
participants of the study consist of 369 teachers teaching in elementary
schools in Istanbul. The correlations between the dimensions of loneliness at
work and job satisfaction was determined with simple linear correlation test.
And the prediction level of emotional deprivation and social companionship to
intrinsic job satisfaction and extrinsic job satisfaction were determined with
multiple linear regression test.

Findings:
The results of
the study have indicated that there was significant and negative correlation
between dimensions of loneliness at work and job satisfaction of teachers. The
results of regression analysis indicated that emotional deprivation and social
companionship together had a significant relationship with the intrinsic
satisfaction. And the social companionship was the significant predictor of
intrinsic satisfaction. Besides, it is found that emotional deprivation and
social companionship together had a significant relationship with the extrinsic
satisfaction and only the social companionship was the significant predictor of
extrinsic satisfaction.

Conclusion and Recommendations: As a result, in order that the
schools may reach the determined objectives, the teachers’ performances can be
said to be very important. In order to increase the teachers’ performances, it
is necessary to increase the job satisfaction. In the researches carried out,
it was determined that there was a relationship between the teachers’ job
satisfaction and the extent of social friendship at the workplace. In case such
relationships are adverse, the loneliness at workplace reveals. Therefore, in
order to enable to increase the productivity of the organization due to the
increase of the teachers’ performances, it is necessary to prevent teachers
from falling into loneliness in schools by supporting the extent of social
friendship which is an extent of the job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Intrinsic job satisfaction, extrinsic job satisfaction, loneliness, primary school teachers

Kaynakça

• Acorn, S., & Bampton E., (1992). Patients' loneliness: A challenge for rehabilitation nurses. Rehabilitation Nursing, 17(1), 22-25. doi: 10.1002/j.2048-7940.1992.tb01255.x
• Aliyev, R. (2004). Turkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet liselerinde calisan ogretmenlerin is doyumu acisindan karsilastirilmasi [Comparing secondary school teachers’ job satisfaction in Turkey and Azerbaijan]. Unpublished master’s thesis. Ankara: Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu.
• Altas, A. (1992). Turk ve endustri yoneticilerinin is doyumu duzeylerinin analizi [Analyzing Turkish industrial administrators’ job satisfaction level] Unpublished master’s thesis. Ankara: ODTU.
• Altinisik, S. (1997). Orgutsel etkililikte is doyumunun etkisi [The effect of job satisfaction on organizational effectiveness]. Egitim Yonetimi, 3(2), 135-153.
• Arches, J. (1991). Social structure, burnout, and job satisfaction. Social Work, 36(3), 202-206.
• Bakioglu, A., & Korumaz, M. (2014). Ogretmenlerin okulda yalnizliklarinin kariyer evrelerine gore incelenmesi [Investigation of teachers’ loneliness at school according to their career phases]. Marmara Universitesi Egitim Bilimleri Dergisi, 39(39), 22-54.
• Balci, A. (1985). Egitim yoneticisinin is doyumu [Job satisfaction of education administrator] Unpublished doctoral dissertation. Ankara: Ankara Universitesi.
• Balci, A. (1983). Is doyumu ve egitim yonetimine uygulanmasi [Applying job satisfaction to education administration]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 575–586.
• Baron, R. (1986). Behavior in organizations. Newton: Allyn and Bacon Publication.
• Basaran, I.E. (1982). Orgutlerde is goren hizmetlerinin yonetimi [Managing employee services in organizations]. Ankara: A.U. Yayinlari
• Basaran, I. E. (2000). Orgutsel davranis [Organizational behavior]. Ankara: Feryal
• Berg, S., Mellstrom D., Persson G., & Svanborg, A. (1981). Loneliness on the Swedish aged. Journal of Gerontology, 36(3), 342-349.
• Bilgen, S. (1989). Universite ogrencilerinin yalnizlik duzeyleri ve bazi degiskenlerin uyum duzeylerine etkisi [Job satisfaction of education administrator] Unpublished master’s thesis. Ankara: Hacettepe Universitesi.
• Bluedorn, A.C. (1982). A unified model of turnover in organizations. Human Relations, 35(2), 135-153.
• Brief, A. P. (1998). Attitudes in and around organizations. Thousand Oaks, CA: Sage Publication.
• Butler, B. (1990). Job satisfaction: Management’s continuing challenge. Social Work, 35(2), 112-117.
• Caar, M., & Schellenbach C. (1993). Reflective monitoring lonely adolescents. Adolescence, 28(111), 737-745.
• Celik, V. (1987). Teknik ogretmenlerin is doyumsuzlugu ve ogretmenlikten ayrilmalarina etkisi [The effects of job dissatisfaction of vocational teachers on leaving of employment] Unpublished master’s thesis. Ankara: Ankara Universitesi.
• Cetinkanat, C. (2000). Orgutlerde gudulenme ve is doyumu [Motivation and job satisfaction in organizations] Ankara: Ani.
• Chen, L. H. (2008). Job satisfaction among information system (IS) Personel. Computer in Human Behavior, 24(1), 105-118. Creecy, R.F., Berg W. E., & Wright Jr R., (1985). Loneliness among the elderly: A causal approach. Journal of Gerontology, 40(4), 487-493. doi: 10.1093/geronj/40.4.487
• Dawis, R.V., & Lofquist, L.H. (1984). A Psychological theory of work adjustment. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Dussault, M., & Thibodeau, S. (1997). Professional isolation and performance at work of school principals. Journal of School Leadership, 7(5), 521-536.
• Dogan, T., Cetin, B., & Sungur, M. Z. (2009). Is yasaminda yalnizlik olcegi turkce formunun gecerlilik ve guvenilirlik calismasi [Adaptation loneliness at work scale into Turkish]. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 271-277.
• Dugan, E., & Kivett V.R. (1994). The importance of emotional and social isolation to loneliness among very old rural adults. The Gerontologist, 34(3), 340-346.
• Erdil O., Keskin H., Imamoglu S. Z., & Erat S. (2004). Yonetim tarzi ve calisma kosullari, arkadaslik ortami ve takdir edilme duygusu ile is tatmini arasindaki iliskiler: Tekstil sektorunde bir uygulama [The relationship between administration style, working condition, atmosphere of friendship and being appreciated: A practice in textile sector]. Dogus Universitesi Dergisi, 5(1), 17-26
• Erdogan, I. (1996). Isletme yonetiminde orgutsel davranis [Organizational behavior in business management]. Istanbul: Beta Yayinlari
• Eren, E. (2012). Orgutsel davranis ve yonetim psikolojisi [Organizational behavior and management psychology]. Istanbul: Beta Yayinlari.
• Ergene, T. (1994). Mufettis adaylarinin is doyum duzeyleri [Job satisfaction level of inspector candidate]. I. Egitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. Adana: CU Yayinlari.
• Erogluer, K., & Yilmaz, O. (2015). Etik liderlik davranislarinin algilanan orgut iklimi uzerine etkisine yonelik bir uygulama: Is yasaminda yalnizlik duygusunun aracilik etkisi [A practice for the effects of ethical leadership on organizational climate: The intervention effect of loneliness at work]. Journal of Business Research Turk, 7(1), 280-308
• Fromm-Reichmann, F. (1959). Loneliness. Psychiatry, 22, 1-15.
• Gumbert, D. E., & Boyd, D. P. (1984). The loneliness of the small business owner. Harvard Business Review, 62(6), 33-38.
• Guven, A., & Akyuz, M. Y. (2002). Okul yoneticilerinde kaygi-is doyumu iliskisinin incelenmesi [Investigation of relationship between anxiety and job satisfaction of principals]. Egitim Arastirmalari, 2(7), 178-188.
• Hunisch, K.A., & Hulin, C.L. (1991). General attitudes and organizational withdrawal: an Evaluation of a casual model. Journal of Vocational Behaviour, 39(1), 110-128.
• Isiklar Purcek, K. (2014). Ilkogretim okul mudurunun kocluk davranisi ve sinif ogretmeninin is doyumu (Ankara il ornegi) [Coaching behaviors of primary school principals and job satisfaction of teachers]. Egitim Bilim Toplum Dergisi, 12(47) 124-157
• Izgar, H. (2009). An investigation of depression and loneliness among school principles. Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri, 9(1), 247-258.
• Inandi, Y., & Tunc, B. (2012). Kadin ogretmenlerin kariyer engelleri ile is doyum duzeyleri arasindaki iliski [The relationship between female teachers’ career barriers and their job satisfaction]. Egitim Bilimleri Arastirmalari Dergisi, 2(2), 203-222.
• Kaplan, M.S. (2011). Ogretmenlerin isyerinde yalnizlik duygularinin okullardaki orgutsel guven duzeyi ve bazi degiskenler acisindan incelenmesi [Investigating teachers’ loneliness at work according to organizational trust and some other variables] Unpublished master thesis. Konya: Selcuk Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu.
• Keser, A. (2005). Is doyumu ve yasam doyumu iliskisi: Otomotiv sektorunde bir uygulama [The relationship between life satisfaction and job satisfaction: A practice in automobile sector]. Is Guc Endustri Iliskileri ve Insan Kaynaklari Dergisi, 7(2), 53-63.
• Keser, A., & Karaduman, M. (2014). İs yasaminda yalnizlik algisinin orgutsel vatandaslik davranisi ile iliskisi ve ogretmenler uzerinde bir arastirma [An investigation on the relationship between perception of loneliness at work and organizational citizenship]. HAK-IS Uluslararasi Emek ve Toplum Dergisi, 3(7), 1-15.
• Killeen, C. (1998). Loneliness: An epidemic in modern society. Journal of Advanced Nursing, 28(4), 762-770. doi: 10.1046/j.1365-2648.1998.00703.x
• Koustelios, A. (2001). Personal characteristics and job satisfaction of Greek teachers, International Journal of Educational Management, 15(7), 354-358.
• Koroglu, O. (2012). Icsel ve dissal is doyum duzeyleri ile genel is doyum duzeyi arasindaki iliskinin belirlenmesi: turist rehberleri uzerinde bir arastirma [An investigation on tourist guides: Determining their intrinsic and extrinsic job satisfaction]. Dogus Universitesi Dergisi, 13(2), 275 – 289.
• Lam, L.W., & Lau, D.C. (2012). Feeling lonely at work: investigating the consequences of unsatisfactory workplace relationships. The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4265-4282. doi:10.1080/09585192.2012.665070
• Lawler, E. E. (1973). Motivation in work organizations. Monterey CA: Brooks/Cole Locke, A. (1976). The nature and causes of job satisfaction, in Dunnette, M.D. (Ed.) Handbook of industrial and organizational psychology. Chicago: Rand McNally,
• Luthans, F. (1995). Organizational behavior. New York: McGraw-Hill,
• Lynch, J.J. (1977). The broken heart: The medical consequences of loneliness. New York: Basic Books.
• Mathieu, J.E. (1991). A cross-level nonrecursive model of the antecedents of organizational commitment and satisfaction, Journal of Applied Psychology, 76(5), 607-618.
• McMillan, J. H., & Schumacher, S. (2014). Research in education: Evidence-based inquiry. Pearson Higher Ed.
• Mercan, N., Oyur, E., Alamur, B., Gul, S., & Bengul S. (2012). İs yeri yalnizligi ve sosyal fobi arasindaki iliskiye yonelik bir arastirma [An investigation on the relationship between loneliness at work and social phobia]. Organizasyon ve Yonetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 213-226.
• Ostroff, C. (1992). The relationship between satisfaction, attitudes, and performance: an organizational level analysis. Journal of Applied Psychology, 77, 963-974.
• Ozkurkcugil, A. (1998). Cezaevinde yalnizlik ve yalnizligin depresyonla iliskisi [Loneliness in the jail and relation with depression]. Kriz Dergisi, 6(1), 21-31.
• Papin, L. M. (2005). Teacher retention and satisfaction among inner-city educators. Unpublished doctoral dissertation. Arizona State University.
• Polat, S., & Celep, C. (2008). Ortaogretim ogretmenlerinin orgutsel adalet, orgutsel guven, orgutsel vatandaslik davranislarina iliskin algilari [The perception of secondary school teachers on organizational fairness, trust and citizenship]. Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 14(54), 307–331.
• Reinking, K., & Bell, R.A. (1991). Relationships among loneliness, communication competence, and career success in a state bureaucracy: A field study of the “Lonely at the Top” maxim. Communication Quarterly, 39, 358–373.
• Rogers, C. (1961). On encounter groups. New York: Harper and Row.
• Scott, K.D., & Taylor, G.S. (1985). An examination of conflicting findings on the relationship between job satisfaction and absenteeism: a meta-analysis. Academy of Management Journal, 28(3), 599-612.
• Sears, D.O., Peplau L.A., & Taylor S.E. (1991). Social psychology. London: Prentice Hall.
• Spector, P. E. (1997). Job satisfaction: Application, assessment, cause, and consequences. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Staw, B. M. (1984). Organizational behavior: A review and reformulation of the Field’s outcome variables. Annual Review of Psychology, 35, 627-266.
• Sisman, M., & Turan, S. (2004) Bazi orgutsel degiskenler acisindan calisanlarin is doyumu ve sosyal-duygusal yalnizlik duzeyleri (MEB Sube Mudurleri Uzerinde Bir Arastirma) [Social and emotional loneliness and job satisfaction of employee according to some organizational variables] Osmangazi Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 117-128.
• Tabancali, E., & Korumaz, M. (2014). İl egitim denetmenlerinin is yerinde yalnizliklarinin incelenmesi [Investigation of inspectors’ loneliness at work]. Akdeniz Egitim Arastirmalari Dergisi, 15, 31-40
• Testa, M. R. (1999). Satisfaction with organizational vision, job satisfaction and service efforts: An emprical investigation. Leadership & Organization Development Journal, 20(3), 154-161.
• Weiss, D. J., Dawis, R. V. England, G. W., & Lofquist, L. H. (1967). Manual for the Minnesota Satisfaction Questionnaire. Vol. 22, Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation, Minneapolis: University of Minnesota, Industrial Relations Center.
• Weiss, R. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge, MA: The MIT Pres.
• Wright, S. L., Burt, C. D. B., & Strongman, K. T. (2006). Loneliness in the workplace: Construct definition and scale development. New Zealand Journal of Psychology, 35(2), 59-68.