Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 67, 0 - 0, 15.12.2016

Cengiz Aslan

Öz

Problem Durumu:Bireyler
açısından merkezi önemde olan zihinsel yapıları davranışların, tutumların,
değerlerin ve inançların belirleyicisi konumundadır. Bireyler, zihinsel
değerlendirmelerinin sonucu olarak kendi dünyalarını inşa etmektedirler ve
bireylerin zihinsel değerlendirmeleri yaşam biçimi üzerinde belirleyici etkiye
sahiptir. Formal bir eğitim sürecinde
yeni davranışlar kazanırken oluşan/oluşturulan zihinsel yapı bireylerin,bilgiye
ilişkin değerlendirmelerinde, nesnel ölçütlere yakınlığının veya uzaklığının
belirleyicisi olacaktır. Diğer bir ifadeyle bireylerin zihinsel
değerlendirmelerinin sonucu oluşturdukları bilgiye ve bilimsel süreçlere dair
inançları, onların olay ve olguları açıklarken başvurdukları karar
kaynaklarını, nesnel veya öznel ölçütlere göre değerlendirmelerinde
davranışlarının yönünü belirleyecektir. Dolayısıyla zihinsel bir
değerlendirme sürecinin ürünü olan bilginin felsefesi veya bizim bilgiyi nasıl
anladığımızı ve bildiğimizi içeren bir anlama sahip olan epistemoloji ve buna
dair inançlar, bireylerin bilgiye ve bilimsel süreçlere ilişkin yaklaşımlarında
belirleyici konumdadır. Epistemolojik inançlara ilişkin yapılan araştırmalar
bireylerin bilginin doğasına ilişkin inançlarının bilgiyi anlamaları,
sorgulamaları, yorumlamalarında ve zor akademik görevleri tamamlama
kararlılıklarında önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. Bu çerçevede
epistemolojik inançlar konusu öğretim sürecine ilişkin son yıllarda yapılan
araştırmalarda önemli bir yere sahiptir. Öğretmenlerin epistemolojik inançları
onların konu alanlarına bakış açılarını ve sınıf içi uygulamalarını
etkilemektedir. Bu çalışmanın problemi, öğretmen adaylarının öğretmenlik
mesleği değerlerinden biri olan bilgiye ilişkin inançlarının (epistemolojik
inanç) belirlenmesidir.

Araştırmanın
Amacı: Bu araştırmanın amacı, öğretmen
adaylarının öğretmenlik mesleği değerlerinden biri olan bilgiye ilişkin
inançlarının (epistemolojik inanç) çeşitli değişkenlerle ilişkisinin
incelenmesidir. Bu genel amaç çerçevesinde öğretmen adaylarının Schommer’ın
Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin alt faktörlerinden aldıkları puanların
cinsiyete, program türlerine, sınıf düzeylerine göre anlamlı düzeyde
farklılaşıp farklılaşmadığına bakılmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının
Schommer’ın Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin alt faktörlerinden aldıkları puanlar
ile akademik başarıları arasında ilişki olup olmadığı da araştırılmıştır.

Araştırmanın
Yöntemi: Bu araştırma öğretmen adaylarının Epistemolojik İnanç
Ölçeği’nden aldıkları puanların çeşitli değişkenlerle ilişkisinin
belirlenmesini amaçlayan betimsel bir araştırmadır. Veri toplama aracı olarak
Schommer tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlamasının, geçerlik ve
güvenirlik çalışmalarının Deryakulu ve Büyüköztürk (2002) tarafından yapıldığı
Epistemolojik İnançlar Ölçeği (EİÖ) kullanılmıştır. Ölçek Öğrenmenin Çabaya Bağlı Olduğuna İnanç, Öğrenmenin Yeteneğe Bağlı
Olduğuna İnanç, Tek Bir Doğrunun Var Olduğuna İnanç olarak üç boyuttan
oluşmaktadır. Epistemolojik İnanç Ölçeği, bireylerin bu üç alt boyuttaki
inançlarını gelişmiş (sophisticated) ve gelişmemiş (naive) olarak iki uçta
ölçmektedir.Ölçekten alınan düşük puan gelişmiş epistemolojik inancı, yüksek
puan gelişmemiş epistemolojik inancı göstermektedir.  Araştırmanın çalışma grubunu, Cumhuriyet Üniversitesi
Eğitim Fakültesi’nde öğretmenlik programlarına devam eden, dört farklı
programda birinci ve dördüncü sınıfta öğrenim gören, 564 öğretmen adayı
oluşturmaktadır. Bu çerçevede araştırma Okulöncesi Öğretmenliği, İlköğretim
Matematik Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği
birinci ve dördüncü sınıf programlarında öğrenim gören öğrenciler üzerinde
yapılmıştır.  Öğrencilerin %43,4’ü (n=
245) birinci sınıfta, % 56,6’sı (n= 319) dördüncü sınıfta öğrenim görmektedir.  Çalışma grubunun %62,8’i kız (n= 354),
%37,2’si (n= 210) erkektir. Öğretmen adaylarının cinsiyetlerine ve sınıf
düzeylerine göre epistemolojik inançlarındaki farklılığı belirlemek için
ilişkisiz örneklemler t-testi
uygulanmıştır. Devam edilen programa göre farklılıkların belirlenebilmesi için
İlişkisiz Örneklemler için tek faktörlü ANOVA kullanılmıştır. Epistemolojik
inanç ile başarı arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson korelasyon analizi
yapılmıştır.

Araştırmanın Bulguları:  Öğretmen adaylarının
Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin üç alt  
boyutundan aldıkları puanlar cinsiyete göre anlamlı bir fark
göstermektedir. Araştırma kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre ölçeğin üç
alt faktörüne ilişkin daha gelişmiş epistemolojik inançlara sahip olduğunu
göstermiştir. Öğretmen adaylarının Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin birinci
faktöründen aldıkları puanlar öğrenim gördükleri bölüme göre anlamlı fark
göstermektedir. Epistemolojik inançlar ölçeğinin birinci faktörü olan
“öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna inanç” konusunda Sosyal Bilgiler, Okulöncesi
ve Sınıf öğretmenliği programlarındaki öğrencilerin İlköğretim Matematik
Öğretmenliği programındaki öğrencilere göre daha gelişmiş epistemolojik inanca
sahip olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin
“öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna inanç” faktöründen aldıkları puanlar sınıf
düzeyine göre anlamlı fark göstermektedir. 
Birinci sınıf öğrencilerinin dördüncü sınıf öğrencilerine göre daha
gelişmiş epistemolojik inanca sahip olduğu görülmüştür. Birinci sınıf
öğrencilerinin öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna dair inançları dördüncü sınıf
öğrencilerinden daha yüksektir. Diğer taraftan “tek bir doğrunun var olduğuna
inanç” konusunda dördüncü sınıf öğrencilerinin daha yüksek düzeyde bir
epistemolojik inanca sahip oldukları görülmüştür. Araştırma sonuçları
epistemolojik inanç ile başarı arasında da ilişki olduğunu göstermiştir.
Öğrenmenin çabaya bağlı olduğuna ve yeteneğe bağlı olduğuna ilişkin gelişmiş
epistemolojik inanca sahip öğrencilerin akademik başarılarının da yüksek olduğu
görülmüştür. Bunun yanında, öğrencilerin akademik başarı notları ile “tek bir
doğrunun var olduğuna inanç” faktöründen aldıkları puanlar arasında anlamlı bir
ilişki bulunmamaktadır (p>.05).

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Tarama modelindeki bu araştırmada,
öğretmen adaylarının cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, programları
ve başarı düzeyleri ile epistemolojik inançları arasındaki ilişki
incelenmiştir. Epistemolojik inançların bireylerin bilginin doğasına ilişkin
inançları olduğu düşünüldüğünde öğretmenin sınıf içi uygulamalarını etkileyecek
önemli bir değişken olduğu varsayılmaktadır. Bu nedenle öğretmen adaylarının
epistemolojik inançlarını belirlemek eğitim-öğretim ortamları açısından önemli
görülmektedir. Araştırma bulguları, incelenen tüm değişkenler açısından da
epistemolojik inançların farklılaştığını ortaya koymaktadır. Epistemolojik
inançların öğretmenlerin sınıf içi uygulamalarına yansımasının test edildiği
deneysel çalışmalara ve öğretmen adaylarının yetiştirilmesi sürecinde
epistemolojik inançlarındaki değişimin gözlemlendiği uzun sureli çalışmalara
ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

epistemoloji, epistemolojik inançlar ölçeği, öğretim, öğretmen eğitimi.

Examining Epistemological Beliefs of Teacher Candidates According to Various Variables

Öz

Purpose: Epistemological beliefs of teachers are important factors on their perceptions of subject area and their classroom practices. This research aims to define epistemological beliefs of teacher candidates and investigates whether or not epistemological beliefs change according to teacher candidates’ gender, fields of study, year of study, and academic success. Research Methods:  This is a descriptive study that tries to find a relationship between teacher candidates’ epistemological beliefs and their academic success, gender, department, and year of study. Schommer’s Epistemological Beliefs Questionnaire (EBQ) was applied to 564 teacher candidates from a public university. The Independent Sample t-test was applied to determine the relationship between epistemological beliefs with gender and grade level. In order to define if teacher candidates’ epistemological beliefs change depending on the registered program, a One-Way ANOVA for Independent Sample was used. Pearson correlation coefficients were calculated to determine the relation between epistemological beliefs and success. Findings: The results showed differences between female and male teacher candidates in all three factors of the epistemological beliefs questionnaire. Significant correlation was found between two factors of epistemological beliefs (belief that learning depends on effort and belief that learning depends on talent) and academic success at .01 levels. Implications for Research and Practice: The descriptive analysis of the present study show that teacher candidates’ epistemological beliefs change according to gender, field of study, and year of study, and is correlated with academic success. There is a need for experimental studies on how the epistemological beliefs of teachers reflect in classroom practices.

Anahtar Kelimeler

epistemology epistemological beliefs questionnaire teaching teacher education.

Kaynakça

• Akyildiz, H. (1989). Ogretmen ozelliklerinin ogretim surecine etkisi [The impact of teacher characteristic on teaching process]. Egitim ve Bilim, 13 (74), 43-52.
• Arslantas, H. A. (2016). Epistemological beliefs and academic Achievement. Journal of Education and Training Studies, 4(1), 215-220.
• Belenky, M. F., Clichy, B. M., Goldberger, N. R., & Tarule, J. M. (1986). Women’s ways of knowing. New York: Basic Books.
• Brownlee, J. (2003). Changes in primary school teachers’ beliefs about knowing: A longitudinal study. Asia- Pasific Journal of Teacher Education, 31(1), 87- 97.
• Bruning, R. H., Schraw, G. J., & Ronning, R. R. (1995). Cognitive psychology and instruction. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Buyukozturk, S., Kilic Cakmak, E., Akgun, O. E., Karadeniz, S.,  Demirel, F. (2013). Bilimsel arastirma yontemleri [Scientific research methods]. Ankara: Pegem Akademi.
• Deryakulu, D.,& Buyukozturk, S. (2002). Epistemolojik İnanc Olcegi’nin gecerlik ve guvenirlik calismasi [Epistemological Belief Questionnaire validity and reliability study]. Egitim Arastirmalari, 2(8), 111-125.
• Deryakulu, D. (2004). Egitimde bireysel farkliliklar [Individual differences in education]. Kuzgun, Y.  Deryakulu, D. (Ed.), Epistemolojik İnanclar [epistemologicalbeliefs]. (ss. 259-289). Ankara: Nobel Yayin-Dagitim.
• Deryakulu, D.,& Buyukozturk, S. (2005). Epistemolojik İnanc Olcegi’nin faktor yapisinin yeniden incelenmesi: cinsiyet ve ogrenim gorulen program turune gore epistemolojik inanclarin karsilastirilmasi [The re-examination of the epistemological beliefs questionnaire’s factor structure: comparing epistemological beliefs in terms of gender and program type]. Egitim Arastirmalari, 5(18), 57-70.
• Dweck, C. S.,& Leggett, E. L. (1988). A social-cognitive approach to motivation and personality. Psychological Review, 95(2), 256-273.
• Enman, M.,& Lupart, J. (2000). Talented female students’ resistance to science: An exploratory study of post-secondary achievement, motivation, persistence, and epistemological characteristics. High Ability Studies, 11(2), 161-178.
• Eren, A. (2007). Universite Ogrencilerinin epistemolojik inanclari arasindaki farkliliklarin incelenmesi [Examining the differences among undergraduate students’ epistemological beliefs]. Egitim ve Bilim, 32(145), 71-84.
• Feldman, K. A.,& Newcomb, T. M. (1969). The impact of college on students. San Francisco: Jossey- Bass.
• Hofer, B. K.,& Pintrich, P. R. (1997). The development of epistemological theories: Beliefs about knowledge and their relation to learning. Review of Educational Research, 67(1), 88-140.
• Jehng, J. J., Johnson, S. D., & Anderson, R. C. (1993). Schooling and students’ epistemological beliefs about learning. Contemporary Educational Psychology, 18, 23-25.
• Kardash, C. A.,& Scholes, R. J. (1996). Effect of preexisting beliefs, epistemologicalbeliefs, and need for cognition on interpretation of controversial issues. Journal of Educational Psychology, 88(2), 260- 271.
• Kazu, İ.Y.,& Erten, P. (2015). Ogretmen adaylarinin epistemolojik inanclarinin incelenmesi [Investigation of pre-service teachers’ epistemological beliefs]. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Egitim Fakultesi Dergisi, 25, 57-75.
• Kitchemer, K. S.,& King, P. M. (1981). Reflective judgement: concepts of justification and their relationship to age and education. Journal of Applied Developmental Psychology, 2, 89-116.
• McGee, S., Howard, B. C., Schwartz, N., & Purcell, S. (2000). The experience of constructivism: Transforming teacher epistemology. Journal of Research on Computing in Education, 32(4), 455-465.
• Ozdemir, İ.,& Koksal, N. (2014). İlkogretim ikinci kademe ogretmenlerinin epistemolojik inanclarinin degerlendirilmesi [The evaluation of elementary scool teachers’ epistemological belief]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 47 (1), 301-326.
• Pajares, M. F. (1992). Teachers’ beliefs and educational research: cleaning up a messy construct. Review of Educational Research, 62(3), 307-332.
• Paulsen, M. B., Wells, C. T. (1998). Domain differences in the epistemological beliefs of college students. Research in Higher Education, 39(4), 365-382.
• Posner, G., Strike, K., Hewson, P., & Gertzog, W. (1982) Accommodation of a scientific conception: Toward a theory of conceptual change. Science Education, 66(2), 211-227.
• Schommer, M., Crouse, A., & Rhodes, N. (1992). Epistemological beliefs and mathematical text comprehension: Believing it is simple does not make it so. Journal of Educational Psychology, 84(4), 435-443.
• Schommer, M. (1993). Epistemological development and academic performance among secondary students. Journal of Educational Psychology, 85(3), 406-411.
• Schommer, M.,& Hutter, A. R. (2002). Epistemological beliefs and thinking about everyday controversial issues. Journal of Psychology, 136(1), 5-20.
• Terzi, A. A., Sahan, H. H., Celik, H., & Zog, H. (2015). Ogretmen adaylarinin epistemolojik inanclari ile elestirel pedagoji ilkeleri arasindaki iliski [The relation between teacher candidates’ epistemological beliefs and critical pedagogy principles]. Egitim ve Ogretim Arastirmalari Dergisi, 4(1),344-356.
• Topdemir, H. G. (2008). Felsefe [Philosophy]. Ankara: Pegem Akademi.